Saudade: welke emotie omschrijft dit Portugese woord?
Saudade is dat lege gevoel dat we krijgen wanneer de persoon die we liefhebben ver weg is. Het is die vlam die in ons brandt en die nooit zal doven…Het warme briesje dat onze herinnering aan thuis in ons oproept. Of het melancholische gevoel van weten dat iets of iemand niet naar ons terugkomt.
Saudade is de aanwezigheid van afwezigheid. Het verlangen naar iets of iemand waar we goede herinneringen aan hebben maar ook weten dat het waarschijnlijk tot het verleden zal blijven horen. Een diepe emotie als een mix van verdriet en affectie. Het geeft ons een bitterzoete smaak van iets dat nooit zal komen, ook al blijven we hoop houden.
“Saudade voor een broer die ver weg woont. Voor een waterval uit de kindertijd.
Saudade voor de smaak van een fruit dat nooit meer wordt gevonden.
Saudade voor de vader die overleed. Voor de denkbeeldige vriend die nooit bestaan heeft..Saudade voor een stad.
Saudade voor onszelf, wanneer we zien dat de tijd ons niet vergeeft. Elk van deze saudades doen pijn.
Maar de saudade die nog het meest pijn doet is die voor een geliefde”
– Miguel Falabella –
Saudade, een krachtig woord
Geen woord in het Nederlands geeft het exacte gevoel weer dat voortkomt uit een mooie herinnering die ook pijn doet. Maar de Portugezen hebben wel zo’n. Ze uiten het met het prachtige woord saudade. Een mysterieus, betekenisvol woord.
Veel filosofen en linguïsten hebben het onderzocht en geprobeerd om te achterhalen waar het vandaan komt. Maar ze kunnen het niet met elkaar eens worden. Het is zelfs al erg lastig om het eens te worden over wat het nu precies betekent.
Abstract en moeilijk je vinger op te leggen, dit woord omvat een hele verzameling aan emoties en gevoelens. Het roept iets op dat ver weg is via gevoelens van het heden. In essentie is het zoals Manuel de Mello, een Portugese schrijver, het beschrijft: “bem que se padece i mal que se disfruta” (het goede waar we onder lijden en het slechte waarvan we genieten).
We kunnen het ook bekijken vanuit een filosofisch perspectief. Ramón Piñero beschrijft de term als een gemoedstoestand die voortkomt uit een gevoel van eenzaamheid. En dus kunnen de verschillende soorten eenzaamheid verschillende soorten saudade oproepen. Zo is er eentje die we kunnen vinden in onze omstandigheden (objectief) en eentje die we privé ervaren (subjectief).
Andere verklaringen verbinden het met onze pogingen om terug te keren naar een basisgevoel van veiligheid. Door bijvoorbeeld het ‘instinct van de dood,’ zoals de dokter Novoa Santos uitlegt. Of door het emotionele ontwaken dat onze geboorteplaats veroorzaakt. De betekenis van dit woord omvat zoveel, maar we kunnen het erover eens zijn dat het een psychologische staat is.
Voorbij nostalgie
Soms omschrijven mensen saudade als nostalgie. Maar de essentie van dit woord gaat veel verder dan de grenzen van nostalgie. Dit gevoel is niet slechts iets missen. Het gaat verder: je bewust zijn van het belang dat specifieke mensen en momenten hebben gehad in onze levens. Weten dat niets in ons ooit weer hetzelfde zal zijn.
Zoals we al zeiden raakt deze term ons als een brekende golf op het strand van ons bewustzijn. Een stormachtige zee waar afwezigheid een gevoel van aanwezigheid krijgt doordat het onze innerlijke wereld overstroomt.
Dat is het moment waarop we die ogen herinneren die we nooit meer zullen zien. Of de huid die we nooit meer zullen aanraken. De geur van de plek waarin we zijn opgegroeid, de achtertuin waarin we als kind speelden. Dit alles terwijl we de zon langzaam maar zeker zien ondergaan, weg van thuis. Saudade is waar het geluk van de herinnering en het verdriet van de afwezigheid elkaar ontmoeten.
Schrijvers uit de Romantische periode begrepen deze term maar al te goed. Want, zoals de schrijver en acteur Miguel Falabella zei, is de meest pijnlijke saudade, de saudade die afkomstig is van iemand van wie we nog altijd houden. Diegene die we associëren met leegte omdat we weten dat het onmogelijk is om weer samen te zijn.
Maar we accepteren het als een lot en wanneer een verdrietig briesje ons gezicht aanraakt, herinneren we weer hoe gelukkig we waren. Een prachtige, maar ook pijnlijke manier van liefhebben..
“De meest pijnlijke saudade is die voor iemand van wie we houden. Voor hun huid, hun geur, hun zoenen. Voor hun aanwezigheid en zelfs hun afgesproken afwezigheid.”
– Miguel Falabella –
De bitterzoete smaak van herinneringen verzachten
Saudade doet pijn. Maar een andere kant ervan is geluk. Want wanneer we het voelen, gaat het verder dan onze gevoelens. We herinneren het geluk en het gevoel van verdriet. Tegelijkertijd weten we maar al te goed dat we dat geluk niet terug kunnen krijgen.
Het is leren om het meest bitterzoete aspect van de herinnering te koesteren. Het is paradoxaal maar het is troostend.
“Saudade is wat ik voel terwijl ik aan het schrijven was en wat jij, waarschijnlijk, voelt als je klaar bent met lezen.”
– Miguel Falabella –
Specifiek betekent saudade het leven voelen met elk atoom in je lichaam. En leren om alles om ons heen te waarderen. Elk moment, elk detail, elk persoon. Wat elk van hen kan deze unieke emotie ergens tussen pijn en geluk in ons oproepen.
En hoe zit dat bij jou, wanneer komt saudade bij jou langs?
Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.
- Piñeiro, R. (1984). Filosofía da saudade (Vol. 1). Editorial Galaxia.
- Cortezón, D. (1960). De la saudade y sus formas. Editorial Galaxia.
