Kan mindfulness verlichting bieden bij pijn?

Het klinkt misschien als pseudowetenschap, maar volgens een nieuw onderzoek kan mindfulness (achtzaamheid) inderdaad helpen om pijn te verlichten. Meerdere onderzoeken ondersteunen dit.

Beoordeeld en goedgekeurd door de psycholoog Sergio De Dios González.

Geschreven door Eva Maria Rodríguez

Laatste update: 27 december, 2022

Volgens een recente studie gepubliceerd in het tijdschrift PAIN kan mindfulness verlichting bieden bij pijn. Andere onderzoekers hebben soortgelijke beweringen gedaan. Een studie gepubliceerd in het tijdschrift JAMA stelde dat mindfulness specifiek kan helpen bij het verlichten van pijn in de onderrug.

In sommige gevallen was het zelfs effectiever dan traditionele behandelingen. Uit een ander onderzoek dat gepubliceerd werd in Frontiers in Psychology bleek tevens dat mindful-meditatie gewonde atleten hielp hun pijngrens te verhogen.

Weer een andere studie ontdekte dat het behulpzaam kon zijn voor mensen met chronische ontstekingen, zoals reumatoïde artritis of inflammatoire darmaandoeningen. De reden hiervoor kan zijn dat psychologische stress een grote rol speelt in die omstandigheden.

Maar welke delen van onze hersenen zijn verantwoordelijk voor dit pijnstillende effect? Een nieuwe studie onder leiding van Fadel Zeidan, assistent-professor Neurobiologie en Anatomie bij Wake Forest Baptist Medical Center in Winston-Salem, North Carolina, probeert dit te achterhalen.

Kan mindfulness verlichting bieden bij pijn?

Zeidan zegt dat mindfulness gaat over het zich bewust zijn van het huidige moment, zonder emotionele reacties of oordeel. Sommige mensen zijn hier beter in dan anderen, en zij lijken ook minder pijn te voelen.

Wat de onderzoekers wilden achterhalen was of een aanleg voor mindfulness in verband kon worden gebracht met een hogere pijngrens en welke hersenfuncties hierbij een rol speelden als dit inderdaad het geval was.

Ze bestudeerden 76 mensen die nog nooit eerder hadden gemediteerd. Ze evalueerden het niveau van mindfulness van de deelnemers met behulp van de Freiburg Mindfulness Inventory. Deze test meet de mate van mindfulness van een persoon door middel van 14 uitspraken.

Deze omvatten alle aspecten van mindfulness: gevoelens, acceptatie, openheid, non-reactiviteit, begrip van mentale processen en observatie van het huidige moment.

Vervolgens gebruikten de onderzoekers pijnlijke en niet-pijnlijke warmteniveaus om de hersenen van de deelnemers te stimuleren. Ze gebruikten magnetic resonance imaging (MRI) om hun hersenactiviteit te observeren.

De onderzoekers gingen uit van de veronderstelling dat een aanleg voor mindfulness correleerde met een hogere pijngrens en lagere activiteit in een hersengebied dat het defaultnetwerk, ook wel default-mode network (DMN), wordt genoemd.

Er zijn verschillende onderling verbonden delen van de hersenen in dit netwerk, die allemaal actief zijn tijdens rustperiodes. Rustperiodes zijn periodes waarin je geen aandacht aan de buitenwereld besteedt en kunt verdwalen in gedachten.

Belangrijke hersengebieden in het netwerk zijn de cortex cingularis posterior, de mediale prefrontale cortex en de gyrus angularis.

Meditatie en het defaultnetwerk

Meditatie is een aandachtsoefening die zich richt op je onmiddellijke ervaring. Wanneer je mediteert, duw je afleidingen zoals zelfbewuste gedachten en dagdromen weg.

Het is dan ook geen verrassing dat onderzoekers meditatie hebben gekoppeld aan lagere activiteit in de gebieden van de hersenen die betrokken zijn bij de verwerking van zelfbewuste gedachten. Deze gebieden vormen het defaultnetwerk. Ervaren mediteerders vertonen tevens veel lagere activiteit dan niet-mediteerders.

Op dezelfde manier hebben ze dagdromen in verband gebracht met hogere DMN-activiteit. Degenen die lagere DMN-activiteit vertonen tijdens het mediteren, hebben ook een betere concentratie. Vroege onderzoeksresultaten suggereren dat meditatie de DMN-activiteit vertraagt.

Hoe kan mindfulness verlichting bieden bij pijn?

Deze nieuwe studie toonde aan dat een aanleg voor mindfulness samenhing met lagere activiteit in de cortex cingularis posterior. Omgekeerd vertoonden degenen die aangaven de meeste pijn te voelen een hogere mate van activiteit in deze regio.

Zeidan zegt dat het defaultnetwerk wordt uitgeschakeld tijdens activiteiten zoals lezen of schrijven. Hij zegt ook dat het weer aangaat als we met die taken stoppen en ons weer bezig gaan houden met het verwerken van gedachten, gevoelens en emoties.

“De resultaten van onze studie toonden aan dat individuen met een aanleg voor mindfulness schijnbaar een hogere tolerantie hebben voor pijn,” aldus Zeidan. Hij verklaarde tevens dat we “nu wat nieuwe munitie hebben om ons op deze hersenregio te richten bij de ontwikkeling van effectieve pijnverlichting.”

Hij hoopt dat hun onderzoek naar mindfulness op een dag mensen zal helpen chronische pijn te verlichten:

“Gebaseerd op ons eerdere onderzoek, weten we dat we mindfulness kunnen vergroten door relatief korte perioden van mindfulness-meditatietraining. Dit kan dus een effectieve manier blijken te zijn om de miljoenen mensen die lijden aan chronische pijn pijnverlichting te bieden.”