Is slaapverlamming gevaarlijk?

Slaapverlamming is een ervaring die vaak een hoop angst oplevert. Het doet zich voornamelijk voor wanneer iemand net in slaap valt of wakker wordt en het wordt gekarakteriseerd door het onvermogen om te bewegen of te praten terwijl de persoon zich wel bewust is van zijn omgeving. Het gaat ook vaak gepaard met auditieve hallucinaties, zoals het horen van voetstappen die dichterbij komen en een intens gevoel dat er iets of iemand aanwezig is, maar is slaapverlamming gevaarlijk?

Ondanks de onplezierige en schijnbaar dreigende aard van de aanval is slaapverlamming compleet ongevaarlijk en kan het iedereen overkomen zonder dat het een teken hoeft te zijn van een pathologie of ziekte. Het wordt geassocieerd met een staat van angst of stress. De hypothese over waarom slaapverlamming zich voordoet is dat je kort vastzit in een REM-staat wanneer je wakker wordt, waardoor je de karakteristieken van beide staten ervaart.

Het duurt vaak één tot drie minuten en hoewel je je spieren niet vrijwillig kunt bewegen, blijven je ademhalingsspieren wel automatisch doorgaan met functioneren. Slaapverlamming valt onder de categorie van parasomnieën en wordt geassocieerd met narcolepsie. 

Soorten slaapverlamming

Er zijn drie soorten slaapverlamming te onderscheiden:

• Geïsoleerde slaapverlamming. Dit kan voorkomen bij gezonde individuen die veel stress ervaren of die een jetlag hebben, last hebben van angst of een slaaptekort. Mensen die de geïsoleerde vorm ervaren zullen het waarschijnlijk nooit vaker ervaren. Deze vorm heeft geen professionele hulp nodig.
• Familiale slaapverlamming. In sommige gevallen herhalen de episodes zich, ook al gaan ze niet gepaard met enig ander symptoom. Ze komen ook vaak voor bij verschillende andere familieleden. Er zijn weinig van deze familiale gevallen.
• Geassocieerd met andere ziektes. Aandoeningen zoals narcolepsie kunnen worden vergezeld door episodes van slaapverlamming.

Karakteristieken van remslaap en slaapverlamming

Gedurende de nacht gaan we door verschillende slaapfases, waarvan er een de remslaap wordt genoemd, ook wel Rapid Eye Movement. Deze fase begint na ongeveer 70-100 minuten slaap en is bekend als de fase waarin dromen voorkomen. Deze fase wordt vier of vijf keer herhaald gedurende de nacht.

Het lichaam treft een aantal voorzorgsmaatregelen om je veilig te houden terwijl je slaapt. De spieren van het lichaam zijn verlamd om jou te beschermen. In een droom bijvoorbeeld ren je misschien van iets weg of maak je bewegingen die, als ze in het echt uitgevoerd zouden worden, jezelf of iemand anders in gevaar kunnen brengen. Gedurende deze fase is er een hoop hersenactiviteit.

Wanneer je verlamd wakker wordt, betekent het dat het brein zich nog steeds in de remslaap begeeft en je spieren dus nog steeds verlamd zijn. Hoewel je je ogen wel kunt opendoen, kun je de rest van je lichaam niet bewegen. Daarnaast kunnen je dromen verweven raken met de realiteit, waardoor je ook hallucinaties kunt ervaren. Ook al lijken de hallucinaties volkomen echt op dat moment, ze zijn niets meer dan droommateriaal dat samenvloeit met de realiteit.

Hypnagoge en hypnopompe hallucinaties

Alsof het niet al eng genoeg is om niet eens een vinger te kunnen bewegen, wordt de ervaring nog onplezieriger wanneer deze samengaat met hallucinaties. Auditieve en visuele hallucinaties zijn gebruikelijk en ze hebben vaak een bedreigende eigenschap. Het is gebruikelijk om voetstappen te horen die dichterbij komen of om een silhouet in de kamer te zien.

Ook kan het voelen alsof er sprake is van een aanwezigheid, alsof er iemand anders in de kamer is. Soms voelt het alsof iemand je aanraakt of op je borst duwt, wat het moeilijk maakt om te ademen. Er zijn twee soorten hallucinaties die kunnen voorkomen tijdens een aanval van slaapverlamming, afhankelijk van het moment waarop de aanval zich voordoet, of dit is tijdens het in slaap vallen (hypnagoge) of tijdens het wakker worden (hypnopompe).

Het is belangrijk om in je achterhoofd te houden dat deze hallucinaties niet hoeven te wijzen op een aandoening waar je je zorgen om zou moeten maken. Dit soort hallucinaties zijn niets meer dan een verlenging van je droom terwijl je zelf al wakker bent en ze kunnen iedereen overkomen. Als ze niet gepaard gaan met een buitensporige slaperigheid, kataplexie of andere symptomen overdag, dan is er geen reden voor paniek.

Tips om slaapverlamming te voorkomen

Slaapverlamming is niet gevaarlijk en het vormt ook geen risico’s. Het beste wat je kunt doen is dus proberen te ontspannen, en je bewust worden van het feit dat er niets slechts gaat gebeuren en dat het slechts een paar minuten duurt. Er is niet veel wat je kunt doen zodra je je in deze staat bevindt. Wat je kunt doen is onderstaande tips in je achterhoofd houden om ervoor te zorgen dat de aanvallen zich minder vaak voordoen.

Een van de voornaamste oorzaken is stress. Het zou dus verstandig zijn om te proberen om je stresslevel voor het slapengaan te verminderen. Doe bijvoorbeeld wat ontspanningsoefeningen, probeer genoeg uren slaap te krijgen en, in het kort, houd er een goede slaaphygiëne op na.

De hersenmechanismes die betrokken zijn bij slaapverlamming leren begrijpen kan helpen om episodes zoals deze iets minder mysterieus te maken. Als we niet begrijpen hoe het brein werkt, kunnen deze episodes bijdragen aan mentale aandoeningen of zelfs paranormale ervaringen die ver van de realiteit af staan.