Is het mogelijk om pijnlijke herinneringen te wissen? De wetenschap heeft het antwoord

Heb je pijnlijke of traumatische herinneringen? Zo ja, zou je willen dat ze volledig uit je hersenen werden gewist? De wetenschap heeft het mechanisme ontdekt dat dit zou kunnen uitvoeren. Wat is echter de volgende stap?

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 08 mei, 2023

In je mentale universum herberg je bepaalde beelden die je je niet wilt herinneren. Het zijn gebieden van pijn en lijden die je niet opnieuw wilt ervaren. In feite zijn traumatische, pijnlijke herinneringen in de hersenen heel gewoon en de oorzaak van veel onrust.

Ongetwijfeld denk je dat het fantastisch zou zijn om op een delete-knop te kunnen drukken en te elimineren wat je stoort en je welzijn belemmert. Inderdaad, hoewel je vaak te horen krijgt dat je leert van je fouten en dat wat je niet doodt je sterker maakt, zijn er in werkelijkheid sommige ervaringen die gewoon te pijnlijk zijn. Het is geen verrassing dat je ze liever vermijdt.

De psychologie en neurowetenschappen weten dat het niet altijd gemakkelijk is om traumatische herinneringen te integreren. Als gevolg daarvan ben je geneigd ze te onderdrukken, te verdringen en te verbergen onder het diepe tapijt van je geest. Dit is echter geen bijzonder nuttige strategie, omdat het op lange termijn geestelijke gezondheidsproblemen veroorzaakt.

Daarom heeft de wetenschap jarenlang geprobeerd vast te stellen hoe je pijnlijke herinneringen kunt wissen. In feite weten we al welke neurale processen hierbij betrokken zouden zijn.

Het neurale pad dat herinneringen uitwist

Het Europees Laboratorium voor Moleculaire Biologie (EMBL) in Italië ontdekte een onthullend stukje bewijs (Engelse link) dat ze publiceerden in het tijdschrift Nature. Tot dan toe wist men dat de hippocampus het belangrijkste gebied was voor geheugenverwerking. Het was echter niet duidelijk via welke mechanismen het geheugen tot stand komt en bepaalde informatie wordt gewist.

Het is belangrijk te bedenken dat je hersenen voortdurend informatie wissen. In feite moet je vergeten om te onthouden. Dit maximaliseert je cognitieve efficiëntie. Wanneer je bijvoorbeeld nieuwe informatie leert en registreert, moet je de vorige informatie wissen om een bijgewerkte mentale benadering te behouden.

Inderdaad, om mentale beweeglijkheid te verkrijgen, moet je de hele wirwar van gegevens, gewaarwordingen, feiten en ook onbelangrijke dagelijkse gesprekken elimineren. De wetenschap heeft lang getracht de cellulaire mechanismen te begrijpen die ten grondslag liggen aan de beslissende taak van het wissen of vergeten van informatie.

De dentate gyrus en zijn granulecellen

In de bovengenoemde verkenning werd ontdekt dat de hippocampus drie neurale circuits bevat: de dentate gyrus en de CA3- en CA1-gebieden. Deze gebieden maken, via synaptische verbindingen, het geheugen sterk of zwak.

De onderzoekers voerden verschillende gentechnische experimenten uit op deze structuren. In experimenten met muizen remden ze de granulecellen in de dentate gyrus. De resultaten konden niet opvallender zijn, want ze ontdekten dat de dieren hun al lang bestaande leerproces vergaten.

In feite ontdekten ze dat de neurale route die herinneringen uitwist de dentate gyrus is. Meer bepaald de Npy1 celreceptor. Toen ze een synthetische peptide ontwikkelden die deze receptor stimuleerde, trad geïnduceerd geheugenverlies op.

Het therapeutische doel van informatie over de neurale route die pijnlijke herinneringen uitwist

Deze gegevens zijn zowel onthullend als fascinerend. Welke therapeutische toepassingen zou hun ontdekking echter kunnen hebben? De onderzoekers suggereerden dat er in de toekomst een medicijn zou kunnen worden ontworpen dat de Npy1-receptoren activeert, waardoor bepaalde traumatische herinneringen worden gewist.

Dit psychoactieve medicijn zou nuttig kunnen zijn voor patiënten die lijden aan een posttraumatische stressstoornis. Later zouden ze via virtual reality worden blootgesteld aan de ongunstige gebeurtenis om die herinnering of ongunstige emotionele inprenting geleidelijk te wissen. Dat is het idee.

Dat gezegd hebbende, is het een uiterst complex mechanisme. Het ontwerpen van een synthetische stof die dit mechanisme in menselijke modellen kan uitvoeren is inderdaad een delicate en uitdagende stap.

Momenteel is het nog niet mogelijk om herinneringen uit te wissen

Het is waar dat we nu weten van het bestaan van een neurale route die herinneringen uitwist. Maar alle pogingen die met dit doel zijn ondernomen zijn tot nu toe niet succesvol geweest. In 2020 publiceerde het Leuvense Herseninstituut (België) een studie over dit onderwerp (Engelse link). Hun doel was het repliceren van ander onderzoek (Schiller et al, 2010) dat succesvol leek te zijn geweest.

Maar, het lukte ze niet. In feite bleek het na vier jaar inspanning onmogelijk om een geheugenveegeffect te bereiken. Daarom is de wetenschap in dit opzicht voorzichtig. Ze weten dat het proces uiterst langzaam en ook nauwgezet zal verlopen.

In feite is er geen solide basis dat zo’n strategie ooit bereikt zal worden. Dat gezegd hebbende, is het duidelijk dat veel wetenschappers vastbesloten zijn deze moeizame neurologische reis te maken.

Tot slot: zouden we door te vergeten beter kunnen leven?

Ongetwijfeld zou je graag volledig immuun zijn voor pijn en tegenslag. Dit is echter een onmogelijke droom. We moeten immers allemaal op bepaalde momenten in ons leven moeilijke ervaringen meemaken. Het enige wat je kunt doen is er zo goed mogelijk mee omgaan, met de strategieën, hulpmiddelen en ervaringen die je tot je beschikking hebt.

Pijnlijke herinneringen vormen het episodisch geheugen. Dit zijn de stenen die de persoonlijke geschiedenis opbouwen en, op hun beurt, een goed deel van je geweten.

Hoewel het bestaan van het neurale pad dat herinneringen uitwist is vastgesteld, weten we niet wat de effecten ervan kunnen zijn. Bovendien zou het uitwissen van die pijnlijke ervaringen uit je geheugen ook een deel van wie je bent verwateren.

De pijnlijke ervaringen van gisteren dagen je uit en zetten je aan tot nieuwe beslissingen en nieuwe wegen. In plaats van ze uit te wissen, is het beter ze onder ogen te zien en ze minder pijn te laten doen. Je moet ze veranderen in littekens die niet langer steken als je ze aanraakt, in geheelde wonden die van binnen geen pijn meer herbergen. In feite moet je ze accepteren en verder gaan.