Is geluk iets dat geen grenzen kent?

Wanneer mijn wiskundestudenten mij vragen wat een grens is, dan vertel ik hen dat een grens een beweging is. Het is een beweging die soms eindigt in een afgrond en soms nooit eindigt. Het kan een beweging zijn richting “iets hebben”. Maar wat is geluk eigenlijk?

De meeste ouders vertellen hun kinderen dat ze de mier moeten zijn en de sprinkhaan afwijzen (als je onze verwijzing niet snapt, lees dan de fabel ‘De mier en de sprinkhaan’). Op het einde van het verhaal was de sprinkhaan natuurlijk de grote schuldige. Want de toekomst is onvoorspelbaar. Je weet nooit hoeveel hulpmiddelen je nodig zal hebben als de dingen flink mislopen.

Kinderen zijn aanvankelijk niet in deze staat om de ingewikkeldheid van deze filosofie te begrijpen. Ze zien kennis als een manier om voor een examen te slagen en op die manier hun ouders gelukkig te maken.

Deze kennis zal een nieuwe betekenis krijgen wanneer ze verliefd worden. Want op dat moment zullen ze alles willen weten. Ze zullen gefascineerd zijn door de mogelijkheid alles te ontdekken wat ze kunnen. Dit is hoe liefde de drijfveer voor kennis wordt. Het is een beweging die zichzelf versterkt met het idealiseren dat op een vroege leeftijd onvermijdelijk optreedt.

Wat is geluk en de “behoefte om te bezitten”

Eén van de meest voorkomende motivaties is de “behoefte om te bezitten”. We leven in een maatschappij die voortdurend in consumeren vlucht. Het moedigt ons aan om onze levenskwaliteit te behouden of zelfs te verhogen door steeds meer te verwerven.

Geld profiteert van deze behoefte en lokt ons. Het verleidt onze waardigheid, ons lichaam of onze onbaatzuchtige motieven. Dit is hoe geld een aantrekkingskracht verwerft waaraan weinigen kunnen weerstaan. Velen hebben hun ziel aan de duivel verkocht voor geld.

Geld wordt de wortel. Het kan best zijn dat we gaan waar andere mensen gaan, maar vele mensen gaan waar het geld hen naartoe leidt. Het feit dat iemand een bepaalde activiteit uitvoert, wordt voor anderen een geldige rechtvaardiging om hem te volgen.

Dat heeft vele mensen in de politiek en in de sport ertoe aangezet om hun macht en hun lichaam te misbruiken alleen maar om vooruit te komen. Het is ook wat een groot deel van nazi-Duitsland ertoe gedreven heeft om de grillen van een moordenaar te volgen. Als alle anderen in die richting gaan, dan is het zeker de weg naar geluk. En als dat het geval is, waarom zouden we hen dan niet volgen?

Wat is geluk en plezier?

Een andere “drijfveer” is plezier. Maar het is tegelijkertijd een bron van ontevredenheid als het over geluk gaat. Het verlangen om bevrediging te zoeken laat onze waakzaamheid zakken. Het zorgt ervoor dat we eerder de tijdelijke dingen willen dan de duurzame. Het laat ons eerder zoeken naar plezier van korte duur dan naar het ware langdurige geluk. Op deze manier verleidt plezier onze kwetsbaarheid. Geniet vandaag want misschien is er geen morgen.

Maar wie kan zich tegen deze aanhoudende boodschap verzetten? Want de kranten staat vol tegenslagen. Er zijn erg weinig redenen voor hoop. We gaan ervan uit dat we afgestemd zijn op de frequentie waar de actie gebeurt.

Blijf vooruitgaan

Dit is hoe we op het punt komen dat het ons niet kan schelen of we sterven, zolang we ons verlangen naar plezier maar vervuld hebben. Maar gaat dat niet recht tegen de boodschap in van de fabel en de houding van de mier? Spreekt dit het idee om te verzamelen, in het geval dat, niet tegen?  Dit is de manier waarop neurose verschijnt. Het is een anarchistisch gedrag dat uiteindelijk de andere persoon kraakt. In al zijn streven om te blijven doorgaan, is de persoon zijn bestaansreden vergeten… en ook zijn gezond verstand. Dat is wat er gebeurt wanneer je niet weet of je voor verantwoordelijkheid of voor genot moet kiezen.

We vergeten het gezond verstand dat ons redenen geeft om door te gaan wanneer alles ingewikkeld begint te worden. Het zijn redenen die weinig of niets met geld te maken hebben en veel met onze echte waarde en de waarde van de mensen rond ons. Laat ons het belang van dit gezond verstand herinneren en denken aan het beroemde werk van Viktor Frankl. Hierin heeft hij beschreven hoe het gezond verstand, los van het feit of het nu waar of niet waar was, ervoor gezorgd heeft dat vele mensen de verschrikkelijke omstandigheden in de concentratiekampen overleefd hebben. Zonder het gezond verstand zouden ze het zeker opgegeven hebben.

Is geluk een deugd?

Een aantrekkelijkere interpretatie van geluk heeft te maken met deugd. Het zet ons stevig in de bestuurdersstoel en laat ons nadenken over onze doelstellingen. Het laat ons nadenken over deugden als bedanken, vergeven of houden van. Het zijn activiteiten die het verleden, het heden en de toekomst in ons volledige wezen omhelzen. Activiteiten die een goede uitkomst voor onze persoonlijke geschiedenis verzekeren en de mogelijkheid om in het heden te delen. Bovendien biedt het ons hoop voor de toekomst.

Op dit pad is er ook sprake van een verlangen om te weten. Het is de wens om anderen te leren kennen maar ook om onszelf te leren kennen. Deze tweede vorm van kennis zal nooit eindigen. Het is net als de eerste vorm, die we hierboven vermeld hebben maar met dit verschil dat het een kennis is die rust en veiligheid biedt. Als we tijdens het leven deze weg bewandelen, dan zullen er vragen zijn en enkele antwoorden ook. Onze schaduw zal ons geluk worden. Het is die schaduw die ons het verschil toont tussen de behoefte om te hebben en de behoefte om te zijn.

De zoektocht naar geluk zal inderdaad een grens zonder einde worden. Geluk is een beweging en toch heeft het ook iets van het oneindige. Laten we dus leren om door zijn ruime kamers te wandelen. Dus zo bezien is geluk inderdaad iets dat geen grenzen kent.