GABA, de neurotransmitter van rust en ontspanning

6 minuten

Beoordeeld en goedgekeurd door de psycholoog Sergio De Dios González.

Laatste update: 27 december, 2022

Voel je je zonder schijnbare reden opgewonden, prikkelbaar of verdrietig? Is dat een gevoel dat je voortdurend hebt? Dit kan op vele manieren verklaard worden. Er is echter een kans dat je hersenen te lijden hebben onder lage niveaus van bepaalde stoffen. Onze hersenen gebruiken tot 100 verschillende neurotransmitters. GABA is één ervan. Het is de neurotransmitter van rust en ontspanning.

Gamma-aminoboterzuur (GABA) is een aminozuur en een neurotransmitter die de prikkelbaarheid van de hersenen regelt. Het doet dit door een buitensporig afvuren van neuronen te verhinderen. Dit leidt tot gevoelens van rust en ontspanning.

Geschikte niveaus in GABA kunnen stress verminderen en ervoor zorgen dat je je minder onrustig voelt. Het vermindert ook de kans op verschillende gezondheidsproblemen.

Wat is GABA en wat doet het?

Gamma-aminoboterzuur is één van de belangrijkste neurotransmitters. Neurotransmitters zijn eigenlijk de chemische stoffen die de hersencellen gebruiken om met elkaar te communiceren. GABA is de remmende neurotransmitter die het vaakst optreedt. Remmende neurotransmitters verlagen de kans dat een zenuwimpuls ontlaadt.

Zijn voornaamste functie als remmende neurotransmitter is de hersenactiviteit vertragen. Bovendien is het betrokken bij het gezichtsvermogen, de slaap, de veerkracht van de spieren en de motorische controle.

Het is ook wijd verspreid over de binnenkant en de buitenkant van het centrale zenuwstelsel. We vinden het in de darmen, maag, blaas, longen, lever, huid, milt, spieren, nieren, alvleesklier en de voortplantingsorganen.

Sommige ziekten en stoornissen zijn verbonden met een verstoorde werking van GABA. Daartoe behoren autisme, bipolaire stoornis, depressie, schizofrenie, epilepsie, fibromyalgie, meningitis, sommige vormen van dementie en sommige darmstoornissen.

Voorbeelden van die vormen van dementie zijn de ziekte van Alzheimer, dementie met Lewy bodies, en frontotemporale dementie.
Dit zijn voorbeelden van enkele darmstoornissen die met GABA te maken hebben: de ziekte van Crohn, colorectale kanker, het prikkelbaredarmsyndroom en colitis ulcerosa.
Bovendien associeert men het ook met bepaalde aandoeningen die gekenmerkt worden door onvrijwillige bewegingen met lage niveaus van deze neurotransmitter. Voorbeelden zijn de ziekte van Parkison, tardieve dyskinesie en de ziekte van Huntington.

Rust en ontspanning

Eén van de belangrijkste functies van GABA is stress en angstgevoelens zo laag mogelijk te houden en voor rust en ontspanning te zorgen. Lage niveaus van deze neurotransmitter leiden dus tot een stijging van de gevoelens van angst en van de gevoeligheid voor stimulatie.

Nature Magazine heeft een artikel over deze neurotransmitter gepubliceerd. Hierin stelt men dat GABA die ongewenste gedachten vermindert die stress, angst, depressie en andere psychologische stoornissen stimuleren.

Gamma-aminoboterzuur tast ook de hersenactiviteit aan omdat het de patronen van de hersengolven wijzigt. De aanwezigheid van deze neurotransmitter laat die hersengolven stijgen die te maken hebben met een ontspannen toestand (alfagolven). Het laat de hersengolven dalen die verband houden met stress en angstgevoelens (bètagolven).

Het evenwicht in de hersenactiviteit

Als we het over de werking van gamma-aminoboterzuur willen hebben, dan moeten we ook rekening houden met een andere neurotransmitter: L-glutamaat.

Deze neurotransmitter is een natuurlijk bijproduct van de aanmaak van energie in de hersenen. Eigenlijk is L-glutamaat één van de producten van de omzetting van glucose in de hersenen. Dit betekent dus dat het heel belangrijk is.

Deze twee neurotransmitters vullen elkaar aan en zijn elkaars tegengestelde. L-glutamaat is de voornaamste prikkelende neurotransmitter en houdt de effecten van GABA in evenwicht. Prikkelende neurotransmitters verhogen de kans op de ontlading van een zenuwprikkel. Terwijl GABA de hersenactiviteit vertraagt, versnelt L-glutamaat deze activiteit.

Beide werken samen om de hersenactiviteit onder controle te houden. Ze werken als een team en zetten zich ook om in elkaar. L-glutamaat is de voorloper van GABA. Op zijn beurt kan GABA indien nodig, in L-glutamaat omgezet worden.

Zijn jouw GABA-niveaus laag?

In de meeste gevallen kunnen we een slechte werking van GABA toeschrijven aan de levensstijl van een persoon.

Volgens Dr. Datis Kharrazian, een onderzoeker aan de Harvard Medical School, zijn te veel stress, een slecht voedingspatroon, een gebrek aan slaap, te veel cafeïne en glutenintolerantie enkele van de oorzaken van een “afwijking” van GABA. Ze verhinderen dat we rust en ontspanning ervaren.

Het is ook belangrijk dat we onthouden dat darmbacteriën deze neurotransmitter aanmaken. Dysbacteriosis is een onevenwicht tussen goede en slechte darmbacteriën.Het kan een aanzienlijke daling veroorzaken in de productie van GABA.

Bovendien moeten we opmerken dat te veel L-glutamine omgezet wordt in GABA met de hulp van vitamine B6 en een enzym met de naam glutaminezuur decarboxylase (GAD).

Een tekort aan vitamine B6 of een auto-immuunreactie kunnen de productie van deze neurotransmitter verstoren. Auto-immuunziekten, diabetes, glutenintolerantie, coeliakie en de ziekte van Hashimoto kunnen de oorzaak van deze auto-immuunreactie zijn.

We moeten anderzijds ook onthouden dat er veel innerlijke chemische veranderingen zijn die een invloed hebben op het evenwicht in L-glutamaat-GABA. Wanneer we denken aan middelengebruik, dan weten we dat cafeïne de activiteit van GABA verhindert. Alcohol en kalmeringsmiddelen laten het daarentegen stijgen.

Hoe verhogen we de GABA-niveaus?

Supplementen

Er bestaan GABA-supplementen die een synthetische vorm van deze neurotransmitter bevatten. Er is echter onenigheid over het feit of die supplementen eigenlijk werken.

Het is nog steeds onbekend of GABA de hersenen in de juiste hoeveelheden zal bereiken om het effect te hebben dat het gewoonlijk heeft. Toch beweren sommige mensen dat deze supplementen heel nuttig zijn en hen opnieuw rust en ontspanning bieden.

Bovendien is er geen dosering voor deze supplementen vastgelegd. Er is ook onvoldoende onderzoek over de mogelijke bijwerkingen. Eigenlijk bestaat er geen echt onderzoek over de veiligheid van deze supplementen.

Voeding

Er bestaan echter ook vele andere natuurlijke manieren om gezonde GABA-niveaus in stand te houden. Eén manier is door middel van de voeding. Onderzoekers hebben de GABA-inhoud geanalyseerd van een uitgebreid aantal voedingsmiddelen.

Dat is onder andere gebeurd bij volkoren rijst, bruine rijstkiemen, gerstekiemen, bonen, maïs, bruine rijst, spinazie, aardappelen, zoete aardappelen, boerenkool en kastanjes.

De studie van een instituut voor biowetenschappen aan het University College Cork in Ierland heeft ook een ander feit onthuld. Probiotische voedingsmiddelen vermeerderen gamma-aminoboterzuur. Tot deze groep behoren yoghurt, kefir, kimchi en zuurkool. Ze bevatten immers de bacteriële elementen die GABA aanmaken.

Als jij je zorgen maakt over jouw GABA-niveaus, dan is het belangrijk dat je minder cafeïne gebruikt. Cafeïne verhindert immers het vermogen van deze neurotransmitter om zich te binden aan zijn receptoren. Je kan integendeel thee drinken. Thee bevat minder cafeïne en bevat bovendien het aminozuur L-theanine. Dat aminozuur laat de productie van GABA stijgen.

Beweging

Een andere heel doeltreffende manier om jouw GABA-niveaus te verhogen is door middel van training. Elke vorm van lichamelijke beweging laat de niveaus van deze neurotransmitter stijgen.

Yoga is in dit geval de beste vorm van beweging. Een leuk weetje is dat de niveaus van deze neurotransmitter in de hersenen al na één enkele yogasessie tot 27% kunnen stijgen.