Witte leugens en andere soorten leugens

Ken jij het verschil tussen witte leugens, dwangmatige leugens en pathologische leugens? Waarom rechtvaardigen we sommige leugens en veroordelen we andere leugens? Het soort leugens dat je vertelt, zegt veel over wie je bent.

Beoordeeld en goedgekeurd door de psycholoog Gema Sánchez Cuevas.

Geschreven door Sonia Budner

Laatste update: 27 december, 2022

Er zijn maar weinig dingen die zoveel wantrouwen genereren als liegen. Vraag het maar aan iemand, hij of zij zal je vertellen dat niemand geniet van het gezelschap van een leugenaar. Sommige leugens zijn echter sociaal aanvaardbaar. We noemen ze witte leugens en iedereen gebruikt ze tot op zekere hoogte.

In een studie van de universiteit van Massachusetts toonden onderzoekers aan dat 60% van de volwassenen niet in staat is langer dan tien minuten te praten zonder te liegen. Tot overmaat van ramp gebeurt dit wanneer ze praten met iemand die ze kennen. Als het een gesprek is tussen vreemden, escaleert dat zelfs tot drie leugens in de eerste tien minuten.

Het is dus een ongemakkelijke waarheid dat mensen geboren leugenaars lijken te zijn. De bovengenoemde studie werd uitgevoerd voordat sociale media-platforms zelfs bestonden.

Facebook, Twitter, Instagram en andere apps hebben deze cijfers waarschijnlijk nog verder verhoogd. Ze geven mensen immers meer kans om te liegen en de leugens bereiken een nog groter aantal mensen.

Veel mensen geven de schuld aan digitale media en nepnieuws. Hoewel deze misschien gedeeltelijk verantwoordelijk zijn, weten we zeker dat ze de bestaande menselijke neiging om te liegen versterken. Psycholoog Paul Ekman, een expert op het gebied van gezichtsuitdrukkingen, stelt dat liegen een van de centrale karakteristieken van de mens is.

Witte leugens

Bijna zodra kinderen leren te praten, beginnen ze taal op een misleidende manier te gebruiken. Ze beginnen op twee- of driejarige leeftijd al met heel eenvoudige leugentjes.

Tegen de leeftijd van vier jaar kunnen ze al met veel meer geavanceerde leugens komen. Dit lijkt misschien iets negatiefs, maar ontwikkelingspsychologen vertellen ons dat deze vaardigheden juist een teken zijn van sociale intelligentie.

Het vertellen van witte leugens komt van nature bij kinderen (bij volwassenen trouwens ook). Ze zijn relatief onschadelijk, mensen vertellen ze meestal om hun eigen gevoelens en die van anderen te beschermen. Je zou kunnen zeggen dat kleine witte leugens het vet zijn dat de versnelling van de samenleving helpt soepel te houden.

Waarheid en leugens

Dus, iedereen liegt, wat betekent dat je mensen niet kunt verdelen op basis van of ze de waarheid vertellen of niet. In plaats daarvan maken we onderscheid tussen de soorten leugens die men vertelt.

Van het zeggen van “ik voel me goed” wanneer je je echt vreselijk voelt, tot het verzinnen van een excuus waarom je te laat bent, tot een wrede en zichzelf dienende leugen, mensen nemen hun toevlucht tot een hele reeks leugens.

Sommigen beweren dat de behoefte om te passen in de verwachtingen van anderen, mensen motiveert om te liegen. Om nog maar te zwijgen van het feit dat deze samenleving vol tegenstrijdigheden zit.

Je zegt tegen kinderen dat ze niet mogen liegen, maar je zegt ze ook dat ze moeten doen alsof ze blij zijn met het cadeau van oma, ook al vinden ze het niet leuk.

De maatschappij zou waarschijnlijk onder onze voeten instorten als we de mensen om ons heen niet konden vertrouwen om niet te liegen. Hetzelfde kan echter gebeuren als iedereen altijd de waarheid vertelde.

Dwangmatige leugens

Sommige mensen leuken hun leven op met een eindeloze reeks anekdotes, feiten of verhalen die ofwel verfraaid zijn of volledig gelogen zijn. Mensen die dit doen zijn verslaafd aan hun eigen fantastische verhalen omdat ze diep onzeker zijn. Meestal zijn de leugenaars zelf de enige mensen die pijn gedaan worden door dwangmatige leugens.

Pathologische leugens

Dit soort leugens zijn de meest sinistere. Ze zijn koud en berekenend. Mensen die deze leugens vertellen hebben concrete doelen en interesses, meestal egoïstische. Ze zijn manipulatief en scherpzinnig. Pathologische leugenaars baseren hun leven op hun bedrog.

In tegenstelling tot witte leugens en dwangmatige leugens, beïnvloeden ze andere mensen negatief. Pathologische leugenaars kunnen hun slachtoffers echt pijn doen.

Studies tonen aan dat pathologische leugenaars meer witte stof in het prefrontale gebied van hun hersenen hebben. Vaak is dit gekoppeld aan snellere verbindingen, grotere verbaal vermogen en snellere gedachteverwerking. Mensen met meer witte stof hebben problemen met empathie en weinig activiteit in de hersengebieden die verband houden met emotie.

De meeste mensen houden er niet van om te liegen. We gebruiken witte leugens echter om onszelf of anderen te beschermen. Tenminste, dat is wat we graag zouden willen denken. Uiteindelijk hebben we allemaal te maken met ons eigen interne debat over het al dan niet vertellen van de waarheid en beslissen welke keuze het meest logische is in de situatie.