De les van de drie wijze apen van het Toshogu-schrijn

De les van de houten sculptuur van het Toshogu-schrijn, die drie wijze apen, inspireert ons tot op de dag van vandaag.

De oorspronkelijke boodschap was eenvoudig en diepgaand: ‘luister niet naar wat u ertoe zal brengen kwaad te doen’, ‘zie slecht gedrag niet als natuurlijk’ en ‘spreek geen kwaad zonder reden’.

Interessant genoeg hebben de tijd en ons westerse wereldbeeld de leer een beetje vereenvoudigd, waardoor de klassieker ‘horen, zien en zwijgen’ is ontstaan. Een motto dat we zelfs in emoji’s zien, maar dat het het oorspronkelijke idee enigszins vertekent.

De les gaat echter nog verder. Dit werk uit de zestiende eeuw, dat werd opgericht ter ere van de shogun Tokugawa Ieyasu, vindt zijn oorsprong in de leer van Confucius. Voor velen heeft de boodschap van de drie apen ook veel te maken met de ‘drie filters’ van Socrates.

We kunnen altijd veel leren als we ons onderdompelen in deze klassieke iconografie en traditionele wijsheid. Laten we er eens over nadenken en onze kennis een beetje bijwerken.

De drie wijze apen van Toshogu belichamen de morele code en mystiek waar we van houden, en we willen die vandaag met je delen.

Wat de legende over de drie wijze apen zegt

De legende van de drie wijze apen heeft zijn oorsprong in de Chinese mythologie. Het vertelt een opvallend verhaal met drie opvallende personages.

De hoofdrolspelers zijn Kikazaru, de aap die niet hoort, Iwazaru, de aap die niet spreekt en Mizaru, de aap die niet ziet.

Deze drie unieke wezens werden door de goden als waarnemers en boodschappers gestuurd. Met andere woorden, zij moesten het goede en het kwade van de mensheid observeren en hierover verslag uitbrengen bij de goden.

Deze goddelijke boodschappers maakten gebruik van een toverspreuk, waardoor ze twee deugden en een defect kregen, zoals het volgende:

• Kikazaru, de dove aap, is degene die iedereen die slechte dingen deed bekeek. Later bracht hij dit met zijn stem over aan de blinde aap.
• Vervolgens is Mizaru, de blinde aap, degene die de berichten van de dove aap doorgeeft aan de stomme aap, Iwazaru.
• Zo is Iwazaru degene die de berichten van de blinde aap ontvangt. Het was Iwazaru die waakte over de vervulling van de straf die de goden de mens oplegde, omdat hij degene was die besloot welke straf zij moesten krijgen.

Wat uit dit verhaal naar voren komt is in de eerste plaats de noodzaak om onze geest altijd zuiver te houden. Het leert ons om niet te luisteren naar alles wat ons ertoe brengt kwaad te doen. Het vertelt ons om niet zonder reden te spreken en slechte daden niet als natuurlijk te zien.

De drie filters van Socrates

Er is een interessante parallel tussen de legende van de drie wijze apen en dit verhaal van de Griekse filosoof.

Hier vertelt hij dat een student van hem op een ochtend naar zijn huis kwam om hem te vertellen over een gerucht. Tot grote ontzetting van de jongeman legde de wijze man uit dat hij, voordat hij het nieuws onthulde, over deze drie dingen moest nadenken:

• Ten eerste, het gerucht dat je mij gaat vertellen… is het bevestigd? Is het volgens u een WAARHEID?
• Vervolgens, is wat je me wilt vertellen op zijn minst GOED?
• Tot slot, wat ga je me vertellen? Is het echt nuttig of NOODZAKELIJK?

Deze drie filters hebben, zoals we zien, veel te maken met wat elke aap van de Toshogu tempel vertegenwoordigt.

Kikazaru, de aap die zijn oren bedekt

Kikazaru is niet alleen wijs, maar ook voorzichtig. Hij is de aap aan de linkerkant en vertelt je dat je je oren moet bedekken voordat je bepaalde informatie hoort als je je harmonie wilt behouden.

Het gaat er dus niet om of je bepaalde gegevens, de waarheid of het bewijs moet ontwijken. Het is geen laffe houding, maar het is eerder het filteren van informatie die niet nuttig maar schadelijk is, om je integriteit te beschermen.

De aap die zijn mond bedekt: Iwazaru

Iwazaru is het aapje in het midden, dat de noodzaak vertegenwoordigt om het kwaad niet over te dragen en om geen roddels te verspreiden. Vooral ook om heel voorzichtig te zijn bij het verspreiden van verhalen die, zoals Socrates ons vertelt met zijn drievoudige filtertest, niet waar zijn, niet goed zijn, en ook niet nuttig.

Mizaru, de blinde aap

Vanuit Socratisch oogpunt is Mirazu een uitnodiging om je ogen te sluiten voor wat niet werkt, niet nuttig is, niet goed is… Ook hier is het niet passief of laf.

Het gaat er niet om de andere wang toe te keren, of om het kwaad te vergeven (denk eraan dat de legende zegt dat het de apen zelf zijn die beslissen over de straf).

Het gaat eerder over het hebben van een wijs perspectief, over iemand die goed en kwaad weet te onderscheiden. Ook gaat het erom dat we het kwaad straffen om met goedheid in het gelijk te staan, en mensen die ons aanmoedigen om beter te zijn.

Ten slotte kunnen we, als het gaat om de drie wijze apen en de drie filters van Socrates, één primitieve leer trekken, die al eeuwen heeft overleefd, en nu nuttiger is dan ooit.

We moeten voorzichtig zijn met wat we zeggen, verstandig zijn met waar we naar luisteren en vaardig met waar we naar kijken. Drie richtlijnen voor vrede en geluk.