Komt OCS bij intelligente mensen vaker voor?

De entertainmentindustrie heeft de overtuiging aangewakkerd dat intelligente mensen vaak vatbaar zijn voor OCS. Hoe waar is dit idee? Als je het antwoord uit de wetenschap wilt weten, lees dan verder!

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog José Padilla.

Laatste update: 20 maart, 2024

Obsessieve-compulsieve stoornis (OCS) bij intelligente mensen is het onderwerp van veel controverse en debat, zowel in de algemene bevolking als in wetenschappelijke gemeenschappen. Er is vaak beweerd dat intelligente mensen vaker obsessief-compulsief zijn.

Er zijn echter nog steeds geen absolute antwoorden. In dit artikel gaan we in op deze bezorgdheid en baseren we ons daarbij op twee recente onderzoeken.

Relatie tussen OCS en intelligentie

OCS wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van ongewenste opdringerige gedachten en repetitieve mentale handelingen of gedragingen. Intelligentie daarentegen verwijst naar het vermogen om zich aan te passen aan de omgeving en problemen op te lossen door het toepassen van kennis en het verwerven van kennis.

Het is een populaire overtuiging dat mensen met een hoge intelligentie eerder obsessief zijn en zich meer bezighouden met repetitief gedrag. Dit idee is gebaseerd op het idee dat een neiging tot reflectie en introspectie hen kan predisponeren voor OCS.

Aan de andere kant beweert men ook dat mensen met deze stoornis scherper analytisch denken en meer aandacht hebben voor kleine details. Dit zijn kenmerken die worden geassocieerd met hoge intelligentie. Maar is dit allemaal waar en wat zegt het onderzoek erover?

OCS komt voor bij intelligente mensen: mythe of werkelijkheid

De waarheid is dat OCS niet meer voorkomt bij intelligente mensen. Dit blijkt uit een meta-analyse (Engelse link) uit 2018 gepubliceerd in Neuropsychology Review. Deze studie had als doel om de wetenschappelijke literatuur over de associatie tussen IQ en obsessieve-compulsieve stoornis samen te vatten.

Om dit te bereiken verzamelden de experts informatie van 98 onderzoeken die verschillende soorten IQ omvatten: verbaal, prestatie en totaal. Door analyse stelden ze vast of mensen met OCS qua intelligentie verschilden van de controlegroep (mensen zonder psychiatrische stoornis).

De resultaten waren overtuigend: obsessieve-compulsieve stoornis is niet geassocieerd met een hoger IQ . Mensen met dit geestelijke gezondheidsprobleem hebben normale intelligentiebereiken.

In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, leverde het onderzoek in kwestie een verrassende bevinding op. Mensen met OCS bleken een lager normatief IQ te hebben dan deelnemers in de controlegroep. Dit verschil was echter erg klein, dus dit onderscheid is statistisch niet significant.

Waarom denkt men dat OCS vaker voorkomt bij intelligente mensen?

Het ontstaan en de consolidatie van de mythe van OCS bij hoogintelligente mensen is het product van verschillende culturele voorstellingen of stereotypen. Een van de belangrijkste manieren waarop dit verband wordt verspreid is via de media en de amusementsindustrie.

Het komt vaak voor dat mensen met OCS als intelligent worden afgeschilderd in films, series, romans en boeken. Dit beeld kan een algemeen stereotype creëren over de manier van zijn en de cognitieve capaciteiten van deze groep individuen.

Een andere mogelijke verklaring is dat bepaalde eigenschappen die geassocieerd worden met deze stoornis (perfectie, controle, ordelijkheid, nauwgezetheid, aandacht voor detail, enzovoort) ook worden toegeschreven aan intelligente mensen. Dit toeval kan leiden tot een onjuist verband.

Bovendien vertoonden in de geschiedenis verschillende beroemde en intelligente mensen (Nikola Tesla, Ludwig van Beethoven, Charles Dickens, Charles Darwin, Marcel Proust) trekken van een obsessieve compulsieve stoornis, wat het idee ondersteunt dat mensen met een hoog IQ meer kans hebben om aan deze stoornis te lijden. Maar we weten nu dat dit niet het geval is.

Samenvattend is het waar dat sommige intelligente mensen OCS kunnen hebben, maar het is niet altijd het geval.

Intelligentie en psychische stoornissen

Over het algemeen is hoog intelligent zijn niet gekoppeld aan een grotere neiging om een psychisch probleem te hebben. Dit blijkt uit een onderzoek (Engelse link) uit 2023 waarin men keek naar de relatie tussen intelligentie en de prevalentie van psychische stoornissen.

De bevindingen geven aan dat intelligente mensen niet meer psychiatrische stoornissen hebben dan de rest van de bevolking. Met betrekking tot OCS laten de onderzoekers zien dat er ook geen significant verband is tussen intelligentie en de prevalentie van dit probleem.

De resultaten geven ook aan dat een hoge intelligentie werkt als een beschermende factor tegen posttraumatische stressstoornis en angst. Bovendien hebben mensen met een hoge intelligentie minder kans op misbruik en stress, wat risicofactoren zijn voor OCS.

Hoewel er veel discussie is over de relatie tussen intelligentie en psychische stoornissen, stellen de twee onderzochte onderzoeken vast dat een hoog IQ geen invloed heeft op de neiging tot obsessieve compulsieve stoornis of andere psychische stoornissen.

Dus, bij wie komt een obsessieve-compulsieve stoornis meer voor?

De exacte kenmerken van de mensen die het meest vatbaar zijn voor OCS zijn nog niet bekend, maar er zijn verschillende risicofactoren die het optreden ervan verhogen. Deze worden hieronder opgesomd:

• Leeftijd. Deze stoornis komt vaker voor bij oudere adolescenten en jongvolwassenen.
• Genetica. Mensen met familieleden met OCS hebben een grotere kans om het te krijgen.
• Opvoedingsstijlen. Opgroeien met ouders die extreem perfectionistisch, kritisch en zeer controlerend zijn.
• Temperament. Individuen met een meer gereserveerde manier van doen en een hogere prevalentie van negatieve emoties.
• Persoonlijkheid. Individuen met perfectionistische, neurotische trekken, gevoelig voor onzekerheid en met een grote behoefte aan controle.
• Neurobiologisch. Veranderingen in de frontale cortex en subcorticale structuren, die de controle over gedrag en emoties kunnen beïnvloeden.
• Stressvolle levensgebeurtenissen. Traumatische ervaringen (pesten, verwaarlozing, mishandeling, misbruik, verkrachting, rampen, etc.) tijdens de kindertijd beschouwt men als significante risicofactoren.

Het is belangrijk om te verduidelijken dat deze variabelen niet bepalend zijn voor het ontstaan van de stoornis. Het zijn risicofactoren die de kans op het ontstaan ervan kunnen vergroten, maar het zijn geen directe veroorzakers.

OCS bij intelligente mensen is geen algemene regel

Het optreden van OCS bij intelligente mensen is moeilijk te voorspellen, omdat de relatie tussen de twee variabelen complex is. De wetenschappelijke studies uit dit artikel weerleggen tot nu toe de mythe dat obsessieve compulsieve stoornis vaker voorkomt bij intelligente mensen.

Hoewel intelligentie niet zo invloedrijk is, kunnen we andere aspecten vinden die wel een grotere invloed hebben op OCS, zoals genetica, opvoeding, stressvolle gebeurtenissen, persoonlijkheid, enz. We mogen niet vergeten dat deze stoornis complex en multifactorieel is.