Neurotensine: de neurotransmitter die waarde geeft aan herinneringen

Neurotensine is de hoofdrolspeler in de opslag van herinneringen. Het speelt een fundamentele rol bij de invloed die beloningen en straffen op ons gedrag hebben. Daarom zou controle over de niveaus ervan kunnen helpen om mensen met maladaptief sociaal gedrag te behandelen. Aan de andere kant zou dit een uiterst gevaarlijke weg openen, want we zouden veel beter manipuleerbaar zijn.

Het geheugen is een van de meest bestudeerde cognitieve processen en blijft het proces dat de meeste nieuwsgierigheid en belangstelling wekt. Weten hoe we zoveel informatie kunnen vasthouden, of hoe we waarde kunnen geven aan herinneringen is iets dat zowel deskundigen als niet-deskundigen blijft fascineren.

Daarom wordt er nog steeds onderzoek naar gedaan. In dit artikel gaan we het hebben over een studie (Engelse link) die in 2022 in het tijdschrift Nature verscheen en die zich verdiepte in de neurobiologie van het geheugen. Meer bepaald de stoffen en gebieden die betrokken zijn bij het toekennen van een positieve of negatieve valentie aan een herinnering.

Om de resultaten en implicaties ervan beter te begrijpen, gaan we na hoe geheugen en emoties met elkaar te maken hebben en welke mechanismen daarbij betrokken zijn.

Emotie en geheugen

Deze twee psychologische basisprocessen zijn met elkaar verbonden. Gedurende ons hele leven ontvangen we een niet te tellen hoeveelheid stimuli. Deze passeren bepaalde selectiefilters voor de hersens ze bewaren, zodat we goed kunnen functioneren. Daarom zijn onze hersenen verantwoordelijk voor het kiezen van die met grotere betekenis.

Het is bekend dat de hersengebieden die betrokken zijn bij geheugen (hippocampus) en emotionele verwerking (amygdala) nauw met elkaar verbonden zijn. Dit is zo dat de hersenen de belangrijkste ervaringen sneller bewaren en terughalen.

Dat gebeurt dankzij de belonings- en bestraffingsmechanismen die ervaringen en stimuli associëren met prettige of onprettige gewaarwordingen. Op hun beurt zetten ze aan tot gedrag om deze ervaringen te benaderen of te vermijden.

Kenmerken van emoties

Wat een stukje informatie doet opvallen boven een andere is hoe belangrijk het gevonden wordt. Met andere woorden, hoe intens en onaangenaam/prettig een ervaring is. Om dit te begrijpen moeten we kijken naar de kenmerken die onze emoties bezitten. Op een theoretisch niveau worden ze in drie dimensies ingedeeld:

• Activering. Niveau van prikkeling of opwinding die de emotie uitlokt. Bijvoorbeeld, lage activering als we ons kalm voelen.
• Valentie. Niveau van voorkeur of afkeer, variërend van positief tot negatief. Bijvoorbeeld, positieve valentie als we ons blij voelen.
• Dominantie. Ons niveau van controle. Bijvoorbeeld, lage dominantie als we ons bang voelen.

Als een ervaring ons dus een hoge mate van activering en positieve valentie voorschotelt, zal ze waarschijnlijk ons beloningssysteem activeren, het geheugen ervan versterken en ons op de een of andere manier aanmoedigen de ervaring te herhalen.

Hoe worden herinneringen gewaardeerd?

Dus hoe wordt bepaald of iets aangenaam is of niet en of het een positieve of negatieve valentie heeft? Hoe wordt een waarde gegeven aan wat uiteindelijk een herinnering wordt?

Deze zelfde vraag werd gesteld door een onderzoeksgroep van het Salk Instituut in de Verenigde Staten in de studie die we eerder vermeldden. Ze contextualiseerden hun onderzoek met het oog op drie feiten die al bestudeerd waren:

• Wanneer leren met een positieve of negatieve ervaring geassocieerd wordt, wordt de informatie op verschillende manieren via de amygdala doorgegeven.
• In dit hersengebied, dopamine speelt een fundamentele rol. Het maakt echter geen onderscheid tussen positief en negatief.
• Neurotensine, aanwezig in de amygdala, is betrokken bij zowel belonings- als strafverwerking en beïnvloedt de lange-termijn potentiëring.

Neurotensine is een 13-aminozuur peptide dat voorkomt in de hersenen en in neuro-endocriene cellen. Het heeft gevarieerde en talrijke implicaties. Daaronder zijn de intestinale opname van vetten, de modulatie van voortplantingshormonen, en de regulatie van andere neurotransmitters. Deze zijn verminderd bij mensen die aan schizofrenie lijden.

De studie

In hun studie verwijderde deze groep onderzoekers selectief het neurotensine-gen uit amygdala cellen. Muizen moesten een taak voltooien. Daarbij moesten ze namelijk het verband leren leggen tussen een toon en een aangenaam resultaat (suikeroplossing), en een andere toon en een luchtblaasje (onaangenaam).

De muizen waren niet in staat het verband te leren tussen de toon en de aangename ervaring. Dat wil zeggen, ze konden geen positieve valentie toekennen aan het verband. Daarentegen leerden ze wel het verband tussen de andere toon en de negatieve prikkel.

De onderzoekers ontdekten dus dat neurotensine een fundamentele rol speelt bij het toekennen van waarde aan toekomstige herinneringen. Vooral in die welke met aangename ervaringen te maken hebben.

Implicaties

Voor deze studie gebruikte men dieren. Toch hebben de bevindingen een reeks belangrijke implicaties, zowel op theoretisch als op klinisch niveau. Enerzijds helpt het onderzoek om de neurobiologische mechanismen van het geheugen te begrijpen.

Kennis van de betrokken regio’s en neurotransmitters maakt het immers gemakkelijker om hun relatie met andere processen en hersengebieden te begrijpen. Bovendien levert het waardevolle informatie op over hoe informatie verwerkt wordt en hoe herinneringen geconsolideerd worden.

Op praktisch niveau is neurotensine al bestudeerd als behandeling voor schizofrenie, vanwege het verband met dopamine. Er zijn ook verdere veelbelovende resultaten ontdekt.

Omdat neurotensine verantwoordelijk is voor het geven van waarde aan herinneringen, zou in feite een farmacologische behandeling ontwikkeld kunnen worden die de intensiteit en de relevantie van negatieve ervaringen vermindert. Als dit het geval zou zijn, zou het duizenden mensen helpen die lijden aan angststoornissen, depressie en posttraumatische stress.

Kortom, de wetenschap houdt nooit op ons te verrassen en nieuwe wegen te openen naar verdere kennis.