De spiraal van stilte: stil blijven vanwege de angst voor afwijzing

Heb je je ooit stilgehouden omdat je mening anders was dan de meerderheid om je heen? De spiraal van stilte is een theorie die een gemeenschappelijke realiteit in onze huidige samenleving definieert.

De spiraal van stilte definieert gedrag waarbij iemand (een minderheid) ervoor kiest om over zijn mening te zwijgen uit angst voor represailles van de dominante groep (de meerderheid). Als je erover nadenkt, is dit sociale fenomeen iets dat iedereen op een of ander moment ervaart. Het is de begraven rusteloosheid die je voelt als je merkt dat je standpunt verschilt van dat van de rest van je omgeving.

Hans Christian Andersen heeft ons een merkwaardige fabel nagelaten die deze theorie perfect verklaart. Twee wevers verschijnen voor een machtige keizer en zijn hofhouding. Ze leggen uit dat ze de mooiste kleding ter wereld maken. Echter, de kleren kunnen alleen worden gezien door intelligente mensen.

Deze twee wevers waren echter bedriegers die van koninkrijk naar koninkrijk gingen om de onoplettende mensen te misleiden. Toch waren ze altijd succesvol, omdat niemand ooit durfde te zeggen dat ze de kleren niet konden zien. Daarom, toen de keizer de niet-bestaande gewaden aantrok, prees iedereen ze, ook al zagen ze alleen zijn naaktheid.

De angst om uitgekozen en afgewezen te worden en de stem te zijn die voor de meerderheid verschilt, leidt je onvermijdelijk naar die stille spiraal die zo gewoon is in onze samenleving. Laten we dat eens van dichterbij bekijken.

De spiraal van stilte

The Spiral of Silence is een theorie die zijn oorsprong vindt in de massacommunicatie en de politieke wetenschappen. Het werd in 1977 voorgesteld door de Duitse politicoloog Elisabeth Noelle-Neumann als resultaat van haar succesvolle boek The Spiral of Silence. Publieke opinie: onze sociale huid.

De bedoeling van de auteur was om te begrijpen waarom sommige mensen ervoor kiezen om te zwijgen over bepaalde meningen, gebeurtenissen of ervaringen in het bijzijn van groepen, terwijl ze het gevoel hebben dat ze het er niet mee eens zijn. Het eerste dat hier in je opkomt is ‘angst’. Omdat deze dynamiek van gedrag iets is dat vaak wordt gezien in werkomgevingen.

In situaties van intimidatie zijn er bijvoorbeeld velen die liever zwijgen over wat ze zien uit angst voor groepsdruk, het verliezen van hun baan of, nog vaker, het volgende slachtoffer te zijn van het intimiderende gedrag. Noelle-Neuman legde uit dat de spiraal van stilte eigenlijk wordt gevoed door twee soorten angst. Ten eerste geïsoleerd zijn en ten tweede mogelijke represailles.

Een van de meest onderzochte theorieën in de communicatiepsychologie

De theorie van de stiltespiraal stelt dat je het meest waarschijnlijk bereid bent om je meningen te geven als je denkt dat ze overeenkomen met die van de meerderheid. Aan de andere kant, als je het gevoel hebt dat wat je voelt of denkt niet in overeenstemming is met wat anderen aannemen, is het gebruikelijk om niets te zeggen. In feite zoek je je toevlucht in stilte.

Dit type reactie dat zo vaak voorkomt bij sociale groepen is altijd het onderwerp geweest van studie door de psychologie van communicatie. In dit verband heeft de Universiteit van Wenen onlangs een onderzoek uitgevoerd (Engelse link).

De studie beweerde dat mensen denken dat ze bij de meerderheid horen, zichzelf als dominanter beschouwen. Ook worden hun meningen luid en hardnekkig. Het grappige is dat deze meningen van de meerderheid niet altijd waar of consistent zijn.

Het is echter voldoende dat een brede groep iets verdedigt om die benadering meer mainstream te laten worden. Dit ondanks het feit dat er een minderheid is die er anders over denkt en ervoor kiest te zwijgen.

Is de wet van stilte een weerspiegeling van lafheid?

Je zou kunnen aannemen dat de wet van stilte een weerspiegeling is van lafheid. Niets is echter verder van de waarheid. Omdat doen alsof we het met de meerderheid eens zijn, een weerspiegeling is van ons overlevingsinstinct.

Politicoloog Noelle-Neumann legde uit dat mensen een zesde zintuig hebben, het quasi-statistische orgaan. Deze interne radar stelt je in staat om het opinieklimaat in je omgeving te peilen om na te denken over je acties en reacties. Als je merkt dat er een dominante mening is, is de meest gebruikelijke manier om je aan dat perspectief aan te passen.

De reden waarom je de spiraal van stilte toepast, beantwoordt aan je basisbehoefte om je niet geïsoleerd te voelen. Ook om mogelijke represailles van anderen niet te ondergaan. Onthoud dat we als mensen sociale wezens zijn, en weinig dingen zijn zo traumatisch als afgewezen worden, geïsoleerd leven of aangevallen worden.

De kracht van de media bij het manipuleren van sociale perceptie

De media en reclame zijn grote aanjagers en vormgevers van de spiraal van stilte. Denk er gewoon over na. Tegenwoordig zijn sociale netwerken je venster op de wereld. Het is inderdaad heel gewoon dat meningen stromen in dit digitale scenario dat plotseling blijkbaar de stem van de meerderheid is geworden.

Je ziet berichten en nieuws die viraal gaan en zelfs influencers verdedigen bepaalde standpunten. In feite realiseert je zesde zintuig, dat Noelle-Neumann definieerde als een quasi-statistisch orgaan, plotseling dat het opinieklimaat een nogal duidelijke richting uitgaat. Maar wat als je een volledig tegengesteld standpunt durft te bieden?

Meer dan waarschijnlijk word je het slachtoffer van een campagne van pesterijen en vernieling op sociale netwerken. Om deze reden kies je er bij veel gelegenheden voor om in de spiraal van stilte te vallen. Een beetje zoals de drie wijze apen van Confucius, die ervoor kiezen niet te zien, te horen of te spreken.

Toch zijn er momenten waarop het de moeite waard is om het risico te nemen en de enige stem te midden van de grote meerderheid te zijn. Dat komt omdat je uiteindelijk altijd consistent moet zijn en je aan je eigen principes en waarden moet houden.