De betekenis van catharsis in de psychologie

Catharsis in de psychologie is een therapeutische manier om frustraties, negatieve emoties en conflicten te ventileren. Het zijn namelijk die emoties die ons welzijn aantasten. Het zijn die conflicten die verhinderen dat we verder gaan.

In de psychologie verwijst catharsis naar het proces waarmee we negatieve emoties ‘zuiveren’. Het is net als een raam openen en die ruimtes ontluchten waar er al geruime tijd problemen leefden. Je laat jouw woede en verdriet dan van binnenuit opstijgen en maakt plaats voor een gezondere, lichtere en vredigere geestestoestand.

Het woord catharsis

Deze term is geworteld in de psychoanalytische benadering van Sigmund Freud. We moeten echter wel opmerken dat het woord zelf al zijn ‘gouden’ moment had bij Aristoteles. De Griekse filosoof gebruikte het woord catharsis om het precieze doel te omschrijven van de tragedie in de podiumkunsten.

Hij omschreef het met andere woorden als het mechanisme waarmee we onszelf op een emotionele, geestelijke en spirituele manier kunnen zuiveren.

Aristoteles geloofde dat mensen zich ook konden bevrijden van hun eigen problemen door gewoon in contact te komen met de verhaallijn van deze stukken. Ze hoefden zich alleen maar verbonden te voelen met de hoofdpersonages van die verhalen. Op die manieren zouden ze nadenken, voelen en uiteindelijk vrij te breken van hun eigen problemen.

Eeuwen later gebruikten Sigmund Freud en Josef Breuer het woord om wat zij de ‘cathartische methode’ noemden, te omschrijven. Dit is een therapeutische strategie om door middel van hypnose of zelfs met therapie onderdrukte emoties vrij te maken.

Om dit effect te behalen was het nodig om herinneringen te “ontsluiten”. Die kleine psychologische valkuilen moesten geopend worden waaronder we vaak onze problemen voor de buitenwereld verbergen.

In vele psychologische contexten gebruikt men deze term tegenwoordig nog steeds heel vaak. Laten we nu eens dieper ingaan op de betekenis van catharsis in de  psychologie.

Catharsis in de psychologie: de sleutel tot het therapeutische proces

Elke dag spannen we ons allemaal in om sterk en onkwetsbaar te lijken. De samenleving en onze omgeving zetten ons onder druk om dit te doen.

Eigenlijk laat de samenleving soms niet toe dat we de tijd nemen om bepaalde dingen te verwerken. We hebben dan de tijd niet om ervaringen te begrijpen, om met een verlies om te gaan, problemen op te lossen en frustraties en ontgoochelingen te helen.

Dag na dag slikken we elke afzonderlijke gebeurtenis. We stoppen nooit even om de mogelijke schade op te meten. En we doen dit alleen maar omdat we niet genoeg persoonlijke tijd hebben om van bepaalde dingen te genezen.

Eigenlijk weten we niet echt wat we moeten doen met de vele dingen die ons overkomen. We bedoelen hiermee dat niemand ons geleerd heeft hoe we met deze ervaringen moeten omgaan. Tegelijkertijd zijn we dus op één of andere manier emotioneel onbekwaam.

Catharsis in de psychologie is de sleutel in elk therapeutisch proces. Het helpt ons om onze opgestapelde spanning vrij te maken. Soms zullen emoties op een chaotische manier opduiken. Dat kan gebeuren door middel van tranen, verontwaardigde woede of verdriet.

We halen dus eerst de dop van de fles om al ons innerlijk conflict naar buiten te laten stromen. Daarna kunnen we beginnen met ontleden. Emotionele zuivering gaat dan over in de zoektocht naar een verklaring voor de oorzaak van het probleem. Zodra je oprecht begrijpt wat er gebeurt, worden veranderingsmechanismen in beweging gezet.

De kunst onze emoties te reinigen

Brad Bushman, Roy Baumeister en Angel Stack hebben in het Journal of Personality and Social Psychology een onderzoek gepubliceerd. Deze studie heeft iets onthuld dat de moeite waard is om bij stil te staan. Catharsis in de psychologie is een kunst die je moet leren onder controle houden en sturen.

Het onderzoek toonde ook aan wat er kan gebeuren als we een persoon al zijn onderdrukte woede laten vrijmaken. In plaats van verlichting en zuivering te brengen kan het leiden tot een verheviging van de toestand van frustratie. Dit alles laat ons een heel belangrijk aspect inzien. Onze probleem naar buiten brengen in de wereld kan heel pijnlijk zijn.

Tijdens deze fase van het therapeutisch proces heeft de therapeut of psycholoog dus een enorme, betekenisvolle en essentiële verantwoordelijkheid. Zij moeten immers in staat zijn om alle emotionele energie te sturen die hun patiënten vrijmaken.

Deze emoties moeten ze verwelkomen, afbreken en heroriënteren. Zuiveren is dus niet noodzakelijk een eind maken aan het slechte. Het is integendeel veranderen en helen.

Film en televisie als zuiverende kanalen

Voor Freud was catharsis een cruciaal instrument. Ook voor andere deskundigen in deze therapievorm was dit geval, zoals voor Jacob Levy Moreno. Moreno gebruikte een techniek genaamd psychodrama. Door middel van toneeloefeningen treedt dan de bevrijding va emoties op. Dat kan op een individuele manier of in groep.

Tegenwoordig zeggen mensen dat vele televisieprogramma’s en films cathartische kanalen zijn. Iemandkan langs deze kanalen een deel van zijn tegenstrijdige emoties zuiveren. Volgens die moderne theorie omtrent catharsis kunnen actiefilms of horrorfilms ons helpen om in contact te komen met onze angsten of met onze agressieve impulsen.

Niet iedereen is akkoord met dit idee. Of we het nu willen of niet, toch is het altijd goed om onze innerlijke ramen te openen. Op die manier kunnen we enkele nadelige emoties vrijlaten. Uiteindelijk kunnen echter een psychologische catharsis en een deskundige in dit gebied geweldige hulp bieden.