Existentiële psychotherapie, definitie en kenmerken

We praten over de therapeutische benadering die gebaseerd is op de existentialistische filosofische stroming, waarbij reflecties over onderwerpen als de dood, verantwoordelijkheid en de zin van het leven het individu tot actie aanzetten.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Sharon Laura Capeluto.

Laatste update: 10 mei, 2024

Ongeacht je afkomst of de omstandigheden van je opvoeding, werpt het feit dat je bestaat je op een reeks universele uitdagingen: vrijheid, verantwoordelijkheid, dood en zinloosheid. Dit zijn allemaal gemeenschappelijke kwellingen die we delen en die soms in existentiële psychotherapie moeten worden behandeld.

Onder het uitgangspunt “geluk is de eenvoudige harmonie tussen menselijke wezens en het leven dat ze leiden,” probeert deze benadering mensen te begeleiden om hun problemen actief te confronteren en een authentiek en zinvol leven te cultiveren. Laten we eens kijken wat er nog meer onder valt.

Wat is existentiële psychotherapie?

Als we het over existentiële psychotherapie hebben, verwijzen we naar een methode die fenomenologie integreert in het begrijpen van subjectieve ervaring en existentialistische filosofische grondslagen, om problemen en zorgen aan te pakken die inherent zijn aan het leven.

De benadering wordt beschouwd als onderdeel van de humanistische psychologische stroming. De methodologie volgt geen starre reeks technieken, maar wordt aangepast aan individuele behoeften. In dit geval worden diepe dialoog, reflectie op het huidige moment en het verkennen van betekenissen en persoonlijke besluitvorming aangemoedigd .

Belangrijkste referenties van het existentialisme

Als filosofische stroming benadrukt het existentialisme individuele vrijheid, verantwoordelijkheid en de zoektocht naar betekenis in het leven. Enkele van de belangrijkste denkers die deze ideeën hebben vormgegeven zijn Albert Camus, Jean-Paul Sartre, Martin Heidegger, Søren Kierkegaard en Simone de Beauvoir.

Intellectuelen van deze statuur hebben een diepgaande filosofische erfenis achtergelaten. Hun bijdragen vinden niet alleen weerklank in het academische klaslokaal. Ze hebben ook een solide basis gelegd op het gebied van de psychologische therapie.

Van filosofie naar psychotherapie

Figuren als Irvin D. Yalom, Viktor Frankl en Rollo May brachten deze ideeën op hun beurt naar de praktijk van de psychotherapie. Zij lieten zien hoe ze kunnen worden toegepast in de klinische context. Yalom identificeert vier existentiële zorgen die angst en innerlijke conflicten veroorzaken: dood, vrijheid, isolatie en zinloosheid.

De Oostenrijkse psychiater Viktor Frankl is de grondlegger van de logotherapie. Hij richt zich op de zoektocht naar betekenis als een essentiële motiverende kracht. In zijn belangrijkste werk vertelt hij over zijn ervaringen als gevangene in nazi-concentratiekampen. Hij legt hierbij de nadruk op het belang van het vinden van een zinvol doel, zelfs in ongunstige tijden.

Rollo May speelde een essentiële rol bij de introductie en ontwikkeling van deze psychotherapie in de Verenigde Staten. Hij benadrukte onze dualiteit als individuen door te benadrukken dat we zowel “objecten” zijn, beïnvloed door externe factoren, als “subjecten”, actieve personen die beslissingen kunnen nemen die de werkelijkheid beïnvloeden.

Acceptatie- en commitmenttherapie (ACT), behorend tot de derde golf. Het deelt affiniteiten met het existentialisme door het individu voor te stellen zich te committeren aan zijn of haar persoonlijke waarden en zo betekenis te vinden in het bestaan.

Fasen van existentiële psychologische therapie

Om deze benadering uit te voeren, bestaat de eerste fase uit het creëren van een vertrouwensband tussen de patiënt en de therapeut. Deze alliantie is cruciaal om het proces effectief te laten zijn. Daarnaast worden de redenen voor het consult onderzocht en de doelen en verwachtingen gedefinieerd. Hoewel er geen vast aantal sessies is, omvat het minstens de eerste vier bijeenkomsten.

In de tweede fase werken beide partijen samen en richten ze zich op de behandeling zelf. Hier vindt een diepere analyse plaats van de zorgen, waarden, gedrags- en denkpatronen van de hulpvrager.

Op hun beurt worden emotionele hulpbronnen en gebieden die voor verbetering vatbaar zijn geïdentificeerd. Dit altijd met het doel om het welzijn te bevorderen. De duur van deze fase varieert ook. Deze is afhankelijk van de complexiteit van de problemen die moeten worden aangepakt, de bereidheid van de cliënt om eraan te werken en de effectiviteit van de therapeutische interventies.

De laatste fase vertegenwoordigt een overgang naar autonomie, maar betekent niet dat de persoon gevrijwaard is van toekomstige uitdagingen. Deze periode wordt bereikt wanneer de patiënt en de therapeut van mening zijn dat de gestelde doelen zijn bereikt. Het individu heeft voldoende emotionele uitrusting verworven om de uitdagingen van het leven zelfstandig aan te gaan.

Scenario’s waarin existentiële psychotherapie nuttig is

Een veelvoorkomende vraag is in welke gevallen dit type therapie nuttig is. Hoewel dit niet de enige geldige omstandigheden zijn, laten we eens kijken naar de situaties waarin je het meeste baat zou hebben bij deze benadering.

1. Je wordt geplaagd door vragen over de zin van je leven

Voel je je ondergedompeld in een zee van onbeantwoorde vragen? Vind je het bijna onmogelijk om de reden van je bestaan te ontcijferen? Op die momenten dat de zin van het leven vaag is, werkt deze vorm van psychotherapie als een kompas. In plaats van verloren te dwalen in een mist van vragen, nodigt therapie je uit om je diepste wezen te verkennen.

2. Je gaat door een fase van belangrijke verandering

Als je je in een tijd van belangrijke verandering bevindt en het gevoel hebt dat de grond onder je voortdurend verschuift, kan dit het perfecte moment zijn om deze benadering te verkennen.

Misschien overweeg je een carrièreverandering, een verhuizing naar een andere stad of een ander land, of sta je voor transformaties in je relaties. Je ziet een opwindende toekomst vol mogelijkheden, maar het kan ook een overweldigende fase zijn. In deze contexten is onzekerheid prominent aanwezig.

3. Je voelt ontevredenheid of disconnectie met het leven

Existentiële therapie is effectief bij depressie. Het doel zal zijn om leed te verlichten, een gevoel van vitaliteit terug te krijgen en je opnieuw te verbinden met het leven door je te richten op het hier en nu. Naast het verminderen van symptomen probeert het ook een transformatie te bevorderen in hoe je de wereld waarneemt en hoe je je tot de wereld verhoudt.

4. Je wilt werken aan existentieel lijden zoals vrijheid of de dood

Als je behoort tot degenen die een natuurlijke neiging hebben om vragen te stellen en de nuances van het bestaan op een dieper niveau te onderzoeken, dan is deze psychotherapeutische benadering iets voor jou.

In grote lijnen hebben deze vragen betrekking op de eindigheid van het leven. Op het vermogen om te kiezen en de bijbehorende verantwoordelijkheid, evenals het begrip van liefde in al haar vormen. Dit zijn aspecten die onderzocht worden in de context van het existentialisme.

5. Je ervaart een identiteitscrisis

Tijdens een identiteitscrisis bevinden mensen zich in een diepe reflectie die leidt tot het in twijfel trekken van waarden, overtuigingen, doelen en rollen in het leven. Klinkt dit bekend?

Vaak ontstaan dergelijke crises op momenten van overgang of onderzoek naar nieuwe dimensies van iemands identiteit. Een duidelijk voorbeeld hiervan is de adolescentie. Dit is een periode waarin individualiteit wordt gesmeed en waarin wordt gezocht naar een begrip van wie je bent en wat je plaats in de wereld is. Een vergelijkbare situatie doet zich vaak voor bij pensionering.

Wanneer wordt het afgeraden?

Zonder afbreuk te doen aan de waarde ervan, is existentiële psychotherapie in sommige gevallen niet de eerste keuze. Zoals elke benadering heeft het zijn beperkingen. Ook kan het meer of minder geschikt zijn afhankelijk van de specifieke persoon en situatie.

Als je bijvoorbeeld op zoek bent naar praktische en strategische oplossingen met snellere resultaten, kunnen meer probleemgerichte benaderingen zoals cognitieve gedragstherapie geschikt zijn. Hetzelfde geldt voor mensen die de voorkeur geven aan een meer directieve oriëntatie, met concrete taken en schema’s.

Ook als er een zeer specifieke behandeling nodig is voor bepaalde stoornissen, zoals OCS of sociale angst, kun je het beste therapieën overwegen die speciaal voor die problemen zijn ontworpen.

Tot slot, als de persoon zich niet op zijn gemak voelt of zich niet afgestemd voelt op existentiële filosofische principes, kan het beter zijn om andere therapeutische modaliteiten te proberen die beter aansluiten bij zijn of haar overtuigingen.

Opgemerkt moet worden dat existentiële therapie er niet naar streeft om mensen te labelen of in te delen in vooraf gedefinieerde diagnostische categorieën.

Een intieme dialoog tussen het individu en het eigen bestaan

Existentiële psychotherapie onderscheidt zich als een therapeutische benadering die menselijke uitdagingen probeert te begrijpen en aan te pakken door een filosofische lens.

In plaats van aan de oppervlakte van symptomen te blijven, probeert deze methode de diepere wortels te begrijpen door middel van existentiële vragen over onze aard en ons doel. Wil je het eens proberen?