De REM-slaap is de belangrijkste fase van de slaap

Ongeveer 50% van de slaapcycli bij heel jonge kinderen bestaat uit de REM-slaap. Wanneer we ouder worden, vermindert dit echter op een drastische manier.

De REM-slaap begint negentig minuten nadat we ingeslapen zijn. Je ademt sneller. Je ogen maken willekeurige en snelle bewegingen. In deze fase zijn nachtmerries vaak ook levendiger.

Vreemd genoeg vertonen de hersenen gedurende deze fase dezelfde niveaus van activiteit als wanneer we wakker zijn. Hoe komt dit? De reden is dat de hersenen op het punt staan om één van hun belangrijkste taken uit te voeren.

Men heeft deze slaapfase meer dan 50 jaar geleden ontdekt. Toch is de REM-slaap (rapid eye movement-slaap) nog steeds heel mysterieus. Wetenschappers weten bijvoorbeeld dat de hersenen gedurende deze slaapfase nieuwe langetermijnherinneringen vormen.

We weten ook dat de de hersenen tijdens de REM-fase alles opzij zetten wat ze als irrelevant beschouwen. Ze behouden alleen de belangrijke gegevens. Door middel van dit proces geven de hersenen vorm aan wie we zijn.

Ze helpen ons bij het leerproces en integreren ervaringen. Ze leggen ook het fundament van onze volwassenheid en ons cognitieve, zintuiglijke en emotionele ontwikkeling vast.

Wat deskundigen bijvoorbeeld niet weten is wat onze hersenen stuurt zodat ze plots de verbazingwekkende REM-fase ingaan. Meerdere studies zijn over dit onderwerp gepubliceerd.

Eén onderzoek verscheen in het tijdschrift Nature. De neurologen Jon Lu en David Sherman hebben dit onderzoek uitgevoerd. Zij verklaren het bestaan van een “knop” die zich in de hersenstam bevindt.

Je kan het beschrijven als een reeks gespecialiseerde neuronen. Ze laten ons “toegang krijgen” tot die toestand van levendiger dromen. Hier kunnen mensen beginnen slaapwandelen. Het is ook hier dat onze hersenen al die herinneringen opnieuw ordenen die ze de hele dag door gecodeerd hebben.

De REM-fase en de basis van de slaap

Toen Sherlock Holmes tegen Dokter Watson zei dat slaap het beste medicijn voor alle problemen is, had hij het niet verkeerd. Wanneer het lichaam rust, herstellen we onze energie en gezondheid.

Een goede nachtrust is het ideale mechanisme om stress te verminderen. Het helpt je ook om het leven vanuit een ander perspectief te bekijken en helderder te denken.

Slapen is een biologische noodzaak. Het feit dat de hersenen tijdens de REM-fase de controle overnemen, is essentieel. We weten eigenlijk dat de meesten van ons tussen de vier en de negen slaapcycli hebben.

Elke cyclus is in vijf fasen opgesplitst. De laatste cycli zijn het terrein van de REM-slaap. Het is in die fase dat we die vreemde dromen krijgen en dat onze hersenen enkele belangrijke taken uitvoeren.

Pasgeboren kinderen brengen het grootste deel van hun tijd in de REM-slaap door. Het helpt hen om tijdens het belangrijkste stadium van hun ontwikkeling ervaringen samen te voegen. Bij kinderen die ouder dan 6 jaar zijn, vermindert deze fase echter opmerkelijk. De fase duurt dan even lang als de REM-slaap bij een volwassene.

Bovendien geven ook andere wetenschappers zoals Una de Karnie en BS Rubenstein een verklaring in een onderzoek dat in het tijdschrift Science gepubliceerd werd. Volgens hen is de REM-fase de sleutel tot onze waarneming en onze aandacht. Het is ook het geheim achter onze reacties op prikkels en hoe we over onze omgeving leren zodat we erin kunnen overleven.

Ook alle zoogdieren en vogels dromen en komen in de REM-slaap. Hetzelfde treedt echter niet op bij vissen, hagedissen en schildpadden.

Wat gebeurt er tijdens de REM-slaap in de hersenen en in het lichaam?

Deze fase is ook bekend als de paradoxale slaap (PS). Dat heeft te maken met de eigenaardigheid van de hersengolven die tijdens deze cyclus optreden: ze vertonen een verstoorde gelijkschakeling, zijn snel en hebben een lage spanning.

Volgens deskundigen is de hersenstam het hersengebied dat deze fase van de slaap regelt. De zenuwcellen van de hersenschors en van de thalamus zijn meer gedepolariseerd. Bovendien komt een neurotransmitter in overvloed vrij: acetylcholine. Wanneer we dan in de REM-fase komen, ervaren we meestal de volgende symptomen:

• Snellere ademhaling.
• Oogbeweging.
• Spierverlamming.
• Seksuele opwinding.
• Levendige dromen.

Om beter te begrijpen hoe de REM-slaap werkt, zullen we bekijken wat de andere fasen van de slaapcycli inhouden.

Fase 1

In deze fase komt het heel vaak voor dat je wakker wordt of het gevoel hebt dat je naar beneden valt. De spierspanning begint de dalen. Alfa- en thèta-golven overheersen in deze fase.

Fase 2

Het lichaam bereidt zich voor op de diepe slaap. De hartslag en de lichaamstemperatuur beginnen te dalen. Op dit moment maakt het lichaam zich klaar om de belangrijkste slaapfase in te gaan.

Fase 3 en 4

Dit zijn de fasen van de diepe slaap. Er zijn voornamelijk delta-golven. In deze fasen kunnen ook slaapstoornissen optreden zoals nachtmerries en slaapwandelen.

Tijdens deze NREM-fasen “herstelt” het lichaam zichzelf. De weefsels vernieuwen zich. Cellen die niet langer nuttig zijn, worden verwijderd. Het immuunsysteem maakt in deze fasen ook een eind aan wat niet noodzakelijk is. Bij kinderen groeit en ontwikkelt het lichaam zich in deze fase.

De REM-slaap

Na ongeveer 90 tot 100 minuten slaap bevinden we ons eindelijk in de REM-slaap. De hersengolven zijn actief net alsof we wakker zijn. Onze dromen zijn logischer en ons lichaam verliest spierspanning. Er zijn ook thèta-golven aanwezig. De hersenen beginnen met ervaringen die ze gedurende de dag verzameld hebben, in het langetermijngeheugen samen te voegen.

In één nacht zal deze cyclus zich 4 tot 5 keer herhalen. In elke cyclus zal de REM-fase langer duren. Het begint met een duur van 10 minuten en stijgt dan naar één uur (dit duurt twee uren als je jonger dan 30 jaar bent en een half uur als je ouder dan 65 jaar bent).

De sleutel om onze energie te herstellen ligt echter niet alleen in het in stand houden van een goede slaaphygiëne. Een goede nachtrust zodat je de REM-fase kan bereiken, is het geheim.

Dit is namelijk nodig om zorg te dragen voor de cognitieve processen, het geheugen, de aandacht, de waarneming en het vermogen om op een meer doeltreffende manier op prikkels te reageren.

Shakespeare heeft ooit gezegd dat een man sneller oud wordt als hij niet van zijn dromen leeft. Wij voegen hieraan toe dat een persoon die niet slaapt, ook niet droomt. En de mensen die geen dromen hebben, leiden een leven dat niet de moeite waard is geleefd te worden.