De agnorante persoonlijkheid, wanneer arrogantie en onwetendheid samengaan

Arrogantie is de zus van onwetendheid. Het is een kenmerk dat een persoonlijkheidstype onthult dat we steeds vaker zien en waarin ook de substraten van narcisme schuilgaan.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 09 oktober, 2023

De agnorante persoonlijkheid combineert de twee subtiele en gevaarlijke eigenschappen van arrogantie en onwetendheid. Je zult dit persoonlijkheidsprofiel echter in geen enkel wetenschappelijk handboek vinden en er zijn ook geen studies die het hebben onderzocht. Toch lijkt het erop dat dit gedrag, dat altijd al heeft bestaan, de laatste tijd zichtbaarder is geworden.

We hebben het hier over die figuren in onze samenleving die volledig onwetend zijn over een of meer onderwerpen, maar zichzelf eigenlijk zien als authentieke goeroes van de absolute waarheid. Het zijn arrogante, narcistische mannen en vrouwen die intellectuele nederigheid ontberen. Hoe vreemd het ook mag lijken, deze eigenschap is iets dat Charles Darwin zelf definieerde en voorspelde.

We moeten voorzichtig zijn met onwetendheid, zei hij, omdat het de mens het vertrouwen en het geloof inboezemt dat hij een bewaarplaats van grote kennis is. Hij beweerde verder dat de gevolgen hiervan verwoestend zouden kunnen zijn. Dat we in feite een legioen van echte “dwazen” onder ons zouden kunnen hebben.

Agnorante persoonlijkheid, ik weet alles en jij weet niets

Agnorante persoonlijkheid is een term die in 2012 voor het eerst opdook op sociale media. Het is een neologisme dat je in veel memes tegenkomt. Maar, zoals we al eerder zeiden, je zult het in geen enkel handboek over persoonlijkheidspsychologie vinden.

Wat betreft de termen die het definiëren (onwetendheid en arrogantie), die vormen een relatie die al lang door de wetenschap is bestudeerd. Bovendien is het veilig om te zeggen dat het ene meestal samengaat met het andere.

Een onderzoek (Engelse link) dat in 2020 werd uitgevoerd, onthulde iets interessants. De conclusie was dat onwetendheid en arrogantie samengaan met privileges.

Met andere woorden, mensen die machtsposities bekleden vertonen vaak een duidelijke agnorante persoonlijkheid. Dit zijn figuren die, door te domineren op een bepaald gebied (bijvoorbeeld als CEO van een autobedrijf), denken dat ze experts zijn op andere gebieden, zoals geneeskunde.

Dit suggereert dat macht in sommige gevallen niet gerelateerd is aan intellectuele nederigheid. Laten we eens kijken naar enkele andere kenmerken van een arrogante persoonlijkheid.

Wanneer incompetentie leidt tot opgeblazen zelfoverschattingen

Op 19 april 1995 beroofde McArthur Wheeler zonder masker twee banken in Pittsburgh. Hij deed het omdat, volgens hem, het baden van zijn gezicht met citroensap hem onzichtbaar maakte. Toen hij zijn verklaring aan de politie gaf, leek hij verbaasd. In feite kon hij er niet achter komen wat er mis was gegaan. Hij was er absoluut van overtuigd dat zijn techniek had moeten werken.

Mr. Wheeler was zich niet bewust van zijn eigen onwetendheid. Bovendien had hij een duidelijk opgeblazen beeld van zichzelf. Hij werd zelfs het onderwerp van een onderzoek door sociaal psychologen, David Dunning en Justin Kruger.

Deze experts observeerden een specifieke vooringenomenheid die vaak voorkomt. Het staat bekend als illusoire superioriteit en komt veel voor bij de agnorante persoonlijkheid. Het komt voort uit het onvermogen van sommige mensen om hun gebrek aan competentie te herkennen.

Zoals John Cleese, de bekende Monty Python’s Flying Circus-ster en komiek uitlegt: “Het probleem met dit soort mensen is dat ze zo dom zijn, dat ze geen idee hebben hoe dom ze zijn.”

Het Dunning-Kruger effect en de agnorante persoonlijkheid

Eigenlijk hoeft de agnorante persoonlijkheid niet als nieuwe psychologische term gebruikt te worden. Dat komt omdat er al een is om dit soort persoonlijkheid te beschrijven. Het is het Dunning-Krugereffect. Het waren inderdaad de psychologen die we eerder noemden die deze cognitieve bias introduceerden. Het beschrijft mensen die weinig bekwaam zijn, maar hun eigen bekwaamheid overschatten.

Evenzo, en hoe vreemd het ook mag lijken, komt het tegenovergestelde fenomeen ook heel vaak voor. Met andere woorden, er zijn mensen die, ondanks dat ze zeer competent zijn, hun vaardigheden volledig onderschatten. Dit soort gedrag wordt vaak gerelateerd aan het bedriegersssyndroom.

Het is interessant om te zien hoe het Dunning-Kruger effect de subtiele combinatie van arrogantie en onwetendheid perfect schetst:

• Het zijn mensen met een duidelijke anosognosie van hun eigen vaardigheden. Het is zelfs zo dat hoe briljanter en geloofwaardiger ze zichzelf vinden, hoe onbekwamer ze blijken te zijn.
• Ze hebben ook een laag zelfbewustzijn van hun metacognitie. Dat wil zeggen, ze zijn niet in staat om na te denken over hun eigen denkprocessen om zich te realiseren dat ze het soms bij het verkeerde eind hebben. Doordat ze hun fouten niet erkennen, zijn ze niet in staat om nieuwe dingen te leren of hun aanpak te herformuleren.
• Hoe groter de illusoire superioriteit, hoe groter de onwetendheid. Dit suggereert dat arrogantie het basisprobleem is. De mensen zien zichzelf als mensen met een superieure geest. Sterker nog, ze hebben absoluut geen ruimte voor twijfel of om zelfs maar andere perspectieven te overwegen. In feite geloven ze dat zij de bezitters zijn van de absolute waarheid. Deze arrogantie leidt hen echter naar hun onherstelbare onbekwaamheid.

Het belang van het ontwikkelen van intellectuele nederigheid

We moeten ons de woorden van Socrates herinneren. Hij zei dat de enige ware wijsheid is te weten dat je niets weet. Dat is inderdaad de sleutel. Om te begrijpen dat kennis betekent dat je open moet staan, dat je steeds opnieuw moet formuleren wat je leert, zodat je vooruit kunt blijven gaan.

De agnorante persoonlijkheid weerspiegelt echter het tegenovergestelde van intellectuele nederigheid, de benadering die zichzelf toestaat flexibel te zijn en open te staan voor nieuwe ideeën.

Tegenwoordig hebben we meer dan ooit mensen nodig die geen verheven posities innemen in het leven. Mannen en vrouwen die hun arrogantie opzij zetten, die weten dat wetenschap leren is, dat het leven vallen en opstaan is.

In feite vergemakkelijken alleen nederige harten en geesten de ware ontwikkeling van samenlevingen. Zoals Albert Einstein zelf zei, “een waar genie geeft toe dat hij/zij niets weet.”