Dysexecutief syndroom: wanneer de frontale kwab faalt

Hoe kan hersenletsel de algehele cognitieve prestaties en het gedrag beïnvloeden? In dit artikel zullen we de belangrijkste symptomen van het dysexecutief syndroom uitleggen.

Dysexecutief syndroom (DES) komt voort uit schade aan de frontale kwab, meer specifiek aan het prefrontale gebied. Dit deel van je hersenen verwerkt de meest complexe uitvoerende functies.

Schade aan het prefrontale gebied veroorzaakt als gevolg onder andere geheugenproblemen, aandachtsproblemen, problemen met taal en perceptie. Het primaire probleem manifesteert zich echter in gedrag. Dysexecutief syndroom omvat namelijk een reeks symptomen die de intellectuele prestaties van patiënten beïnvloeden.

Welke belangrijke functies beïnvloedt het dysexecutief syndroom?

De frontale kwab is metaforisch gezien de regisseur van het orkest van je hersenen. Hoewel de symptomen afhankelijk zijn van het specifieke letselgebied, de belangrijkste gevolgen hebben effect op de volgende functies:

• Motorische vaardigheden. Veranderingen in je reactievermogen. Je herhaalt je acties en je bent ongeorganiseerd.
• Aandacht. Je reacties en je algemene concentratievermogen worden beïnvloed.
• Taal. Je hebt taalproblemen, moeite met het benoemen van dingen en je vergeet dingen.
• Perceptie. Je waarnemende interpretatie verandert en je hebt problemen met bijvoorbeeld het identificeren van objecten.
• Gedrag. Het letsel heeft meer invloed op je gedrag dan wat dan ook. Afhankelijk van waar het letsel zich bevindt, kun je apathie, remming en ongepaste sociale interacties vertonen.
• Geheugen. Je hebt problemen met het vasthouden en herinneren van informatie.

Motorische functie

Veranderingen in de motorische functie verschijnen meestal als pathologische reflexen. Dit zijn automatische, ongecoördineerde en onaangepaste reacties, zoals de grijpreflex. Perseveratie daarentegen is het onvermogen om nieuwe strategieën te implementeren om taken uit te voeren.

Een voorbeeld van perseveratie is als het individu herhaaldelijk en zonder succes een deur probeert te openen, maar zijn tactiek niet verandert. Een ander symptoom is hyperactiviteit en moeite hebben om op dingen te letten.

Gebrek aan aandachtscontrole

Zoals we hierboven vermeldden, is aandacht een functie van het frontale gebied van de hersenen. Als je in dat gebied een verwonding oploopt, kun je verhoogde reacties op sensorische prikkels hebben en moeite hebben om je aandacht te houden bij de taak die je moet uitvoeren.

Geheugen

Hersenletsel heeft dus invloed op je geheugen. Het kan je vermogen om informatie vast te houden ernstig beperken. Ook kan het anterograde amnesie (het onvermogen om nieuwe herinneringen te creëren) veroorzaken, wat op zijn beurt vaak leidt tot confabulatie. 

Uiteindelijk kan hersenletsel tot opeenvolgende desorganisatie van gebeurtenissen leiden, wat bijdraagt aan een algemeen gevoel van verwarring.

Gedrag en dysexecutief syndroom

Prefrontale schade wordt niet altijd geassocieerd met apathie en gebrek aan emotionele respons, maar met onmiddellijkheid en kinderachtigheid. Over het algemeen hangen gedragsveranderingen af van het type en de locatie van het letsel. Die factoren kunnen zeer verschillende gevolgen hebben:

• Letsel aan de linker kwab. Patiënten zijn apatisch en afstandelijk. Ze zijn niet geïnteresseerd in sociale interactie.
• Letsel aan de rechter kwab. Patiënten hebben de neiging om emotionele remmingen te hebben. Ze gedragen zich soms ook seksueel ongepast en reageren onmiddellijk op prikkels (zonder de tijd te nemen om na te denken over hun acties).

Taal

Aangezien de linkerhersenhelft voornamelijk verantwoordelijk is voor taal, kunnen verwondingen aan de linkerhersenhelft een aantal zeer negatieve gevolgen hebben. Patiënten kunnen namelijk problemen hebben met conceptualisatie en analyse.

De meeste patiënten behouden hun formele spraak, maar omdat hun vermogen om te plannen en te onthouden is aangetast, is hun spraak repetitief. Gedragsveranderingen beïnvloeden ook de communicatie.

Perceptie

Veranderingen in perceptie zijn meestal niet het meest opvallend. De meest voor de hand liggende wijzigingen houden verband met taken die visueel speurwerk vereisen (selectieve aandacht). DES-patiënten hebben daardoor vaak moeite om mensen en plaatsen te herkennen. Ze vertonen ook ruimtelijke nalatigheid en problemen die hun oogbewegingen beheersen.

De organische basis van het dysexecutief syndroom

De gedetailleerde symptomen verschijnen meestal in comorbiditeit met hersenletsel aan de frontale kwab, vooral in de prefrontale cortex. Maar neuropsychologisch onderzoek heeft ons in staat gesteld om de meer specifieke relatie tussen de symptomen te begrijpen op basis van de gewonde structuur:

• Dorsolaterale prefrontale cortex. Schade aan dit gebied tast de cognitieve functie aan. Patiënten hebben daardoor moeite met het plannen en oplossen van complexe problemen. Het schaadt ook de cognitieve flexibiliteit en het vermogen om motorische taken uit te voeren.
• Orbitofrontale cortex. Letsel in dit gebied veroorzaakt vaak gedragsproblemen zoals gebrek aan remming, agressiviteit, prikkelbaarheid en een onvermogen om zich aan te passen aan sociale normen. Tegelijkertijd hebben deze patiënten de neiging om te communiceren door na te doen wat andere mensen doen. Ze herhalen de bewegingen en spraak van mensen om hen heen.
• Anterieure cingulate cortex. Dit gebied wordt geassocieerd met apathie, activeringsfouten en spontaan gedrag. Het beïnvloedt ook het vermogen van de patiënt om emotionele uitdrukkingen te herkennen. Personen met dit type hersenletsel lijden vaak aan een depressie.

Evaluatie en behandeling

Neuropsychologen zijn degenen die DES diagnosticeren. Ze gebruiken gestandaardiseerde tests om patiënten te helpen evalueren. De diagnose is een proces waarbij neurologen en andere zorgverleners betrokken zijn. Dat komt omdat een evaluatie van het letsel en een volledig rapport nodig zijn om een nauwkeurige diagnose te stellen.

Behandeling omvat herstel of onderhoud van de cognitieve functies van de patient, afhankelijk van de ernst en de locatie van de verwondingen. De interventie kan ook medicatie omvatten om de symptomen te helpen beheersen, die het sociale leven van de patiënt beïnvloeden.

Kortom, hersenletsel en beroerte kunnen dysexecutief syndroom veroorzaken. Het belangrijkste symptoom is algemene intellectuele nalatigheid, waarbij de meeste uitvoerende functies worden beïnvloed. De betrokken cognitieve symptomen tonen het belang aan van het vermijden van risicofactoren en risicovol gedrag.