Het Syndroom van Peter Pan: volwassenen die nooit volwassen worden

Ken je iemand die, ondanks dat hij volwassen is, alle verantwoordelijkheid uit de weg gaat en je ergert met zijn onvolwassenheid? Sommige mensen vertonen volledig kinderachtig gedrag waar moeilijk mee om te gaan is. We leggen uit wat je in deze situaties moet doen.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 20 mei, 2023

Sommige mensen van in de 30 of 40 zijn kinderachtig en onvolwassen. Ze zijn moeilijk om mee te leven omdat ze nergens verantwoordelijkheid voor nemen, allergisch zijn voor verplichtingen, en extreem egoïstisch gedrag vertonen. Hoewel deze kinderachtige volwassenen niet passen in een klinische categorie of psychologische stoornis als zodanig, vertegenwoordigen ze wel een veel voorkomend verschijnsel dat bekend staat als het Syndroom van Peter Pan.

Achter deze gedragspatronen schuilen meestal slechte opvoedingsstijlen, hechtingsstijlstoornissen, of narcistische persoonlijkheden. In feite zijn deze personen, hoewel het misschien verrassend klinkt, meestal ongelukkig en vertonen ze problemen in hun sociale relaties. Als je samenwoont met iemand die aan dit persoonlijkheidsprofiel voldoet, leggen we uit wat je kunt doen.

De oorzaken van het Syndroom van Peter Pan

Misschien ken je iemand die geen relatie kan onderhouden. Of, misschien heb je collega’s met wie het onmogelijk is om doelen te bereiken vanwege hun gebrek aan verantwoordelijkheid.

Volwassenen met het Syndroom van Peter Pan zijn die mensen waarvan de chronologische leeftijd niet samenvalt met hun gedrag. Ze zijn onvolwassen en kinderlijk met een neiging tot het vertonen van vermijdingsgedrag.

Hoewel deze aandoening niet voorkomt in het Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-V), kan de infantiele volwassene lijden aan andere onderliggende stoornissen. Bovendien is hun gedrag duidelijk problematisch op alle sociale en emotionele gebieden. Laten we onderzoeken wat er aan dit soort gedrag ten grondslag ligt.

1. Toegevende of overbezorgde opvoedingsstijlen

Sommige gezinnen vertonen gebrekkige opvoedingsstijlen. Deze kunnen de psychosociale ontwikkeling van een kind veranderen. Het ontbreken van duidelijke grenzen, toegeeflijkheid en een gebrek aan het nemen van verantwoordelijkheden in hun jeugd liggen bijvoorbeeld vaak ten grondslag aan de volwassene met het Syndroom van Peter Pan.

De gevolgen van overbescherming op zowel korte als lange termijn moeten niet worden genegeerd. Zo belicht onderzoek (Engelse link) van de California State University (VS) het beeld van helikopterouders. Dat zijn de types die het leven van hun kinderen buitensporig controleren. Dit vermindert later de zelfredzaamheid van hun kinderen als ze op de universiteit of op het werk zitten.

Als zodanig veranderen ze hen in individuen met ernstige problemen bij het nemen van controle over hun eigen leven.

2. Vermijdende gehechtheid

Emotionele onvolwassenheid kan ook voortkomen uit een vermijdende gehechtheidsstijl. De wortels van deze eigenschap liggen in de kindertijd. In plaats van overbescherming lijdt het kind in dit geval echter aan een gebrek aan stabiele en voedende genegenheid op emotioneel gebied.

Dit zijn situaties waarin de verzorgers van het kind de ontwikkeling van hun emotionele competenties niet bevorderden. Als gevolg daarvan groeien ze op tot een volwassene die vlucht voor emotionele intimiteit en niet in staat is om solide, volwassen en gezonde relaties op te bouwen.

3. Narcistische persoonlijkheid

Het Syndroom van Peter Pan ligt op een spectrum. Sommige lijders vertonen meer problematische trekken, terwijl anderen er maar een paar vertonen. Vaak uit deze vorm van onvolwassenheid en gebrek aan verantwoordelijkheid zich in een narcistische persoonlijkheid. In deze gevallen is hun gedrag meestal het meest complex op alle niveaus.

In feite zijn het egoïstische mensen, die anderen belasten met hun eigen verantwoordelijkheden en er naar streven om altijd in het middelpunt van de belangstelling te staan. Zoals we al eerder zeiden, schuilt er achter dit gedragspatroon vaak een psychische aandoening. Narcistische persoonlijkheidsstoornis is daar een voorbeeld van.

4. Gebrek aan emotionele vaardigheden en geen weerstand tegen frustratie

Sommige volwassenen bezitten de emotionele vaardigheden van een driejarig kind. Dit is inderdaad de perfecte weergave van de volwassene met het Peter Pan-syndroom.

Emotionele vaardigheden zouden in de kindertijd tot stand moeten komen. In deze toestand bereiken individuen echter de middelbare leeftijd met een duidelijke weigering om zelfs maar te proberen deze vaardigheden op enigerlei wijze te verbeteren.

In feite blijft dit type persoonlijkheid steken in het onvermogen om frustratie te verdragen en te begrijpen wat het betekent om in de maatschappij te leven en volwassen te zijn. Ze bezitten een inflexibele geest en zijn uiterst resistent tegen verandering.

De gevolgen van kinderlijk volwassen zijn

Er zijn veel volwassenen met het Syndroom van Peter Pan. Sterker nog, gezien het feit dat ouderlijke overbescherming tegenwoordig steeds vaker voorkomt, is het mogelijk dat het aantal kinderachtige volwassenen zal toenemen. Zozeer zelfs dat we binnenkort een schaal hebben om ze op te sporen, althans bij het mannelijk geslacht.

In 2021 ontwikkelde de Ondokuz Mayıs Universiteit (Turkije), een techniek (Engelse link) om zo’n evaluatie uit te voeren. Het instrument meet de belangrijkste constructen van het Syndroom van Peter Pan. Dit zal uiterst nuttig zijn, zowel voor de opsporing als voor de behandeling ervan.

We zijn al in staat om de meest voorkomende gevolgen van deze psychosociale en emotionele onvolwassenheid op te sommen. In feite zijn dit de kenmerken van mensen met het Syndroom van Peter Pan. Ze:

• zijn uitdagend.
• zijn bang voor eenzaamheid.
• hebben hun banen meestal niet lang.
• zijn extreem egoïstisch.
• kunnen niet omgaan met stress.
• lijden aan bindingsfobieën.
• zijn ook niet in staat hun problemen op te lossen.
• zijn niet in staat hun persoonlijke doelen te bereiken.
• hebben weinig vrienden en hebben de neiging die na korte tijd te verliezen.
• worden alleen gemotiveerd door hun onmiddellijke wensen en behoeften. Ze zijn ook extreem impulsief.
• vertonen een grote afhankelijkheid van bepaalde figuren. Bijvoorbeeld hun ouders.
• vertonen een grote neiging tot stemmingsstoornissen. Bijvoorbeeld depressies.
• hebben driftbuien, reguleren hun emoties niet en respecteren die van anderen niet.
• aanvaarden hun verantwoordelijkheden niet. Bovendien zijn ze goed in het verzinnen van excuses en rechtvaardigen waarom ze het niet doen.
• vertonen vaak passief-agressief gedrag. Ze gebruiken bijvoorbeeld hints in hun communicatie, ze zijn vijandig, en ze uiten nooit assertief wat ze voelen of denken.

Hoe om te gaan met mensen met het Syndroom van Peter Pan

Volwassenen met het Syndroom van Peter Pan zijn ongelukkig. Behalve dat hun gedrag, onverantwoordelijkheid en gebrek aan sociale vaardigheden de mensen om hen heen irriteren, zijn ze ook voorbestemd om te mislukken in de maatschappij. Dat komt omdat het persoonlijkheden zijn die extreem resistent zijn tegen en zich verzetten tegen verandering.

Dan Kiley was de psycholoog die deze stoornis in 1983 voor het eerst bedacht in zijn boek, The Peter Pan Syndrome. Hij legde uit dat veel van zijn patiënten deze eigenschap vertoonden en dat het voor hen in het algemeen moeilijk was om vooruit te komen in de therapie. Tegenwoordig zijn er echter nieuwe benaderingen en manieren om met deze aandoening om te gaan. Hier volgen er een paar.

1. De gevolgen uitleggen van het niet aanvaarden van verantwoordelijkheid

Vanuit sociaal oogpunt is het voor iemand met dit profiel onmogelijk om zich aan te passen aan de dagelijkse werkelijkheid. Maar, de kinderlijke volwassene moet zich bewust zijn van wat er gebeurt als hij niet verantwoordelijk handelt. Het resultaat is sociale uitsluiting, eenzaamheid, onzekerheid en ongelukkig zijn. Dat moet hen verteld worden.

2. Vermijd om hun verzorger te zijn

Het probleem met het Syndroom van Peter Pan is dat ze soms hun Wendy vinden. Met andere woorden, in veel relaties is er een infantiele persoon en een figuur die hen verzorgt en redt. Voor een tijd kan deze verbintenis hun behoeften voeden, maar uiteindelijk is ze voorbestemd voor mislukking en lijden.

We moeten geen aandacht besteden aan hun elke behoefte door hun leven gemakkelijker te maken. Ze moeten namelijk het effect van hun daden kennen en enige verantwoordelijkheid aanvaarden.

3. Begeleid hen om gespecialiseerde hulp te zoeken

Achter dit syndroom schuilen psychologische triggers die begrepen en behandeld moeten worden. Cognitieve gedragstherapie kan hechtingsproblemen, de littekens van disfunctioneel ouderschap en emotioneel wanbeheer behandelen. Lijders kunnen ook heimelijke depressies ervaren die klinische en farmacologische behandelingen vereisen.

Conclusie

In de regel is volwassen onvolwassenheid het symptoom van een diepere werkelijkheid. Deze moet worden aangepakt en geheeld. De oorsprong ervan ligt namelijk bijna altijd in een jeugd die gebaseerd is op overbescherming, een gebrek aan grenzen, of juist onoplettendheid. Het is daarom ook goed te onthouden wat de psychiater Boris Cyrulnik zegt: “Geen enkel kind is gedoemd door zijn verleden.”

Ten slotte kunnen mechanismen voor verbetering worden ingezet om van degene met het Syndroom van Peter Pan een sociaal functioneel persoon te maken.