Wat is actief luisteren, het belang ervan en voorbeelden om het te oefenen

Door actief naar je gesprekspartner te luisteren, kun je een goede luisteraar en een effectieve communicator zijn. Deze vaardigheid is de hoeksteen van bevredigende en authentieke relaties. Wij leggen uit hoe je het kunt ontwikkelen.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 14 december, 2024

Je hebt vast wel meer dan eens het gezegde gelezen of gehoord: ‘De meeste mensen luisteren niet om te begrijpen, maar om te reageren . ‘ De waarheid is dat deze zin een realiteit bevat die we vaak tegenkomen in onze dagelijkse interacties. Een deel van de bevolking mist die belangrijke vaardigheid in elk communicatief scenario: actief luisteren.

Dergelijk psychologisch vakmanschap vereist een flinke dosis empathie, cognitief geduld, de bereidheid om anderen te begrijpen en adequate emotionele validatiestrategieën. Over het algemeen lijken al deze toetsen je misschien wat ingewikkeld.

Wij verzekeren je echter dat dit dimensies zijn die heel gemakkelijk te integreren zijn en dat ze het voor jou gemakkelijker zullen maken om niet alleen een goede gesprekspartner te zijn. Bovendien kun je meer verrijkende links consolideren.

Actief luisteren: definitie en belang

Actief luisteren is een communicatieve vaardigheid waarbij volledige aandacht aan de gesprekspartner wordt besteed, hem wordt begrepen en vertrouwen wordt getoond.

Het is ook bedoeld om hem aanwezig te laten zijn in het gespreksweefsel, zodat hij waarneemt dat wat hij uitdrukte zonder oordeel of kritiek wordt geaccepteerd. Iedereen die gehoord wil worden, moet dus eerst leren een goede luisteraar te zijn. Hieronder leggen we de relevantie van deze dimensie uit.

Het is een vorm van validatie

Actief luisteren is ook een validatieoefening waarin een basisverlangen van de mens wordt versterkt: rekening gehouden worden.

Een veel voorkomende klacht in therapie is bijvoorbeeld het voortdurende verwijt dat de partner, kinderen, ouders of vrienden niet naar hen luisteren. Die emotionele behoefte is een constante. We willen allemaal gesprekken voeren waarin we gehoord, verzorgd en begrepen worden.

Versterkt relaties

Door op deze manier te luisteren, geef je blijk van empathie en begrip, wat de vertrouwensband bevordert die de interpersoonlijke banden versterkt.

Laten we altijd onthouden dat goede communicatie de sleutel is tot elke bevredigende relatie, maar in die formule is het niet voldoende om te weten hoe je jezelf moet uitdrukken. Het is essentieel om oprechte interesse te tonen, evenals empathie en de bereidheid om te begrijpen.

Meer dan horen is het het verlangen om verbinding te maken

De term ‘actief luisteren’ werd geïntroduceerd door psychotherapeuten Carl Rogers en Richard E. Farson in het gelijknamige boek, waarin zij uiteenzetten waaruit deze competentie bestond. In de therapeutische context kwam het naar voren als een zeer effectief hulpmiddel om veranderingen bij mensen teweeg te brengen.

Op dezelfde manier is deze manier van luisteren voor Rogers de sleutel tot empathisch begrip. Zonder dit kan er geen veilige ruimte worden gecreëerd in het psychotherapeutische proces.

Hetzelfde gebeurt bij elke interactie buiten de klinische setting. Dit vermogen demonstreert vooral het verlangen om contact te maken met anderen door middel van respect en emotionele openheid.

Het is de sleutel tot het oplossen van conflicten

Iedereen die actief naar anderen weet te luisteren, zal misverstanden vermijden en de oplossing van conflicten vergemakkelijken.

Dit wordt bereikt omdat het het voor alle partijen gemakkelijker maakt om hun standpunten te uiten zonder te worden onderbroken. Op deze manier wordt de dialoog wendbaar en comfortabel om verschillende standpunten op elkaar af te stemmen om tot overeenstemming te komen.

Het is een pijler van communicatie

Als er iets is dat we allemaal willen als we naar de dokter, de psycholoog, een maatschappelijk werker gaan of, simpelweg, als we een vriend over een slechte ervaring vertellen, dan is het dat hij of zij naar ons luistert. We willen begrip, zodat ze onze emotionele realiteit kunnen ondersteunen en kunnen begrijpen wat we uiten. De motor die dit proces mogelijk maakt is actief luisteren.

Onderzoek gepubliceerd in het International Journal of Listening (Engelse link) herinnert ons eraan dat reflectief of dialogisch luisteren een essentieel communicatiemiddel is op allerlei beroeps- en therapeutische gebieden.

Wanneer we met iemand praten, verwachten we daarom dat deze communicatieve competentie wordt geactiveerd. Omdat wij niet altijd advies inwinnen, is de eerste stap om volledig gehoord te kunnen worden.

Kenmerken en voorbeelden van actief luisteren

Er zijn mensen met natuurlijke gaven op het gebied van communicatie en actief luisteren. Anderen zijn op hun beurt middelmatige luisteraars, met wie elke dialoog vruchteloos en zelfs ongeldig is. Nu is er een onbetwist feit: we kunnen deze relationele communicatieve competentie allemaal nog veel verder ontwikkelen en verbeteren. Wij leggen uit hoe.

Luister zonder een oordeel te vellen

We hebben er hierboven al op gewezen: wanneer we met iemand praten, willen we meestal niet dat hij of zij ons adviseert en, nog minder, over ons oordeelt. We willen gewoon ‘bezocht’ en ‘begrepen’ worden.

Luisteren zonder oordeel betekent open en empathisch opletten, en interne evaluaties of kritiek vermijden terwijl de ander spreekt. Hierdoor voelt de gesprekspartner zich gemakkelijker geaccepteerd en begrepen.

Maak actieve stiltes

Zoals ze duidelijk maken in een werk gepubliceerd in Social Sciences (Engelse link) : “stilte is geen afwezigheid van communicatie.” Actieve stilte definieert het vermogen om aanwezig te zijn in het communicatieve proces, te luisteren zonder te onderbreken.

Het is het toepassen van dat emotionele en cognitieve geduld waarbij de een het spreken of uiten vermijdt, om tijdens de dialoog op zijn beurt ruimte te laten voor de ander.

Gerichte aandacht tonen

Assertief of reflectief luisteren vereist dat je authentieke en gerichte aandacht kunt tonen. Wat betekent dit? Het gaat om het gebruik van non-verbale taal waarbij je gezichtsuitdrukking en je lichaam de interesse in je gesprekspartner weerspiegelen. Dit mechanisme laat de ander zien dat je aanwezig bent en dat je geïnteresseerd bent in wat hij of zij zegt, voelt en uitdrukt.

Parafrase

Dit is herhalen wat de ander heeft gezegd, maar dan in je eigen woorden. Dit dient om je gesprekspartner te bevestigen en aan te tonen dat je goed hebt begrepen wat hij heeft gezegd en dat je bovendien hebt opgelet.

Stel verhelderende vragen

De kunst van het actief luisteren vereist het stellen van verhelderende vragen om meer te weten te komen over de persoon tegenover je. Hieruit blijkt dat er oprechte belangstelling is voor een beter begrip van de gesprekspartner. Maar wees voorzichtig, het moeten respectvolle vragen zijn, vragen die op geen enkel moment een waardeoordeel vormen.

Pas emotionele validatie toe

In het hele artikel benadrukken we de relevantie die dit gebied heeft bij actief luisteren. Bij emotioneel valideren gaat het om het herkennen en accepteren van de gevoelens van de ander, waardoor deze zich begrepen en geaccepteerd voelt. In werkelijkheid is het een gebied dat we allemaal zouden moeten oefenen in elk gesprek met anderen.

Luisteren vanuit het hart, de kunst van elke dialoog

Als er iets is waar we allemaal behoefte aan hebben, dan is het om gehoord te worden, ongeacht of we gelijk hebben of niet. In feite maakt het niet uit of wat we uiten weinig logica heeft en wordt gefilterd door angst en wanhoop. Op het moment dat er een ruimte voor luisteren, begrip en validatie voor ons wordt geopend, wordt de angst verzacht.

Laten we niet aarzelen om dit instrument op elk moment, elke context en elke situatie in de praktijk te brengen. Zowel in persoonlijke als professionele scenario’s zal actief luisteren het instrument zijn dat samenleven, overeenkomsten en welzijn mogelijk maakt.

In een samenleving die wordt gedomineerd door haast en individualisme, hebben we meer empathische en geduldige luisteraars nodig. Wees een van hen.