Projectie, repressie en ontkenning volgens Sigmund Freud

Onderdrukken wat pijn doet, ontkennen wat ons dwars zit, of onze eigen tekortkomingen projecteren op anderen zijn voorbeelden van de afweermechanismen die Sigmund Freud identificeerde.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 18 november, 2022

Als we het over afweermechanismen hebben, visualiseren we bijna automatisch het gezicht van Sigmund Freud. Sommigen denken dat zijn psychodynamische theorie nu achterhaald is. Dit aannemen is echter een vergissing. In feite zijn processen als projectie, repressie en ontkenning een directe erfenis van de Freudiaanse school en zijn ze geërfd door de cognitieve school.

Dat gezegd hebbende, zijn hun namen veranderd. Afweermechanismen worden nu irrationele cognities genoemd. Ze helpen ons veel van de mentale schema’s te begrijpen die met angst gepaard gaan.

Hoewel Albert Ellis en Aaron Beck, referenten en promotors van de cognitief-gedragstheorie, aanvankelijk deze door Freud gedefinieerde onbewuste mechanismen verwierpen, gaven ze ze in werkelijkheid gewoon een andere naam.

Interne conflicten zijn universeel

Het idee dat mensen lijden aan interne conflicten en dat veel daarvan hun oorsprong kunnen hebben in de kindertijd, opvoeding of vroege ervaringen, is vandaag de dag nog steeds geldig. Dat gezegd hebbende, zijn veel van de Freudiaanse modellen zoals de psychoseksuele ontwikkeling volkomen achterhaald en inconsistent. Aan de andere kant zijn werkelijkheden als zelfbedrog volkomen geldig.

We hebben allemaal wel eens afweermechanismen gebruikt. Het leven, relaties en ervaringen zijn immers soms enorm complex. Het gebruik van deze strategieën helpt ons ons lijden te verminderen en stelt ons in staat te overleven in een vaak chaotische omgeving. Maar de kosten zijn enorm. Dat komt omdat ze ons op de lange termijn in staten van grote psychologische uitputting storten.

Projectie, repressie en ontkenning

Projectie, repressie en ontkenning zijn misschien wel de bekendste en meest gebruikte verdedigingsmechanismen. Het maakt niet uit dat het al meer dan een eeuw geleden is dat Sigmund Freud en zijn dochter Anna Freud ze voor het eerst definieerden. We blijven ze toepassen zonder het te beseffen.

Deze middelen maken deel uit van Freuds persoonlijkheidstheorie. Daarin legde hij uit dat de geest gevangen zit in drie soorten specifieke krachten: onze impulsen, waarden (of sociale normen), en het ego.

Het cognitieve perspectief

De cognitieve school verwerpt dit soort mentale conflicten. Zij gelooft niet in het idee dat de geest gefragmenteerd is in een id, ego of superego. In feite beweert hij dat de denkgeest een eenheidsentiteit is die door zijn eigen opvoeding, ervaringen of interpretaties gebruik maakt van duidelijk irrationele ideeën.

Deze zinloze en schadelijke ideeën storten ons in staten van angst. Het zijn die foutieve interpretaties die we van dingen maken en die op korte termijn ons menselijk potentieel verminderen. Ze verminderen ook ons vermogen om gelukkig te zijn.

Daarom is het duidelijk dat afweermechanismen als projectie, repressie en ontkenning ons lijden veroorzaken. In plaats van ons ertegen te beschermen, voorkomen ze eigenlijk dat we veranderen.

Bijvoorbeeld, ontkennen dat een emotionele breuk ons niet heeft beïnvloed doet niets anders dan ons in dezelfde situatie laten zitten. Een waarin we iedereen wantrouwen, weigeren weer lief te hebben en niet eens erkennen dat we lijden. We gaan nu kijken naar de drie verdedigingsmechanismen.

Projectie: onopgeloste problemen op anderen afschuiven

Projectie is een heel gewoon afweermechanisme. Het kan zowel positief als negatief werken. In het laatste geval schrijven we tekortkomingen, fouten of onze eigen gebreken toe aan anderen. Simpel gezegd: wat we in anderen bekritiseren is verbonden met onszelf, met iets aan onze persoonlijkheid dat ons niet bevalt of ontbreekt.

Anderzijds maken we ook herhaaldelijk gebruik van positieve projectie, vooral als we verliefd zijn. We doen dat door onze geliefden dimensies, capaciteiten en deugden toe te schrijven die niet echt zijn. Dit is een onbewuste manier om onszelf te kwetsen, omdat we idyllische figuren creëren die weinig verband houden met de werkelijkheid.

Repressie: verbergen wat pijn doet

Toen Freud en zijn dochter Anna projectie, repressie en ontkenning definieerden, kenden ze de relevantie van emoties voor het menselijk welzijn niet. In het geval van repressie is het echter van groot belang, omdat we als mensen vaak de neiging hebben om ideeën, herinneringen en gedachten te verdringen. In feite verdringen we wat we voelen.

Opzij zetten wat pijn doet is de goedkoopste en meest wanhopige bron van de geest. Het is ook degene die de grootste kosten met zich meebrengt voor het psychologisch evenwicht. Het leidt inderdaad vaak tot angststoornissen, depressies, enz.

Ontkenning: ontkennen wat pijn doet

Van deze drie verdedigingsmechanismen is ontkenning ongetwijfeld de meest voorkomende. Toch betekent het feit dat het vaker voorkomt niet dat het minder onschuldig is. In werkelijkheid is het juist het tegenovergestelde.

Bij verslaving is ontkenning zelfs het duidelijkste en schadelijkste afweermechanisme. Het wordt gebruikt door de alcoholverslaafde wanneer hij zegt zijn alcoholgebruik onder controle te hebben. Het wordt ook toegepast door de onregelmatige heroïneverslaafde die zichzelf wijsmaakt dat een occasionele dosis van de drug wanneer ze zich ontspannen geen kwaad kan.

Daarnaast komt ontkenning heel vaak voor in afhankelijke en schadelijke relaties. Het komt voor bij die partners die het bewijs ontkennen en weigeren het misbruik of de emotionele manipulatie in hun relatie te zien, omdat ze denken dat liefde zo is.

Deze afweermechanismen zijn realiteiten die zowel complex als schadelijk zijn en die velen van ons vaak gebruiken. Inderdaad, de afweermechanismen die de psychodynamische theorie heeft achtergelaten, zijn nog steeds sterk van kracht. Als we ze kennen, en weten hoe we ze kunnen opsporen zodat we ze kunnen deactiveren, kunnen we een betere kwaliteit van leven hebben.