Pathologische vraagvermijding (PDA) begrijpen

Bij pathologische vraagvermijding (PDA) worden meerdere dagelijkse situaties vermeden omdat ze worden gezien als eisen of bedreigingen. Hier kun je meer te weten komen over dit weinig bekende profiel in het autistisch spectrum.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Elena Sanz.

Laatste update: 14 maart, 2023

We vermijden allemaal bepaalde situaties, omdat we ze niet leuk vinden of omdat we geen zin hebben om ze te doen. We stellen bijvoorbeeld projecten uit die we saai vinden of weigeren gunsten te verlenen aan kennissen waar we geen zin in hebben. Dit is natuurlijk. Voor sommige mensen komt deze afwijzing echter vaak en onvermijdelijk voor, tegenover allerlei eisen. Dit staat bekend als pathologische vraagvermijding (PDA).

In dit geval ontwijkt het individu de situatie niet uit louter ongenoegen of omdat ze daartoe besluiten, maar omdat de hoge mate van angst die het in hen veroorzaakt hen geen andere optie geeft. Als gevolg daarvan kan hun gedrag door anderen gezien worden als oppositioneel of uitdagend. In werkelijkheid is het echter gewoon een manier om met hun interne ongemak om te gaan.

Pathologische vraagvermijding

Pathologische vraagvermijding valt in het spectrum van autisme. Het autistisch spectrum omvat uiterst verschillende werkelijkheden waarover we nog onvoldoende kennis bezitten. Daarom worden de kenmerken en behoeften van mensen met PDA niet goed begrepen en behandeld.

De de psychologe Elizabeth Newson gebruikte de term voor het eerst gebruikt. Maar pas een paar decennia geleden begon het aandacht te krijgen. Toen begon het te verschijnen in wetenschappelijke publicaties en werd het genoemd op conferenties.

Het begrip verwijst naar een voortdurend verzet tegen of vermijden van de eisen van het dagelijks leven. Geconfronteerd met elke dagelijkse eis, hoe klein die ook lijkt, reageert het individu met afwijzing. Bovendien gebruiken ze verschillende strategieën om zich eraan te onttrekken of zich ervan te ontdoen.

Dit is het belangrijkste kenmerk van PDA, dat zich tijdens de kindertijd manifesteert en meestal tot de volwassenheid duurt. Maar, waarom gebeurt het?

In feite ervaart het individu bij een bepaald verzoek of een bepaalde eis het gevoel dat hij aan de verliezende kant staat. Dat komt omdat ze denken dat de ander zich in een gezaghebbende positie bevindt. Bijvoorbeeld wanneer een kind wordt gevraagd een delicaat voorwerp niet aan te raken.

Een verlies van autonomie

Aan de andere kant heeft het individu ook het gevoel dat hij zijn autonomie kwijt is, omdat iemand hem aanstuurt. Hoewel dit voor de meesten van ons geen probleem is, ervaart het individu met PDA de vraag als een bedreiging.

Dit betekent dat hun zenuwstelsel ontregeld raakt. Op de een of andere manier hebben ze het gevoel dat ze de controle verliezen, wat hen ertoe brengt alles te doen om die te herstellen. Ze voeren verschillende acties uit, zoals:

• Het actief afwijzen van de eis.
• Het vermijden ervan door van onderwerp te veranderen, excuses te maken, of het voor later te bewaren.
• Zich richten op het doen van precies het tegenovergestelde van het verzoek. Bijvoorbeeld, als we het vorige voorbeeld gebruiken, zou het kind zich kunnen richten op het herhaaldelijk aanraken van het voorwerp waarvan hem gevraagd werd weg te blijven.
• Als ze de vraag niet kunnen ontwijken of de controle terugwinnen, of als de ander aandringt, kan het individu door zijn mate van angst een crisis of inzinking krijgen.

De perceptie van vraag

Dit soort afwijzing, of vecht- of vluchtreactie kan bij iedereen voorkomen. Bij PDA wordt het echter getriggerd (Engelse link) door verschillende verzoeken die van geen groot belang lijken te zijn. Bijvoorbeeld:

• Directe verzoeken, zoals “Je moet het bed opmaken.”
• Vragen, zoals “Wat wil je eten?”
• Het opleggen van schema’s en tijdslimieten voor het voltooien van een taak.
• Veranderende, nieuwe of onzekere situaties waarover het individu geen controle heeft.
• Alles wat een gevoel van verplichting of het moeten vervullen van een taak met zich meebrengt, zelfs als het om persoonlijke behoeften gaat. Bijvoorbeeld op een bepaalde tijd moeten opstaan, eten of een bad nemen.
• Situaties waarin een eis of verwachting wordt gecreëerd ten opzichte van het individu. Als ze bijvoorbeeld een compliment krijgen, ervaren ze dat als een eis om bij toekomstige gelegenheden op hetzelfde niveau te presteren.
• Gebeurtenissen of situaties die zintuiglijke overbelasting veroorzaken.

Kortom, ze vermijden onaangename situaties die ongemak veroorzaken, hun routine veranderen, of die hen niet interesseren. Maar zelfs een hobby, een aantrekkelijk plan, of een basisbehoefte kan worden opgevat als een eis die deze dwingende behoefte aan vermijding oproept.

Begrip en interventies

Het is belangrijk te begrijpen dat, door de vraag te vermijden, het individu met PDA niet opstandig is of uitdaagt. Het is een onvermijdelijke reactie op het gevoel van vraag en controleverlies. Men mag ook niet vergeten dat hij zich in het autistisch spectrum bevindt.

Het is bewezen (Engelse link) dat dit specifieke profiel vaak een grotere sociabiliteit en goed functioneren vertoont. Daarom worden hun behoeften en bijzonderheden vaak over het hoofd gezien. Ze blijven echter moeite houden met het begrijpen van sociale codes. Bovendien zijn hun emoties intens en overweldigend, en hebben ze obsessieve of beperkte interesses.

Een fundamentele eerste stap (die zowel door de persoon met PDA als zijn omgeving moet worden genomen) is het begrijpen van hun werkelijkheid en die te accepteren zoals die is. Dan kan men de nodige aanpassingen en bijstellingen doen.

Aanpassingen en bijstellingen

• Vermommen van verzoeken. Bijvoorbeeld, in het geval van kinderen, er een spelletje van maken. Of, bij volwassenen, proberen ze leuker of draaglijker te maken.
• Eisen delen. Ze zijn eerder geneigd een taak te vervullen in het gezelschap van een ander dan de eis te aanvaarden om die alleen te vervullen.
• Uitleg geven en een gevoel van controle. Voor zover mogelijk kan het nuttig zijn hen duidelijk te maken waarom ze een taak moeten uitvoeren en hen enige autonomie te geven om eraan te voldoen. Kinderen zouden bijvoorbeeld meerdere opties aangeboden kunnen krijgen. Terwijl volwassenen banen met een lage hiërarchie zouden kunnen krijgen die flexibiliteit bieden,
• Het individu tijd voor zichzelf geven zonder eisen, waarin het zich helemaal vrij kan voelen.

Kortom, het individu moet zich bewust worden van zijn pathologische vermijding van de eis, begrijpen waarom die optreedt, en welke strategieën hij kan gebruiken om zich eraan te onttrekken.

Met dit begrip zullen ze beter in staat zijn om aanpassingen door te voeren die hen helpen om te gaan met de angst die de aandoening veroorzaakt. In het geval van kinderen kunnen de verantwoordelijke volwassenen professionele ondersteuning nodig hebben om de behoeften van hun kind te begrijpen en te weten hoe ze te werk moeten gaan.