Acht veelvoorkomende psychologische voorkeuren

Waarom zijn mensen zo bijgelovig? Waarom negeren mensen soms concrete bewijzen en laten ze zichzelf meeslepen in het onmogelijke? Hoe komt het dat een horoscoop soms zo kloppend kan zijn?

Het menselijke brein is zowel een schepper als een ontvanger van stimulansen, ervaringen, emoties en beredeneringen.

Naarmate de jaren voorbij gaan, creëren onze hersenen een stevige basis waarop wij de psychologische werkelijkheid van ons dagelijkse leven op voort bouwen. Over het algemeen zijn we afhankelijk van deze basis van begrip om ons in zowel ons professionele leven als in ons privéleven in de juiste richting te sturen.

Soms lijkt ons brein wel een vlekkeloze machine, maar uit deze machine ontbreken echter ook een paar onderdelen, waardoor dit brein soms ook fouten maakt. Sommige fouten kunnen het gevolg zijn van overmoedigheid en anderen juist van een gebrek aan zelfverzekerdheid.

In tegenstelling tot fouten die we gemakkelijk kunnen opmerken, zoals fouten in onze waarneming (het verwarren van dingen als kleuren, afstand, snelheid of diepte), bestaan er ook fouten die we niet in staat zijn te bevatten. We zijn niet in staat deze fouten te zien of voelen, waardoor we ze dus ook niet kunnen oplossen.

Heuristische en cognitieve voorkeuren

Een voorkeur is in essentie een vooringenomenheid. Het verwijst naar een bedrieglijke, scheve of incorrecte interpretatie van de werkelijkheid die wij zelf creëren in onze geest en als logisch beschouwen. Dit doen we door slechts beschikbare informatie in ons op te nemen en de rest uit te sluiten.

Heuristische voorkeuren zijn volkomen noodzakelijk om dagelijks goed te kunnen functioneren, maar kunnen tegelijkertijd ook verkeerd en dwaas zijn. Het idee is dat we als mensen niet bereid zijn om alle informatie die we via onze zintuigen binnenkrijgen te accepteren.

Het verwerken, ordenen, analyseren en integreren van informatie zodat we er op een later moment op terug kunnen komen, is een traag en vermoeiend proces dat onze mentale voorzieningen geheel kan uitputten.

Onze geest maakt dus gebruik van kortere wegen om ervoor te zorgen dat hij zich niet te veel hoeft in te spannen. Dit is een van de strategieën die onze hersenen gebruiken en deze strategie is net zo reëel als logische redenering of het proces van vallen en opstaan.

Enkele bekende en onbekende psychologische voorkeuren

In de wereld van de psychologie zijn er verscheidene experimenten uitgevoerd om vast te stellen of dit soort voorkeuren werkelijk bestaan.

In de afgelopen jaren zijn enkele van de eerdere experimenten opnieuw uitgevoerd. Met deze experimenten is men in staat geweest om het bestaan van psychologische voorkeuren te bevestigen.

• Voorkeur voor bevestiging: We kiezen en verwerken zelf de informatie die het beste bij onze verwachtingen past en die overeenstemt met onze bestaande ideeën en vooroordelen, of deze informatie nu waar is of niet. We worden vooral beïnvloed door deze manier van denken wanneer onze emoties erbij betrokken zijn. De voorkeur voor bevestiging is ook toepasbaar op situaties waarin we de drang voelen om onze fundamentele overtuigingen te beschermen.
• Voorkeur voor zelfrechtvaardiging: Soms moeten we beslissingen nemen die moeilijk te verklaren zijn. Deze hersenfunctie zorgt ervoor dat we onszelf niet te veel kwellen omwille van deze beslissingen of dat we het onszelf niet te veel kwalijk nemen wanneer we een fout maken. We zijn altijd in staat om redenen te vinden om onszelf te rechtvaardigen, hoe twijfelachtig deze redenen ook zijn.
• Voorkeur om terug te blikken: Hoe vaak hebben we wel niet gedacht: waarom heb ik dit niet aan zien komen? Dit soort gedachtes doet zich voor wanneer iets al is gebeurd en we vervolgens terugblikken op de situatie en ineens alle tekenen die ons waarschuwden voor wat er stond te gebeuren hartstikke goed kunnen herkennen. Dit is een algemeen gevoel dat doorgaans onterecht op komt zetten, door naar het verleden te kijken met het voordeel dat je nu weet wat er zal gebeuren.
• Voorkeur voor ‘Sunk Cost’: Dit doet zich voor wanneer we niet bereidt zijn te stoppen met iets waar we al tijd, geld, moeite of soms zelfs dromen in hebben gestoken. Zelfs wanneer er genoeg bewijs is dat ons vertelt dat hetgeen we willen bereiken onmogelijk of onrealistisch is.
• De denkfout van de gokker: Deze voorkeur komt voort uit kansspelen; gokkers zijn er vaak van overtuigd dat als je herhaaldelijk op dezelfde kleur terechtkomt of hetzelfde nummer gooit, verandering op een gegeven moment onvermijdelijk is. In werkelijkheid laat kansberekening ons zien dat er bij de eerste keer evenveel kans bestaat als bij de volgende vijftien keer.
• De regel van wederkerigheid: Als mensen hebben we de neiging om een positievere mening te hebben over het gedrag van mensen die deel uit maken van onze sociale kring of een bepaalde groep, dan van mensen die niet tot onze groep behoren.
• Aanstekelijke acceptatie: In dit geval denken we dat contact of relaties met mensen die tot een andere etnische groep behoren genoeg zal zijn om de vooroordelen over mensen die anders zijn te verminderen.
• Het Forer- of Barnum-effect: Dit soort vooringenomenheid is vooral belangrijk wanneer we kijken naar de invloed die iemands horoscoop kan hebben. We hechten waarden en belang aan onze horoscoop met volledig vertrouwen in wat het ons vertelt, zelfs terwijl er eigenlijk gebruik wordt gemaakt van algemene persoonlijkheidsbeschrijvingen. We betrekken deze horoscoop specifiek op ons eigen leven, zelfs wanneer de omschrijvingen vaag en onnauwkeurig zijn en toepasbaar zijn op het leven van miljoenen mensen.

Als je jezelf in geen van deze psychologische voorkeuren kunt herkennen, dan is het aannemelijk dat je onbewust verleid bent door een andere psychologische voorkeur, tot het punt dat je jezelf blind hebt gemaakt. Dat wil zeggen: je bent alleen in staat om de fouten van anderen te zien, maar nooit je eigen fouten.

Psychologische voorkeuren en heuristische neigingen zijn noodzakelijk en handig, hoewel ze ons soms onvermijdelijk langs een pad kunnen leiden dat eerder bitter dan zoet is.