Is er een collectief onbewuste?
Laten we beginnen met een voorbeeld: toen we klein waren, hebben we allemaal geleerd hoe we moesten fietsen. Na een tijdje dachten we er niet meer over na hoe we onze balans konden behouden terwijl we tegelijkertijd de trappers rond lieten gaan, zonder op de grond te vallen. Onze hersenen en onze spieren hebben die informatie opgeslagen om deze te automatiseren.
Deskundigen spreken over het collectief onbewuste als iets dat is ‘aangeboren aan de mens’, een soort opslagruimte voor ervaringen die we allemaal, als soort, bezitten, zoals een soort van ‘universele bibliotheek’. Het is een mooi idee. Het suggereert dat alle mensen dezelfde erfenis hebben, iets dat in een deel van onze hersenen verborgen ligt, als in een kleine kist. Hoewel we het ons niet herinneren, is het er.
Het collectief onbewuste en dromen
Het was Carl Jung die deze term op basis van zijn jarenlange ervaring in de psychiatrie heeft bedacht. Voor hem, bevinden zich enkele begrippen genaamd ‘archetypes’ in onze hersenen, in onze geest. Dit zijn de fundamentele dimensies van de mensheid: liefde, angst, integriteit, zijn. Essentiële dimensies die we allemaal voelen en waar we allemaal onder lijden. Iets dat aangeboren is en dat we bij onze geboorte verwerven en tegelijkertijd van onze ouders erven, en zij hebben het op hun beurt geërfd van hun ouders.
Dan is nu de vraag: hoe krijgen we toegang tot deze dimensies? Hoe kunnen we ze herinneren? Het is net als onthouden hoe je moet fietsen, of hoe je moeten blijven drijven als je aan het zwemmen bent. Volgens Jung kunnen we dit bereiken door te dromen. Vandaar dat veel van zijn onderzoek zich richtte op het gebied van dromen. Een plek waar we toegang hebben tot dat onbewuste dat we allemaal delen.
Is er echt een collectief onbewuste?
Om het bestaan van het collectief onbewuste te accepteren, moeten we beginnen te geloven dat het leven en het heelal levend zijn. Samuel Batler zei bijvoorbeeld dat alle levens een onbewuste herinnering zijn, door te zeggen dat zelfs de atomen zelf het bezitten.
Dit alles suggereert dat we, wanneer we geboren worden, in deze wereld komen met een soort basisgeheugen dat genetisch geërfd is vanuit de oorsprong van de mens. Dit is iets wat we generatie na generatie hebben ontwikkeld, we hebben het onbewust opgeslagen in ons geheugen.
We hebben allemaal dezelfde impulsen: liefde, boosheid, woede, angst. Dit zijn zeer sterke emoties die in ons lichaam worden opgeslagen, en het lichaam is iets dat we allemaal kunnen herkennen. Er zijn soorten angst die veel mensen op dezelfde manier delen: bijvoorbeeld de angst voor het donker, wat zeker een simpel overlevingsinstinct is, omdat we ons in het donker niet kunnen verdedigen…
Volgens Jung hebben mensen vaak veel vergelijkbare dromen. Situaties, visioenen en ervaringen die we niet echt kunnen verklaren, maar die vaak ook bij andere mensen en in andere culturen voorkomen.
Misschien is het niet meer dan de hersenschim van een psychiater, of misschien is het waar dat we allemaal over een gemeenschappelijke ‘bibliotheek van wijsheid’ beschikken. Ben jij het ermee eens?