Maak kennis met 7 fascinerende filosofische theorieën

Misschien herinner jij je filosofie als één van de saaiste onderwerpen die je op school kreeg. Toch vormt filosofie een fundamenteel deel van ons dagelijks leven. Filosofische theorieën nodigen ons uit om na te denken over wie we zijn en waar we naartoe gaan.

Het leert ons nadenken en beschouwen. Filosofie moedigt ons aan om vaste waarheden voortdurend in twijfel te trekken, hypothesen te verifiëren en op zoek te gaan naar oplossingen. Het belang van filosofie belang is eigenlijk zo groot dat de Verenigde Naties 16 november uitgeroepen hebben tot Werelddag van de Filosofie.

Filosofische theorieën verenigen bewegingen, denkscholen, overtuigingen en zelfs wetenschappelijke wetten. In dit artikel zullen we enkele van de interessantste filosofische theorieën belichten. Hoeveel van deze theorieën ken jij?

7 fascinerende filosofische theorieën

De theorie van Pythagoras

Je hebt waarschijnlijk wel gehoord van de stelling van Pythagoras. Die heeft te maken met rechthoekige driehoeken. Maar eigenlijk was het Pythagorisme tijdens de 6e eeuw vóór Christus een fundamentele en religieuze beweging.

Pythagoras van Samos heeft deze beweging opgericht. Hij werd beschouwd als de eerste zuivere wiskundige en één van de belangrijkste in de geschiedenis. Pythagoras was voorstander van wetenschap en religie niet als twee afzonderlijke entiteiten te zien. Hij beschouwde ze eerder als twee onafscheidelijke spelers van dezelfde levenswijze.

Astrologen, musici, wiskundigen en filosofen maakten deel uit van het Pythagorisme. De sterkste overtuiging van deze stroming was dat alle dingen in wezen getallen zijn. Alles in de natuur volgt met andere woorden cijfermatige regels. De basis van deze theorie was dus de wiskunde. Toch was het tegelijkertijd een diep mystieke theorie.

Het religieuze referentiesymbool van het Pythagorisme was het pentagram, wat zij “gezondheid” noemden. In die tijd gebruikten ze als een geheim teken om elkaar te herkennen.

Het epicurisme en zijn geloofsgenoten

Epicurus van Samos heeft deze filosofische beweging in de 4e eeuw vóór Christus opgericht. Zijn volgers, de epicuristen, hebben de beweging voortgezet. De stelregel van deze theorie was de zoektocht naar geluk door middel van het nastreven van genot. Zij zagen beide begrippen, genot en geluk, als de afwezigheid van pijn en van elke vorm van leed.

Om geluk te verwezenlijken maakten ze een onderscheid tussen drie soorten genot die het mogelijk maakten om ataraxie te verwerven. De staat van gemoedsrust, de afwezigheid van verstoring en het volmaakte evenwicht tussen de geest en het lichaam.

Vanuit dit perspectief verklaarde Epicurus dat God niet bestaat. Dit was zijn idee. God is goed en machtig maar toch blijven slechte dingen de mensen overkomen, zelfs de goede mensen. Waarom is dit?

Uit deze benadering leidde hij twee mogelijke logische resultaten af. God is niet goed omdat hij deze slechte gebeurtenissen laat optreden. Of hij is niet almachtig omdat hij niet in staat is te voorkomen dat ze gebeuren. Hij beweert dat in beide gevallen het bestaan van God nietig verklaard is. Maar logica is niet altijd de beste manier om deze dingen te benaderen. Wat denk jij over zijn conclusie?

De scholastische theorie van Anselmus van Canterbury

De scholastiek was niet één van de meest omstreden theorieën. Toch is het één van de interessantste filosofische theorieën. Dat heeft te maken met zijn heterogeniteit. Oorspronkelijk is het afkomstig van Grieks-Latijnse, Arabische en Joodse stromingen. Het werd gedomineerd door het middeleeuwse denken. Het centrale idee was de ondergeschiktheid van de rede aan het geloof en de samenwerking tussen de twee.

Sommige auteurs hebben deze theorie als te statisch afgewezen. Ze zeggen dat het alleen met memoriseren te maken heeft. Dit komt door zijn enigszins traditionele onderwijsmethoden. Maar de filosofische aspecten zijn niet alleen maar een reeks starre theologische geloofsartikelen. Het is ook een gezamenlijk werk van het geloof en de rede. De doelstelling is de werkelijkheid te begrijpen vanuit een menselijk standpunt.

De rationalistische theorie van René Descartes

Cogito ergo sum (Ik denk, dus ik ben). Met die zin van René Descartes kunnen we één van de bekendste filosofische theorieën samenvatten: het rationalisme. Het leert ons dat de rede de bron van waarheid is en de enige manier waarop we de waarheid kunnen vinden. Het verwerpt dus elke geloofsdoctrine. Bovendien is het tegen de wereld van de zintuigen en het onbewuste omdat het ze “twijfelachtig” vindt.

Het leven van deze Franse wiskundige was nogal eigenaardig. Als kind had hij gezondheidsproblemen. Dat zorgde ervoor dat hij vele uren uitgestrekt in bed doorbracht. Dit gaf hem de mogelijkheid om na te denken en hypothesen te vormen over de wereld. Enkele jaren later legde hij de fundamenten voor zijn filosofische beweging.

In de zeventiende en de achttiende eeuw was Europa al goed ontwikkeld. Het rationalisme brengt de methodische twijfel naar voor als de enige manier om kennis te verwerven.

Twee soorten idealisme

Descartes zelf, samen met andere auteurs als Berkeley, Kant, Fichte (het subjectieve idealisme) of Leibniz en Hegel (het objectieve idealisme) waren ook enkele van de voornaamste vertegenwoordigers van deze beweging.

Dit is één van de filosofische theorieën waarop we het meest verder bouwen. Hoe vaak hebben we al tegen iemand gezegd “je bent te idealistisch?” Maar weten we echt wat het betekent? Het heeft eigenlijk heel weinig verband met de werkelijkheid. Dat komt omdat het idealisme de wereld en het leven als volmaakte modellen van harmonie beschouwt.

Ze vinden alles beter dan het eigenlijk is. Vaak beschouwen ze dingen als volmaakt en schrijven ze eigenschappen toe die ze eigenlijk niet bezitten. Het is als gevolg van deze beweging dat we dit soort houding “idealiseren” noemen.

Er zijn twee verschillende bewegingen. Toch komen beide overeen dat voorwerpen niet kunnen bestaan zonder de geest zich van die voorwerpen bewust is. Ze beweren dat de externe wereld afhankelijk is van de menselijke geest. Het idealisme verheerlijkt de waarden van het irrationele, het traditionele en het sentimentele.

Het nihilisme, de theorie van Nietzsche

“God is dood.” Met deze zin formuleert Nietzsche één van zijn meest bittere satires over de heersende mentaliteit in de negentiende eeuw. Door middel van het erfgoed aan ideeën die de samenleving samenhouden, gaf hij ook uitvoerig kritiek op de westerse maatschappij.

Volgens deze filosoof, dichter, musicus en Duitse filoloog zit de wereld vast in een diep nihilisme. Als de wereld niet tot een einde wil komen, moet hij dit overwinnen. Hij verwijst naar het verval van onze hoogste waarden. Dit is een historisch proces dat probeert om “wat vroeger als de hoogste waarden beschouwd werd, buiten werking te stellen.” Vele latere denkers beschuldigen Nietzsche ervan dat hij zijn eigen ideeën tegenspreekt. Hij verdedigde zichzelf met de argumenten dat hij in zijn werk verschillende standpunten gebruikte om de lezer uit te dagen en hem meerdere facetten van hetzelfde onderwerp te laten overwegen.

De theorie van de Tao volgens Lao

Tsa Lao Tzu was een tijdgenoot van Boeddha, Pythagoras en Confucius. Maar we hebben geen informatie omtrent zijn geboorte en overlijden. Tao is een samenstelling van 2 ideogrammen: hoofd en lopen. We kunnen de betekenis van de tao dus interpreteren als de man die verder gaat, die op een bewuste manier loopt, die zijn eigen weg ontdekt. De betekenis hangt van de context af en verschijnt in filosofische, kosmologische, religieuze of morele termen. Het is gebaseerd op energie en dualiteit: het idee dat tegenpolen elkaar aanvullen, zoals yin en yang.

Deze beknopte handleiding van filosofische theorieën toont hoe het denken door de eeuwen heen veranderd is. Maar het wijst ook uit dat vele leerstellingen en hypothesen tot op de dag van vandaag intact gebleven zijn. De kennis over de werkelijkheid is net als de menselijke geest geëvolueerd van de kindertijd naar de volwassenheid.