Korte strategische psychotherapie

Strategische korte psychotherapie heeft de aandacht getrokken van veel experts. Het wordt gepresenteerd als een goedkoop, effectief en efficiënt behandelingsalternatief, in tegenstelling tot meer traditionele interventies.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Gorka Jiménez Pajares.

Laatste update: 22 mei, 2023

Korte strategische psychotherapie is een model toegepast door de Italiaanse psycholoog Giorgio Nardone. Het beoogt in extreem korte tijd in te spelen op de behoeften van de patiënt/cliënt/consulent. Daartoe geeft de therapeut het verkennen van het verleden van de cliënt op en besteedt aandacht aan het heden.

Bij korte strategische psychotherapie gebruiken therapeuten specifieke technieken om snelle veranderingen in denken en gedrag tot stand te brengen. Ze gebruiken de volgende strategieën:

• De paradox. Deze wordt gebruikt om de logica van het probleem uit te dagen en de manier waarop de patiënt het probleem waarneemt te veranderen. De therapeut spoort hen bijvoorbeeld aan om te proberen het tegenovergestelde te doen van wat ze tot nu toe hebben gedaan om hun probleem op te lossen.
• Reframen van de problemen. De therapeut helpt de patiënt zijn perceptie van het probleem te veranderen om het op een andere, positievere en minder bedreigende manier te zien.
• Verrassen. De therapeut onderbreekt de denk- en gedragspatronen van de patiënt, waardoor flexibiliteit wordt aangemoedigd. Ze proberen een onverwachte of verrassende situatie te creëren waardoor de patiënt ziet dat er andere manieren van denken of handelen zijn wanneer hij met problemen wordt geconfronteerd.
• Afleiding van de aandacht van het probleem. De therapeut leidt de aandacht van de patiënt af van de beschrijving van het probleem en laat hem zich richten op het zoeken naar oplossingen. Ze moedigen de patiënt aan om te praten over bepaalde uitzonderingen als het gaat om hun problemen. Bijvoorbeeld wanneer ze niet voorkomen of minder intens zijn.
• Symptomen voorschrijven. De therapeut stelt de patiënt voor zijn probleemgedrag of symptoom opzettelijk uit te voeren of te overdrijven. Deze techniek doet hen beseffen dat ze hun gedrag onder controle hebben. Het kan helpen de angst die met het symptoom samenhangt te verminderen.

Realiteit

Korte strategische psychotherapie nodigt uit tot reflecties als “Wat is ‘realiteit’?” of “Hoeveel ‘realiteiten’ zijn er?” Rekening houdend met het feit dat de mens een organisme is dat “zijn eigen werkelijkheid construeert,” zal deze doorgaans subjectief, uniek en specifiek zijn voor elk individu.

Met een dergelijk uitgangspunt werd het model van Nardone geboren. Het stelt dat de ‘objectieve werkelijkheid’ een hersenschim is (Bartoli et al, 2023).

Korte strategische psychotherapie

Deze therapie ontstond dankzij de ontwikkelingen van het beroemde Mental Research Institute (Palo Alto, Californië, VS), de bakermat van de systeemtherapie. Het is een oplossingsgerichte benadering gebaseerd op het huidige moment, die aandacht heeft voor de oorsprong van de patiënt.

Door het gebruik van verschillende strategieën probeert de therapeut de vicieuze cirkel waarin de patiënt zich bevindt te doorbreken. Dat komt omdat we vaak de neiging hebben om met soortgelijke methoden te proberen problemen op te lossen, maar dat mislukt.

De doelstelling richt zich op het bevorderen van alternatieve oplossingen die kunnen veranderen wat Giorgio Nardone het reactieve perceptuele systeem noemt. We zullen dit later uitleggen. Het wordt bereikt door middel van voorschriften, metaforische boodschappen, hypnotische technieken en strategische gesprekken (Bartoli et al., 2023)

Oplossingen bouwen om problemen te verzachten

Na de bevestiging dat ‘elk subject zijn eigen werkelijkheid bouwt’, kan ook worden afgeleid dat het individu bij problemen in staat is ‘zijn eigen gevangenissen’ te bouwen. In feite gaat het er volgens Giorgio Nardone om een veelheid aan oplossingen te vinden voor specifieke problemen. Met andere woorden, om het scala van mogelijke reacties te verbreden.

In de regel heeft de patiënt, met problemen van angst, depressie, of aan welke klinische entiteit hij ook lijdt, geprobeerd het op verschillende manieren op te lossen. Al deze pogingen hebben echter geen succes gehad.

Bij korte strategische psychotherapie is het de bedoeling een ander perspectief te bieden dat het mogelijk maakt “de vicieuze cirkel te doorbreken” van de tot nu toe door de patiënt uitgevoerde ineffectieve oplossingspogingen (Bartoli et al., 2023).

Daartoe bestuderen de therapeut en de patiënt, nadat ze het probleem hebben vastgesteld, hoe het in hun dagelijks leven werkt. De aanpak richt zich op de elementen die het probleem in stand houden. Die kunnen samenvallen met de oorspronkelijke oorzaken of echt anders zijn.

TUSSENKOP

Door zich te richten op de oplossing van de klinische stoornis, in plaats van op de oorsprong ervan, neemt de tijd die aan de behandeling wordt besteed exponentieel af.

Giorgio Nardone beweert dat de patiënt er weinig aan heeft als de therapeut zich richt op de “objectieve klinische kenmerken” van de stoornis. In plaats daarvan richt de therapeut zich liever op het “probleem op basis van de oplossing ervan” (Bartoli et al., 2023).

Daartoe gebruiken ze strategische gesprekken en cognitieve herstructurering. Ze kunnen strategische vragen stellen als “Zijn de gedachten die in je hoofd opkomen altijd hetzelfde of anders? Ze kunnen ook suggesties doen als “Kijk ‘s avonds in een spiegel en vraag jezelf af: wil ik ophouden me zo te voelen of blijf ik me liever boos voelen?”

Strategieën voor verandering

Terwijl traditionele therapeuten uitgaan van de overtuiging dat ze ‘wetenschappelijke en objectieve kennis bezitten’ om aan de patiënt te leren en toe te passen, is in deze therapie de patiënt de enige expert over zichzelf. Dit komt omdat ze de bouwer zijn van hun eigen leven. Een onherhaalbaar leven.

Dit bouwproces draait ook om de ontmoeting tussen therapeut en patiënt. In feite ‘bouwt’ de therapeut, door meer te weten over de patiënt, ook kennis over hem op. Als gevolg van de ‘co-constructie’ van de werkelijkheid van het probleem ontstaan tussen patiënt en therapeut oplossingen die voorheen verborgen waren. Er worden wegen blootgelegd die niet eerder werden gezien.

Nardone beweert dat de kennis die de therapeut over zijn patiënt heeft slechts “een benadering van de werkelijkheid” is. Daarom richt het therapeutische werk zich op praktische aspecten in plaats van op theoretische.

Met andere woorden, het concentreert zich op het oplossen van het probleem, na te hebben geobserveerd hoe het werkt en samen met de patiënt te hebben bedacht hoe het beter zou kunnen werken. Het doel is de patiënt effectief welzijn te bieden (Nardone, 2010).

Het reactieve perceptuele systeem

Bij gebrek aan een theorie om te verklaren waarom bepaalde klinische stoornissen ontstaan, maakt deze therapie gebruik van het ‘reactieve perceptuele systeem’, een manier om het probleem te categoriseren. Het bestaat uit het categoriseren van symptomen op basis van hun mogelijke oplossingen, in plaats van hun oorsprong.

De diagnose is operationeel. Ze beantwoordt vragen als “Waarom heb je dit probleem?”, “Hoe werkt het?”, “Wat houdt het in stand?”, “Welke oplossingen heb je geprobeerd? “Hebben oplossingen gewerkt?” In feite beschrijft het het probleem in termen van ‘functie en oplossing’.

Daarom is het reactieve perceptuele systeem een manier om het probleem van de patiënt te begrijpen vanuit de reactie die hij zichzelf voorhoudt, de subjecten met wie hij dagelijks omgaat, en de overtuigingen die hij in algemene termen over de wereld koestert. (Watzlawick, 2012).

De therapeut probeert het bewustzijn van de patiënt te vergroten over ‘hoe’ het probleem op te lossen, in plaats van ‘waarom’ het probleem in de eerste plaats begon te bestaan.

De effectiviteit van Giorgio Nardone’s model

De therapie van Giorgio Nardone heeft zijn effectiviteit meer dan bewezen. Dat gezegd hebbende, variëren de percentages succesvolle oplossing afhankelijk van de behandelde klinische entiteit (Nardone et al., 2004, 2017, 2018). Bijvoorbeeld:

• In het geval van OCS is het 89 procent effectief.
• Seksuele disfuncties zijn in 91 procent van de gevallen positief behandeld.
• Het is 95 procent effectief bij het oplossen van fobieën en angststoornissen.
• 83 procent van de personen die lijden aan depressie of eetstoornissen heeft baat bij de therapie.

Deze percentages hebben betrekking op interventies waarbij geen psychotrope medicijnen worden gebruikt. Daarom zou het zelfs effectiever kunnen zijn dan traditionele CGT (Spaanse link) voor interventie bij bovengenoemde klinische entiteiten (Bartoli et al., 2023).

Zoals je ziet, heeft deze therapie het potentieel om menselijk lijden snel te verlichten. Ze richt zich op de reden van het consult en op het probleem, in plaats van op de oorsprong ervan. Vanaf de eerste sessie werken therapeut en cliënt hard om het zo snel mogelijk op te lossen.