De verschillen tussen melancholie en nostalgie

Ken je de verschillen tussen melancholie en nostalgie? Hoewel beide emoties een toestand van verlangen weerspiegelen, zijn ze niet precies hetzelfde. Ontdek waarom.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Laura Ruiz Mitjana.

Laatste update: 08 november, 2022

Heb je ooit van het woord saudade gehoord? De Portugese schrijver Francisco Manuel de Melo (1608-1666) definieerde het als “Een plezier dat je lijdt, een kwaal die je geniet.” Dit Portugese begrip, hoewel het geen letterlijke vertaling heeft, zou in het Engels twee vergelijkbare woorden hebben: melancholie en nostalgie.

Maar welke verschillen zijn er tussen melancholie en nostalgie? Kunnen we zelfs beweren dat ze niet één en hetzelfde zijn?

Melancholie en nostalgie: twee intense emoties

Emoties horen bij het leven. Ze fungeren als je gids wanneer je beslissingen neemt. Ze worden in de APA gedefinieerd als “een complex reactiepatroon, met ervarings-, gedrags- en fysiologische elementen, waarmee een individu probeert om te gaan met een persoonlijk belangrijke zaak of gebeurtenis”.

Sommige emoties zijn basaal en primair, terwijl andere complexer en intenser zijn. Onder die laatste zijn er twee die een speciale relatie hebben: melancholie en nostalgie. Laten we ze eens nader bekijken.

De verschillen tussen melancholie en nostalgie

Om de verschillen tussen melancholie en nostalgie te leren kennen, laten we beginnen met een algemene definitie van elke emotie.

Melancholie: peinzend verdriet

Melancholie wordt gedefinieerd als “een gevoel van peinzend verdriet, meestal zonder duidelijke oorzaak” (Oxford Dictionaries). In het Portugees wordt het ruwweg vertaald als saudade, zoals we eerder vermeldden. In het Portugees wordt echter gezegd dat “saudade niet wordt uitgelegd, het wordt gevoeld.”

Nostalgie: verlangen naar iets dat ons gelukkig maakte

Nostalgie wordt gedefinieerd als “een sentimenteel verlangen of weemoedige genegenheid voor een periode in het verleden” (Oxford Dictionaries). Cecelio Paniagua stelt in een artikel (Spaanse link) gepubliceerd in Humanities Magazine dat nostalgie het oproepen van dierbare herinneringen is.

Inderdaad, als we nostalgisch worden is dat meestal omdat we denken aan iets uit het verleden dat we op een intense manier hebben meegemaakt, of als we een gelukkige herinnering oproepen.

Waarom melancholie en nostalgie niet hetzelfde zijn

Nostalgie en melancholie lijken misschien vergelijkbare begrippen, omdat ze allebei een emotie inhouden die ons ertoe brengt naar het verleden te kijken, te missen en te verlangen. Toch zijn ze niet echt hetzelfde.

Om te beginnen ervaren mensen melancholie meestal als iets onaangenaams of verdrietigs. Dat is niet hetzelfde met nostalgie, dat op een veel aangenamere manier ervaren kan worden. Laten we eens kijken naar de belangrijkste verschillen tussen beide begrippen.

1. Het bestaan van een verlies

Als je melancholie ervaart, heb je niet noodzakelijkerwijs een verlies ervaren (hoewel dat wel het geval kan zijn). Je kunt bijvoorbeeld melancholie voelen over iets dat je graag zou willen hebben, maar niet hebt. Of, je kunt iets missen dat er nog wel is maar ver weg, zoals in het geval van migratieverdriet.

Aan de andere kant, als je je nostalgisch voelt, is dat omdat je denkt aan iets uit het verleden dat je niet meer hebt, hoewel je het niet als een verlies ervaart. Je voelt heimwee naar een herinnering uit het verleden of naar iemand die er niet meer is. Meestal gaat het om gebeurtenissen of mensen die je gelukkig maakten.

2. De aanwezigheid van verdriet

Geconfronteerd met het gevoel van melancholie ervaar je een zekere droefheid en rusteloosheid. Het is geen prettige emotie. Bij nostalgie daarentegen bestaat dit verdriet niet. In zekere zin is het een aangenamere emotie. Als je het ervaart, verlang je misschien ergens naar, maar het is eerder een mooi gevoel, dat je ertoe brengt je verleden te respecteren en er dankbaar voor te zijn.

3. Lage stemming

Melancholie geeft je een laag gevoel omdat het gepaard gaat met een diepe droefheid. Als je je daarentegen nostalgisch voelt, kan je stemming gelijk blijven of zelfs verbeteren, omdat je denkt aan mooie dingen die je in het verleden hebt meegemaakt. Daarom kun je je bij nostalgie blij en opgewekt voelen, terwijl bij melancholie het tegenovergestelde gebeurt.

4. Terug willen naar het verleden

Hoewel het van het individu afhangt, is melancholie in de regel een emotie die je ertoe brengt terug te willen naar het verleden en daar te blijven. Het maakt je verdrietig bij de gedachte dat je er niet meer bent. Daarom is het een emotie waarin verdriet en ongeluk de hoofdrolspelers zijn.

Daarentegen is nostalgie niet zozeer het verlangen om terug te willen keren naar het verleden, maar eerder het verlangen om het te willen herinneren. Het is een ode aan het verleden, een klein eerbetoon, als een flashback die je doet glimlachen.

Melancholie en nostalgie: iedereen ervaart ze op zijn eigen manier

We hebben het hier gehad over enkele verschillen tussen melancholie en nostalgie. Maar logischerwijs zal iedereen deze emoties op een andere en unieke manier ervaren.

In feite zijn er evenveel soorten melancholie en nostalgie als er mensen op de wereld zijn. In dit artikel hebben we geprobeerd om de onderdelen van elk concept die te onderscheiden zijn uit te splitsen. Dat gezegd hebbende, is het echt moeilijk om deze twee emoties in een hokje te plaatsen.

Toch zijn beide emoties het bewijs dat je intens geleefd, gevoeld en ook geliefd hebt. In feite is het voelen van zowel melancholie als nostalgie de prijs van het leven.

Als je deze emoties voelt, hoewel ze je soms pijn en verdriet bezorgen (meer in het geval van melancholie dan van nostalgie), onderdruk ze dan niet, maar druk ze uit. Probeer te achterhalen welke boodschap ze brengen en wat ze je proberen te vertellen. Hun boodschap zal een geschenk zijn voor je ziel.