De moleculaire voetafdruk van stress

Wist je dat stress je DNA zo kan veranderen dat je kleinkinderen vatbaar zijn voor bepaalde ziekten? Dit wordt de moleculaire voetafdruk van stress genoemd.

Epigenetica is een discipline die veranderingen in het genoom bestudeert die veroorzaakt worden door omgevings- en erfelijke factoren. Dankzij deze wetenschap is de wereld er nu van doordrongen dat bepaalde levenservaringen de menselijke genetische code veranderen. De moleculaire voetafdruk van stress is een van de factoren die momenteel bestudeerd worden.

Dit komt omdat het de informatie verandert die mensen vatbaar maakt voor bepaalde ziekten.

Stress is een gevoel van lichamelijke en geestelijke spanning dat zeer schadelijk kan zijn voor de gezondheid. Dit ondanks het feit dat het een fundamentele aanpassingsfunctie heeft omdat het het lichaam in de waakstand zet. Adrenaline- en cortisolniveaus stijgen als mensen stress hebben. Het is een toestand van overbelasting die de reactie van het immuunsysteem, het spijsverteringsstelsel en andere groeiprocessen verandert.

Onderzoekers over de hele wereld bestuderen dus of deze veranderingen op de een of andere manier deel uitmaken van de genetische informatie. Misschien worden deze wijzigingen door hun nakomelingen en toekomstige generaties geërfd (Engelse link).

De moleculaire vingerafdruk van stress

Om de moleculaire vingerafdruk van stress te onderzoeken, bestudeerde een team van de Tufts University School of Medicine wat er in een generatielijn gebeurde. Wat ze vonden was dat zowel kinderen als kleinkinderen symptomen vertoonden die verband hielden met de stress die hun voorganger had ondergaan.

Op dezelfde manier bestudeerden ze ook het effect van post-traumatische stress, vooral bij zwangere vrouwen en hun kinderen. In dit verband lijkt het erop dat elk geweld dat tijdens de zwangerschap ervaren wordt een andere genomische activiteit in het DNA van baby’s veroorzaakt. Dit noemt men methylering. Het bestaat eruit dat het genoom op de omgeving reageert door sommige genen aan of uit te zetten.

Dit proces is een evolutionair mechanisme dat de aanpassing aan de omgeving vergemakkelijkt. Daarom kan men het interpreteren als de genetische informatie van een opvolger verandert als een adaptieve reactie. Bovendien kan het leiden tot angstige of agressieve kinderen.

Genetisch erfgoed

Het is een bekend feit dat genen en omgeving in twee richtingen op elkaar inwerken. Zo kan een genetische factor bescherming bieden tegen tegenslagen in de omgeving. Dit terwijl een omgevingsfactor een genetische eigenschap die voor ziekte vatbaar is, kan beïnvloeden.

Zoals hierboven vermeld, bleek uit het onderzoek dat stress de werking van het genoom kan veranderen. Dit kan men zelfs van generatie op generatie overdragen. Tot de aspecten die stress via het genoom kan beïnvloeden behoren levensduur en het risico op hart- en vaatziekten.

Met andere woorden, ze ontdekten dat mensen die eerder veel last hadden van stress of stemmingsstoornissen een verandering vertoonden in de expressieniveaus van het ANK3 gen. Dit houdt verband met vroegtijdige veroudering en verminderde levensduur.

De moleculaire voetafdruk van stress en hart- en vaatziekten

Een andere studie deed men op de Duke Universiteit. Hier analyseerde men de wisselwerking van genen met de omgeving in relatie tot hart- en vaatziekten. Daarin ontdekten ze een genetische variant die dragers vatbaarder maakt voor hart- en vaatziekten, en ook voor diabetes en zwaarlijvigheid.

Interessant is dat stress verband houdt met deze medische aandoeningen, maar bovendien zou deze aanleg volgens deze studie genetisch bepaald kunnen zijn. Meer bepaald lopen degenen die specifieke polymorfismen in het EBF1 gen hebben een hoger risico. Dit komt omdat dit gen een fundamentele rol speelt bij de ontwikkeling van het immuunsysteem.

Kortom, de moleculaire vingerafdruk van stress kan niet alleen het risico op toekomstige ziekten bepalen. Het is ook overdraagbaar en kan de vatbaarheid van je nakomelingen beïnvloeden. Daarom, en om de kortetermijneffecten ervan te verlichten, moet je de hulpmiddelen kennen en internaliseren die je kunnen helpen met stress om te gaan.