De waan van de hyperwaardering: de noodzaak dat alles een score heeft

Is het je opgevallen dat we in een samenleving leven die geobsedeerd is door het geven van een score voor bijna alles? We beoordelen zelfs restaurants, hotels en zelfs mensen. Is dit gedrag echt nodig of wordt het extreem?

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 04 maart, 2023

Ben jij een van die mensen die, als je in een café een cappuccino of een thee drinkt, er meteen een recensie over schrijft op Google? Hoewel het waar is dat obers vaak om recensies vragen, hebben sommigen van ons de neiging om ze te schrijven over elke afzonderlijke ervaring. Het maakt niet uit hoe klein ze zijn: een boek kopen, een treinreis maken, naar de kapper gaan… Alles is nu een object van evaluatie.

Deze berichten en scores die onze ervaringen beschrijven geven informatie aan andere mensen. Je kunt ervoor kiezen om een bedrijf te promoten of juist te veroordelen. Hoe dan ook, het is een bewijs van het feit dat we leven in een maatschappij die geobsedeerd is door labels.

Wat zouden we doen zonder die labels en scores die we toekennen (en die ons soms worden toegekend)? Het lijkt erop dat we geleerd hebben ons leven te laten leiden door recensies en commentaren op sociale media, door ‘likes’ en door het aantal sterren dat aan een product of een persoon wordt toegekend. Zonder twijfel geeft dit ons een groter gevoel van veiligheid. Gaan we echter tot het uiterste?

De waan van hyperwaardering

Gedurende je hele academische leven ben je misschien gewend geweest om geassocieerd te worden met een bepaalde score. Misschien was je bijvoorbeeld een A- of een B-cijfer.

Deze cijfers hebben waarschijnlijk je studie beïnvloed en misschien zelfs je eerste stappen in de wereld van het werk geconditioneerd. Tegenwoordig zijn niet alleen in de schoolomgeving scores relevant, maar wordt waarschijnlijk elke verandering of ervaring gewaardeerd.

De waan van hyperwaardering is de neiging om elk product, elke ervaring, elke situatie of elke persoon het voorwerp te laten zijn van een cijfermatige etikettering.

Het is een praktijk die niet altijd spontaan ontstaat, maar waar onze huidige sociale ecosystemen om vragen. Bovendien is het niet ongewoon dat je, telkens als je een aankoop doet, een e-mailbericht ontvangt met de vraag de transactie te beoordelen.

In feite vereist iets simpels als een kop koffie drinken of een boek kopen (en lezen) nu dat je de moeite neemt en die ervaring vertaalt in een score van één, twee of zelfs vijf gele sterren. In zoverre dat deze processen nogal geautomatiseerd zijn geworden.

Waarderingen: het gouden pad naar succes of rampspoed

‘Likes’=sociale status. Vandaag de dag bepalen de tirannie van de like en de waan van hyperwaardering onze waarde. We handelen allemaal op het soort virtuele uitwisselingen waarbij anderen onmiskenbaar macht over ons hebben. Ontegenzeggelijk heeft dit een prijs.

Een studie (Engelse link) van de Universiteit van München (Duitsland) beweerde dat de feedback die we bijvoorbeeld op Instagram ontvangen de sociale status bepaalt en het gevoel van eigenwaarde conditioneert. Iets soortgelijks gebeurt met bedrijven en professionals die voortdurend worden onderworpen aan de evaluatie van klanten.

Uiteraard kunnen zij hier hun voordeel mee doen. Bovendien laat je je als klant leiden door de evaluaties van anderen. Het kan echter ook een zekere mate van angst oproepen. Zo kan een slechte evaluatie soms een ramp betekenen. Immers, bijna alles in het dagelijks leven (zoals het lezen van dit artikel) is onderhevig aan evaluatie en niets ontsnapt tegenwoordig aan publieke controle.

De behoefte dat alles perfect moet zijn en lonend

Sociale media en de waan van hyper-waardering hebben je het idee bijgebracht dat alles perfect moet zijn. Je zoekt de optimale ervaring. De ideale persoon. De droomdienst.

Je wilt bijvoorbeeld dat je koffie je meeneemt naar het Piazza di Spagna in Rome. Je wilt dat het hotelkussen waarop je slaapt zo zacht is als satijn en dat de taxi die je neemt de glanzendste wielen heeft. Alleen dan geef je de service vijf sterren en een goede recensie.

Het idee dat je alles over de ervaring gaat waarderen als die eindigt, dwingt je om die te beleven door het filter van analyse en oordeel. In feite ben je bijna vergeten om te leven zonder te hoeven labelen wat je voelt, ziet en ervaart.

Deze tendens maakt dat je geobsedeerd raakt door het willen vinden van perfectie in bijna elke situatie. Het leidt je echter vroeg of laat tot gevoelens van frustratie en ontevredenheid. Want soms is de koffie misschien koud en bitter, maar dat is niet het einde van de wereld. Inderdaad, imperfectie is een deel van het leven en het heeft zijn eigen zekere charme.

Waardeer je wereld op meer manieren dan het geven van sterren

Zonder twijfel zijn recensies en beoordelingen een belangrijk onderdeel van elk bedrijf. Ze dienen ook als leidraad voor een klant bij het kiezen van een product of dienst. Ze zijn zeker nuttig.

Dat gezegd hebbende, is het de moeite waard te onthouden dat je de wereld niet alleen kunt bekijken vanuit het oogpunt van het geven van scores. Dat komt omdat, wanneer dit proces wordt overgezet op bepaalde scenario’s, het gevaarlijk kan zijn.

Tieners spreken deze bijzondere taal en  bouwen hun gevoel van eigenwaarde op basis van de ‘likes’ en commentaren die ze op sociale media ontvangen.

In feite gaan de marketing van labels en de waan van hyperwaardering failliet aan de geestelijke gezondheid van de jongste leden van onze samenleving. Ze leven op een vlak waar hun leeftijdsgenoten hun uiterlijk en capaciteiten voortdurend onder de loep nemen.

Ten slotte moet labelen niet tot het uiterste worden doorgevoerd, anders creëren we een valse en beperkte samenleving, uitsluitend gericht op de kille handel in likes en labels. Er moeten grenzen worden gesteld.  We moeten leren onze ervaringen op een ontspannen manier te waarderen, zonder de behoefte aan oordelen op onze mobieltjes.