Ethologie: de wetenschap van het gedrag van dieren
Het dierenrijk is wonderbaarlijk. Zeker hebben deze wezens je verrast met hun onvergelijkbare eigenschappen en gedrag. Maar heb je je ooit afgevraagd waarom ze handelen zoals ze doen? Als dat zo is, dan is ethologie precies de discipline die je wilt bestuderen.
Dat klopt! Er is zelfs een hele tak van wetenschap gewijd aan het gedrag van dieren. De ethologie stelt vragen als: Waarom gedragen dieren zich zoals ze doen? Wat betekent hun gedrag? Hoe doen ze de dingen die ze doen?
Dankzij de ethologie kunnen mensen nu dierengedrag begrijpen dat we voorheen niet begrepen, en ook waarom ze zich gedragen zoals ze doen. Blijf lezen om te leren hoe deze wetenschap is ontstaan, wat erbij komt kijken, en welke wetenschappers onder andere verantwoordelijk zijn voor de ontwikkeling ervan.
“Ik heb de ontbrekende schakel gevonden tussen de hogere aap en de beschaafde mens; wij zijn het.”
Wat is de oorsprong van de ethologie?
Ethologie is ontstaan dankzij het werk van professionals met een onverzadigbare passie voor dieren. Zij wijdden een groot deel van hun tijd aan hen. Konrad Lorenz, Niko Tinbergen en Karl Von Frisch wonnen in 1973 de Nobelprijs voor Fysiologie dankzij hun studies over het gedrag van dieren.
Maar hoe kwamen ze daar? Nou, via hun onderzoek. Lorenz dook diep in het gedrag van ganzen, en stelde van daaruit de theorie van inprenting voor. Tinbergen was geïnteresseerd in de driedoornige stekelbaars en bestudeerde zijn najaarstrek. Von Frish richtte zich ondertussen op hoe bijen communiceerden.
Daarnaast vonden ze inspiratie bij andere denkers die het gedrag van dieren bestudeerden. Zo bestudeerde Morton Wheeler gedurende langere tijd het gedrag van mieren. Hij populariseerde ook de term “etnologie”.
Er waren al studies over dierengedrag in andere disciplines (zoals in de vergelijkende psychologie), maar toen eenmaal de eerder genoemde Nobelprijs was gewonnen, werd het officieel als wetenschap beschouwd. Vergelijkende psychologie integreerde zichzelf in het vakgebied.
Wat houdt ethologie in?
Ethologie is de studie van dierlijk gedrag en richt zich vooral op natuurlijke selectie. Professionals op dit gebied, ethologen genaamd, bestuderen onder andere het volgende.
- Veldwerk. Het observeren van het gedrag van dieren in hun natuurlijke omgeving.
- Laboratoriumwerk. Dit is voor onderzoek. Daar ontwikkelen ze hun hypotheses en stellen ze nieuwe voor.
- Het verklaren van het fenomeen. Onderzoekers stellen vragen over adaptief gedrag en observeren prikkels. Ze kijken ook naar gedragsveranderingen als gevolg van leren en stellen gedragspatronen vast in verschillende levensfasen.
- Vergelijken. Het gedrag van andere soorten om te zien hoe hun gedrag is geëvolueerd.
Zoals je ziet is de ethologie geïnteresseerd in zowel aangeboren gedrag van dieren als aangeleerd gedrag. Hierdoor richten ethologen zich onder andere op de volgende gebieden: inprenting, sociaal leven, ontwikkeling, seksuele selectie, samenwerking en agressie.
Bijdragen ethologie
Ethologie draagt enorm bij aan ons begrip van dieren. Hier volgen er bijvoorbeeld slechts enkele.
- Patronen van modaal gedrag. Dit zijn secundaire gedragingen. Met andere woorden, circuits van gedragsreflectie die activeren onder specifieke situaties.
- Theorie van gedrag als aanpassing. Deze theorie stelt voor dat gedrag evolutionair van aard is.
- Inprenting. Dit bestaat uit het leren dat plaatsvindt tijdens de ontwikkeling waarbij er een grotere gevoeligheid is voor specifieke prikkels. Dit zijn lessen die vervolgens sterke wortels kweken.
- Dierlijke communicatie. Dieren gebruiken patronen van modaal gedrag in hun communicatie. Bijen bijvoorbeeld communiceren door middel van waggeldans.
- Gedragsecologie en evolutionaire psychologie. De ethologie heeft ruimte gelaten voor deze twee vakgebieden. De eerste bestudeert het gedrag van dieren op basis van hun ecologische en evolutionaire implicaties. De laatste stelt voor dat menselijk gedrag kan worden begrepen door middel van evolutionaire geschiedenis.
- Klinische ethologie. Deze bestudeert de veranderingen in het gedrag van dieren. Bijvoorbeeld wanneer gedomesticeerde dieren zich plotseling agressief gedragen.
Conclusies
In de ethologie bestuderen wetenschappers dus verschillende kenmerken van het gedrag van dieren, bijna altijd door observatie. Daarnaast draagt het studiegebied bij aan het begrip van menselijk gedrag door vergelijking.
Dankzij ethologisch onderzoek beschikken we ook over enkele belangrijke hulpmiddelen voor natuurbehoud. Samen met ecologen vormen ze namelijk plannen om soorten die dreigen uit te sterven te beschermen. Marcelo H. Cassini schetst dit in zijn publicatie in het tijdschrift, Revista de la Sociedad Española de Etología (Spaanse link).
Ethologie helpt om het welzijn van dieren te vergroten, de productie te optimaliseren, ziekten te diagnosticeren evenals de overleving te verbeteren bij dieren die met uitsterven worden bedreigd. Daarnaast geeft de studie ervan wetenschappers instrumenten om dierondersteunde therapie te ontwikkelen.
Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.
- Cassini, M.H (1999). Importancia de la etología en la Conservación. Etología, 7, 69-75. https://www.researchgate.net/publication/228539322_Importancia_de_la_etologia_en_la_Conservacion
- Sánchez López, S., Asencio, N., Call, Jossep., Caperos J.M., Coelell, M., Colmenares, F., Delgado, J.A., Fidalgo, A., Gil, C., González, A., Losada, J.L., Martín, B., Peláez, F., Quera, V., Redolar, D., Riba, C. E., Sánchez, J.R., Sánchez, S., Tassino, B., & Turbón, E. (2014) Etología, la ciencia del comportamiento animal. Editorial Uoc.
