Het effect van toxische stress op de hersenontwikkeling
Bij kinderen kan de langdurige reactie van het lichaam en de hersenen op stress hun ontwikkeling beïnvloeden. Sterker nog, het ervaren van toxische stress kan voor de rest van hun leven schadelijke effecten hebben op hun leervermogen, hun gedrag en hun gezondheid.
Het leren omgaan met tegenslagen is een belangrijk onderdeel van een gezonde ontwikkeling tijdens de kinderjaren. Wanneer je lichaam zich bedreigd voelt, reageert het hierop door de hartslag, bloeddruk en het niveau van stresshormonen zoals cortisol te verhogen.
Wanneer een bedreiging de stressreactie van een jong kind activeert in een omgeving die wordt gekenmerkt door ondersteunende relaties met volwassenen, zal deze omgeving de psychologische effecten ervan verminderen. In dit geval zal een kind daarom een gezonde stressreactie ontwikkelen.
Als de reactie op stress echter extreem en langdurig is en het kind niet kan rekenen op dergelijke steun uit de omgeving, kan dit een negatieve invloed hebben op zijn stressreactie en zijn hersenstructuur.
Als er geen sprake is van een ondersteunende relatie met volwassenen, dan wordt automatisch de stressreactie van een kind geactiveerd. Vervolgens bevindt zijn lichaam zich voortdurend in alerte staat.
De algemene effecten die dit heeft vergroten het risico op ontwikkelingsachterstanden, leerproblemen en gedragsproblemen bij kinderen. Bovendien wordt ook het risico op diabetes, hartaandoeningen, depressie, drugsmisbruik, alcoholisme en andere gezondheidsproblemen op volwassen leeftijd groter.
Uit uitgebreid biologisch onderzoek is gebleken dat chronische en ernstige stress op een gegeven moment giftig kan worden voor de hersenontwikkeling en biologische systemen.
Aanzienlijke tegenspoed zoals armoede, misbruik, verwaarlozing of een gewelddadige omgeving kunnen allemaal triggers zijn. Bovendien kan het ook erg veel invloed hebben op een kind als de persoon die voor hem zorgt drugsverslaafd is of een mentale aandoening heeft.
Stress in de kindertijd
Ervaringen uit de vroege kinderjaren spelen een belangrijke rol in de ontwikkeling en werking van de hersenen. Interacties tussen het kind en zijn omgeving hebben dan ook een langdurige invloed op zijn leervermogen, gedrag en gezondheid.
Om een gezonde hersenstructuur te ontwikkelen, is het van essentieel belang dat een kind ontvankelijke verzorgers heeft. Ook is het belangrijk dat zijn relatie met deze mensen positief is. Deze mensen zullen hem namelijk helpen om stressvolle ervaringen te leren beheersen.
Over het algemeen is de stressreactie een fysiologische reactie op een ongewenst voorval of een veeleisende omstandigheid. Het veroorzaakt biochemische veranderingen in het zenuwstelsel, het endocrien systeem en het immuunsysteem. Stress hoeft echter niet altijd iets negatiefs te zijn. Het kan positief, draaglijk of giftig zijn.
Positieve reacties op stress zijn essentieel voor de groei en ontwikkeling van een kind. Een kind krijgt steun via zijn sociale en emotionele schokdempers, zoals rust en bescherming van de ouders. Na elke positieve stressreactie leer het kind om weerstand te bieden aan stress en gemotiveerd te blijven.
De reacties op draaglijke stress zijn echter ernstiger, frequenter en aanhoudender. Ook het lichaam reageert hier intensiever op en deze biochemische reacties kunnen een negatieve invloed hebben op de hersenstructuur.
Bij draaglijke stress zijn de hersenen en organen in staat om zich na afloop volledig te herstellen als het kind wordt beschermd door ontvankelijke relaties. Het is daarom belangrijk dat zijn verzorgers hem zowel sociaal als emotioneel ondersteunen.
Toxische stress bij kinderen
Toxische stress bij kinderen is een abnormale reactie op stress. Het resulteert in een aanhoudende stijging in de cortisolspiegels. Daarnaast is er ook sprake van een aanhoudende inflammatoire toestand waarin het lichaam deze veranderingen niet kan oplossen. Dit gebeurt ongeacht of de stress is verdwenen of niet.
Toxische stress zorgt ervoor dat de stressreactie continu geactiveerd blijft. Het lukt het lichaam niet om weer terug naar normaal te gaan. Een gebrek aan ondersteuning, geruststelling of emotionele hechting van verzorgers kan een normale stressreactie in de weg staan.
Toxische stress bij kinderen is dan ook een zeer ernstig probleem. Het kan zeer negatieve en langdurige gevolgen hebben voor de gezondheid. Veel van deze effecten manifesteren zich echter pas op volwassen leeftijd.
Deze nadelige gezondheidseffecten omvatten ontoereikende copingstrategieën en stressmanagement vaardigheden. Ook lopen kinderen die last hebben van toxische stress een groter risico op het ontwikkelen van een psychische aandoening, een ongezonde levensstijl of lichamelijke ziekten.
Hoe ongunstiger de ervaringen van een kind zijn, hoe groter de kans is dat er zich vertragingen in zijn ontwikkeling en daaropvolgende gezondheidsproblemen zullen voordoen. Bijvoorbeeld hartaandoeningen, diabetes, middelenmisbruik en depressie.
Hersenontwikkeling en toxische stress
Kinderen kunnen extern gedrag, zoals agressie en intern gedrag, zoals angst en depressie vertonen. Het probleem is dat dit gedrag zich niet alleen voordoet bij kinderen wiens ontwikkeling is beïnvloed door stress en trauma.
Vaak zien de mensen om het kind heen alleen een agressief kind dat weer een driftbui heeft. Ze zien geen kind dat hen bewust probeert te maken van de pijn die hij ervaart.
Het trauma dat toxische stress en de gevolgen die het heeft veroorzaken, kan op een gegeven moment ook als normaal worden gezien. Kinderen die geen bredere blik op de wereld hebben, kunnen denken dat huiselijk geweld normaal is of dat geweld in hun omgeving net zo gewoon is als regen.
Als het gaat om zijn ontwikkeling, loopt een kind dat tegenslag ervaart risico op permanente veranderingen in zijn hersenstructuur, epigenetische wijzigingen en een aangepaste genetische functie. De langdurige gevolgen die toxische stress kan hebben op de ontwikkeling zijn zeer ernstig en omvatten een verhoogd risico op stressgerelateerde ziekten.
De reactie op toxische stress beïnvloedt het neuro-endocriene immuunsysteem. Het veroorzaakt daarom ook een verlengde en abnormale cortisolrespons. De ontregeling in het immuunsysteem die hier een gevolg van is en een aanhoudende inflammatoire toestand omvat, verhoogt het risico op, en de frequentie van infecties bij kinderen.
Bovendien zijn wetenschappers van mening dat de reactie op toxische stress kan leiden tot andere psychische stoornissen zoals depressie, een gebrek aan zelfcontrole, posttraumatische stressstoornis en psychose.
Ook weten we dat volwassenen die op jonge leeftijd moeilijkheden hebben ondervonden, vaker last hebben van lichamelijke ziektes en andere gezondheidsproblemen. Deze gezondheidsproblemen kunnen erg variëren en omvatten onder andere alcoholisme, chronische obstructieve longziekte, depressie, kanker, obesitas, zelfmoordgedachten of coronaire hartziekten.
Wat kunnen we doen?
Experts raden aan om deskundige hulp toegankelijker te maken. Dit is vooral handig voor ouders die niet over voldoende kennis en vaardigheden beschikken om jonge kinderen met toxische stress te helpen. Eveneens stellen deskundigen voor om bestaande interventieprogramma’s te ondersteunen.
Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.
- Franke H. A. (2014). Toxic Stress: Effects, Prevention and Treatment. Children (Basel, Switzerland), 1(3), 390-402. doi:10.3390/children1030390
- Gershoff, E. (2016). Should Parents’ Physical Punishment of Children Be Considered a Source of Toxic Stress That Affects Brain Development?. Family Relations, 65(1), 151-162. doi: 10.1111/fare.12177
- Kuehn, B. (2014). AAP: Toxic Stress Threatens Kids’ Long-term Health. JAMA, 312(6), 585. doi: 10.1001/jama.2014.8737
