Afscheid nemen van iemand die op sterven ligt

Wanneer iemand van wie je houdt op sterven ligt, dan is het vanzelfsprekend hartstikke moeilijk om de juiste woorden te vinden om gedag te zeggen. Te midden van al je angst, kunnen je woorden soms als een waterval uit je mond stromen, maar er bestaan geen woorden om de leegte die jou vanbinnen op zijn kop zet te vullen. Je weet dat die kleurrijke tuin vol bloemen die ooit in jou bloeide ook zal sterven, en dat niemand ervoor zal kunnen zorgen dat deze tuin weer in bloei komt te staan.

Dit zijn onze dierbaren: bloemige tuinen die je leven levendig maken, jouw woestijnen voorzien van regen, jouw grijze middagen opbeuren met felle kleuren en die schaduw bieden wanneer de zon te erg brandt. Soms vergeet je dat geen enkele tuin voor altijd in bloei kan staan, dat er vroeg of laat altijd een strenge winter zal komen die je ertoe zal dwingen voor altijd afscheid te nemen.

Tot nog niet zo lang geleden was de dood een vreemde bezoeker die zonder waarschuwing was op komen duiken. Maar nu, is alles anders. De wetenschap is in staat om je in leven te houden zelfs als je alleen nog maar een lichaam bent, zonder bewustzijn, dat ademt en een hartslag heeft. De wetenschap heeft ons ook de kans geboden om de pijn te verlengen, zonder de hoop om verlichting te vinden.

Het is daarentegen ook mogelijk om zelf de dag, tijd en manier te kiezen waarop je zult sterven, om je naar een plek te brengen die de wetenschap nooit heeft weten te benoemen. Euthanasie is een soort geprogrammeerde dood die ons doordat het voorzienbaar is, geen minder ongemakkelijk gevoel bezorgt, maar misschien wel het gevoel kan geven alsof we iets meer controle hebben.

Afscheid nemen zonder te weten hoe

We zijn allemaal gedoemd tot de dood vanaf de eerste seconde dat we geboren worden. Niet weten wanneer dit moment zal komen, zorgt echter voor onzekerheid, die tegelijkertijd zowel bemoedigend als angstaanjagend is. Wanneer de dood echter een maand, dag en tijdstip heeft bepaald, begint de klok ineens sneller te tikken op het ritme van angst. Eén minuut meer, is eén minuut minder. En zo wordt elke gedeelde ervaring een manier om afscheid te nemen.

Euthanasie is een van die complexe situaties die een mens voor een pijnlijke paradox plaatst. Aan de ene kant wil je de wens van de andere persoon respecteren, en weet je dat je bereid moet zijn om afscheid te nemen, met dankbaarheid in je hart. Aan de andere kant voel je je echter een beetje hopeloos bij de gedachte aan hoe de wereld zal zijn zonder die persoon, hoe het zal zijn om naar hem/haar te zoeken zonder diegene ook te vinden, behalve dan in de droge sporen van je eigen tranen.

Niemand neemt zonder verdriet afscheid van het leven. Niemand maakt de keuze voor euthanasie zonder eerst urenlang wakker te liggen in bed op zoek naar een oplossing die zich toch nooit zal voordoen. De lichamelijke en emotionele pijn moet afgelopen zijn.

De keuze wordt gemaakt wanneer iemand weet dat wanneer hij eenmaal over die grens stapt, hij nooit meer hetzelfde zal zijn, maar dat hij wel moet omdat hij elke seconde pijn ervaart, en geen individuele vrijheid meer heeft. Op dat moment wordt de dood een uitweg.

Ik zal gaan, maar de vogels zullen blijven zingen

Het is niet makkelijk om te begrijpen en accepteren dat iemand de keuze heeft gemaakt om zijn eigen leven te beëindigen. Je weigert niet alleen om afscheid te nemen van je dierbare, maar ook om het idee te accepteren dat mensen controle hebben over hun eigen lot, door het moment waarop hun leven tot een einde moet komen zelf te bepalen.

Het is enorm pijnlijk om dit soort waarheden toe te geven, omdat je donders goed weet dat ook een deel van jou zal sterven wanneer deze persoon jou verlaat. Afscheid nemen geeft het beginpunt aan van een onzekere reis die jou overal en nergens naartoe brengt.

Elke keer dat je deze persoon ziet, wordt je overladen met paniekaanvallen, wanneer je er wederom aan herinnerd wordt dat hij er nu nog is, maar over een week voorgoed zal verdwijnen. Dat dit de laatste glimlachen zijn, de laatste woorden die je ooit nog met hem zult delen, en daarna nooit meer.

En je huilt, maar vanbinnen, zodat die dappere persoon voor je jouw tranen niet hoeft te zien. Jij hoeft namelijk maar één keer afscheid te nemen, maar hij/zij veel vaker. Je wilt die persoon omhelzen en nooit meer loslaten, maar tegelijkertijd weet je dat er voor jou niets anders opzit dan loslaten.

De angst neemt toe wanneer je je realiseert dat hij/zij zal overlijden, maar dat de liefde die jij voor deze persoon voelt voor altijd in je hart zal blijven. Deze liefde zal overleven. Eerst zal het overgaan in stille zielenpijn, wanneer je in geheugen nadenkt over zijn afwezigheid, wanneer je zijn glimlach mist, wanneer je hem iets zou willen vragen wat hij wel wist en jij niet, of wanneer je er behoefte aan hebt om zijn warmte en vriendelijkheid te voelen in plaats van alle kou die jou leven heeft overgenomen. Je begrijpt dat je, zelfs nadat deze persoon al overleden is, nog een heleboel keren afscheid zult moeten nemen.

Nadat de grootste pijn voorbij is, zul je teruggaan naar die tuin die nu onbewoond en onbegroeid is en zul je tot je verbazing zien dat de bloemen inderdaad verdwenen zijn, maar hun geur niet. Noch het gezang van de vogels, wat een melodie is geworden die jouw hart beschermt. Je zal begrijpen dat sommige zaadjes een eeuwige oogst hebben en je zal, samen met de poëet Renseki zeggen “Ik heb de spiegel van mijn hart schoongemaakt… Nu weerspiegelt hij de maan.”

Persoonlijke boodschap: Bon voyage, mijn lieve vriend.