Kanker overleven en wat er daarna gebeurt

Het overleven van kanker heeft lichamelijke en psychische gevolgen. Er is altijd de angst voor een terugval, de gevolgen van de operaties, de uitputting, de afdruk van een ervaring, en emoties die moeilijk te hanteren zijn.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 15 november, 2022

Kanker overleven is het voornaamste doel van ieder die met deze ziekte te maken krijgt. De laatste jaren heeft de wetenschap grote vooruitgang geboekt en die heeft ongetwijfeld bijgedragen tot een hogere overlevingskans. Maar wat gebeurt er na het einde van de behandeling? Hoe ziet het leven eruit van iemand die probeert weer normaal te worden na deze periode van zware lichamelijke en psychische slijtage?

Medische instellingen verwaarlozen vaak de psychologische uitdagingen waarmee iemand te maken krijgt als hij klaar is met zijn chemokuren en het nieuws ontvangt dat alles goed is. Op het eerste gezicht lijkt het erop dat het eerste wat de patiënt zou ervaren opluchting en blijdschap is. Maar wie deze ingewikkelde reis heeft meegemaakt weet dat dit niet altijd het geval is.

Na de verwachte diagnose komt er altijd een tweede stadium. De controles beginnen en duren minstens vijf jaar, zodat deze mensen voortdurend in angst zijn voor een terugval. Bovendien doordringt een achtbaan van emoties en ze weten niet altijd hoe ze daarmee om moeten gaan of hoe ze zich kunnen afreageren. Het overleven van kanker heeft een hoge psychologische prijs waar mensen niet altijd rekening mee houden.

De medische en psychologische gevolgen van kanker zijn bekend. Maar het wordt nu pas duidelijk dat het overleven zelf ook een belangrijke fase van de kankerreis is.

Overleven van kanker: lichamelijke en psychologische effecten

De chemo is voorbij en het haar van de patiënt begint terug te groeien. Ze houden op eindeloze uren verbonden te zijn met een infuus. De gewaarwordingen, de pijn, de doktersbezoeken, de chirurgen, de gezichten van de vriendelijke assistenten… Dit alles is nu een herinnering, een nachtmerrie van gemengde gevoelens, halverwege tussen paniek en hoop.

Overleven van kanker gaat verder dan de ziekte zelf. Zozeer zelfs dat oncologie psychologen weten dat patiënten een nieuwe fase in hun leven vorm moeten geven. Een die nog steeds op vele manieren met de ziekte zelf verbonden is. De nawerkingen die achterblijven dwingen hen vaak om zich bewust te zijn van nieuwe operaties (zoals bijvoorbeeld borstreconstructie na een borstamputatie).

Iets waar gezondheidsorganisaties dus op wijzen is dat steun aan overlevenden van kanker onmisbaar is, maar vaak verwaarloosd wordt. Bovendien vraagt hun familie in veel gevallen ook gespecialiseerde steun om om te gaan met alles wat ze hebben meegemaakt. Dit komt omdat ze de persoonlijke realiteit moeten begrijpen die de moeder, vader of zoon die kanker heeft overwonnen doormaakt.

Wat ervaart een patiënt na de behandeling?

Ieder mens ervaart ziekte en het daaropvolgende overleven op zijn eigen manier. Elke ervaring is uniek en hangt af van de persoonlijkheid, de ontvangen steun, en ook van de duur van de ingrepen en behandelingen die een patiënt ondergaat. Maar gemiddeld genomen is het gebruikelijk dat het volgende zich voordoet als een patiënt kanker overleeft:

• Lichamelijke problemen.
• Terugkerende vermoeidheid.
• Veranderingen in geheugen en concentratie (chemo brain).
• Neuropathieën (pijn die gepaard gaat met veranderingen in het zenuwstelsel). Enkele voorbeelden zijn tintelingen in handen en voeten, branderig gevoel, motorische onhandigheid, problemen met gewichtheffen, enz.
• Lymfoedeem en zwellingen (vooral na borstkanker).
• Spijsverterings- en darmproblemen.
• Gewichtsveranderingen.
• Orale problemen.
• Kwalen en organische aandoeningen die samenhangen met de ingrepen en gevolgen van de ziekte.

Psychologische problemen

• Lage eigenwaarde door mogelijke lichamelijke veranderingen.
• Problemen met het ontladen van emoties.

Er is een behoefte om het leven een nieuwe betekenis te geven. Hun verstand zegt dat ze zich gelukkig moeten voelen omdat ze de ziekte overwonnen hebben, maar dit gevoel is er niet altijd. Angst en leed blijven in veel gevallen voortduren.
Er is voortdurende onzekerheid of ze op het werk goed zullen kunnen presteren.

Mogelijke problemen in hun relaties

Ook het zogenaamde “Damocles syndroom”, de voortdurende angst dat de kanker op een bepaald moment weer terug zal komen, komt vaak voor. Het is terugkerende angst, een schaduw die boven een persoon hangt als een zwaard dat op het meest onverwachte moment kan vallen.

Hoe verder te gaan na het overleven van kanker

Kanker onder ogen zien kan inderdaad de moeilijkste fase van iemands leven zijn, maar dat geldt ook voor het overleven ervan. Wees je ervan bewust dat er andere problemen zullen zijn, ook al kan iemand na vijf jaar ontslagen worden en is de ziekte zogenaamd afgenomen. Er zijn laat ontstane ziekten, en er zijn gevolgen van de ziekte en de behandeling die in veel gevallen chronisch worden.

Wie kanker overwint mist de follow-up en de medische en psychologische begeleiding van zijn toestand nadat hij ontslagen is. Velen voelen zich alleen, verwaarloosd, en dat ze geen goede kwaliteit van leven hebben.

Ook betekent het overleven van kanker soms dat men geen echt begrip ervaart van de kant van degenen die het dichtst bij het slachtoffer staan. Dit komt omdat iedereen verwacht dat ze zich gelukkig voelen omdat ze de ziekte overwonnen hebben, en velen zijn niet in staat vreugde en geluk te ervaren.

Wat te doen in deze gevallen? Idealiter gaan ze naar een steungroep. Kunnen praten met mensen die hetzelfde hebben doorgemaakt helpt altijd. Het is ook essentieel om je levensstijl en eetgewoonten onder handen te nemen, veranderingen aan te brengen en nieuwe doelen aan de horizon te hebben om de zin van het leven en de projectie van de toekomst te hervinden.

Zoek tenslotte de hulp van op dit gebied gespecialiseerde beroepsbeoefenaars: dokters, psychologen, therapeuten, enz. Er zijn veel goed opgeleide gezondheidswerkers over de hele wereld.