Waarom in een relatie blijven als je psychologisch misbruikt wordt?

Als je psychologisch misbruikt wordt, dan besef je zelfs waarschijnlijk niet wat er met jou gebeurt. Het gaat ook verder dan alleen dit gebrek aan besef. Soms zorgen factoren als angst, besluiteloosheid of bijvoorbeeld schuldgevoelens dat je in een relatie van misbruik blijft.

Beoordeeld en goedgekeurd door de psycholoog Gema Sánchez Cuevas.

Geschreven door Valeria Sabater

Laatste update: 27 december, 2022

Als je psychologisch misbruikt wordt en je bent ongelukkig, dan vraag je jezelf misschien af: “Waarom stap ik niet gewoon uit deze relatie?” Buitenstaanders stellen deze vraag vaak aan mensen met partners die hen misbruiken.

Het antwoord op die vraag kan achter een ingewikkeld web van factoren verborgen zitten. Angst, schaamte, besluiteloosheid, verwarring en zelfs liefde kunnen er namelijk voor zorgen dat iemand in een giftige relatie blijft.

De neurowetenschap vertelt ons vaak dat onze hersenen ontworpen zijn om sociale verbindingen te bevorderen. Dat is ook de reden waarom je iets opbouwt dat meer is dan alleen maar engagement wanneer je met iemand een relatie begint.

Jouw hersenstructuren raken namelijk ook gewend aan die verbinding. Ze beginnen op jouw dagelijkse interacties te overleven. Ze steunen op jouw genegenheid voor die persoon en op de intimiteit die jullie beiden delen.

Daarom komt het vaak voor dat mensen de impact van controlerend gedrag of misbruik minimaliseren. De hersenen kiezen er namelijk voor om de werkelijkheid van de schade niet te verwerken.

Op een koppige manier proberen ze de verbindingen te behouden omdat ze ervan uitgaan dat de waarheid ontzettend pijnlijk kan zijn. Beetje bij beetje vertroebelt een uitgekiend verdedigingssysteem de perceptie.

Psychologisch misbruik is een heel verfijnde valkuil. Daarom mag je zijn invloed niet onderschatten door te veronderstellen dat het slachtoffer blind, naïef of besluiteloos is wanneer ze in een relatie van misbruik blijven. De controlerende persoon gebruikt immers tactieken die subtiel en volhardend zijn. Het is dus niet gemakkelijk om zomaar op te staan en weg te gaan.

Waarom blijf je in een relatie als je psychologisch misbruikt wordt?

Als je psychologisch misbruikt wordt, dan zal je heel wat tijd nodig hebben om die werkelijkheid te aanvaarden. Het is mogelijk dat de mensen om je heen je gevraagd hebben hoe je bepaalde gedragingen, daden of woorden kan verdragen.

Toch ben je geneigd opmerkingen als deze te negeren. Je gelooft namelijk dat andere mensen niet kunnen zien wat jij in je partner ziet. Het is ook mogelijk dat je jezelf vaak zegt dat jouw partner bijzonder is en de moeite waard om het vol te houden.

Dag na dag zal je deze innerlijke dialoog blijven herhalen tegen jezelf. Op een dag zal je echter tot het besef komen dat het gewoon geen zin heeft. Op dit moment zal jij je bewust worden van de valkuil waarin je getrapt bent. Dat moment kan onverwachte gevoelens uitlokken.

Je bent je dan misschien wel bewust van het misbruik. Toch kan het gebeuren dat je de kracht niet hebt om uit de relatie te stappen. Dat komt om je plots vervuld zal zijn van vele angsten.

Jacobson N, Gottman JM en Gortner E hebben aan de universiteit van Washington precies over dit onderwerp een onderzoek uitgevoerd. Zij toonden aan dat deze situaties gemiddeld twee tot vijf jaar kunnen aanslepen. Verder in dit artikel bespreken we enkele redenen waarom het moeilijk kan zijn om dit soort relaties los te laten.

Psychologisch “bevriezen”

Op termijn heeft psychologisch misbruik dezelfde vorm van impact als een trauma. Dit soort misbruik beschadigt namelijk voortdurend het zelfvertrouwen, de waardigheid en het zelfbeeld.

Uiteindelijk lijdt het slachtoffer aan dezelfde symptomen zoals mensen in een stressvolle situatie ervaren hebben. Op geestelijk vlak voelen ze zich leeggezogen. Ze lijden aan hoofdpijn en kunnen spierpijn en geheugenverlies ervaren. Vaak kan dit alles tot een toestand van psychologisch “bevriezen” leiden.

We bedoelen hiermee dat de misbruikte persoon zich begint te dissociëren van zijn emoties. Zij doen dit om niet te lijden. Ze willen namelijk vermijden dat ze pijn voelen. Op zijn beurt vergroot dit de motivatie van de aanvaller om hen schade te blijven berokkenen.

Tactieken van misbruik die veranderen hoe iemand denkt

Wanneer we het over psychologisch misbruik hebben, dan vergeten we vaak iets. De misbruiker rechtvaardigt namelijk zijn daden. Ze gebruiken “liefde” altijd als een basismiddel om de macht in handen te houden.

Elke eis die ze gebruiken om het slachtoffer te beheersen zoals zij dat willen zullen ze rechtvaardigen vanuit hun liefde voor hen. Deze valse en tweesnijdende genegenheid zal er ook altijd voor zorgen dat de misbruikte partner toegeeft.

De persoon die psychologisch misbruikt wordt, zal rechtvaardigingen, cognitieve dissonantie en foute overtuigingen gebruiken om hun rol in deze dynamiek op te nemen.

Beetje bij beetje zullen deze manipulatietechnieken hun manier van denken en zelfs hun persoonlijkheid veranderen. Op sommige momenten zullen ze zelfs geloven dat zij de schuld hebben voor wat hen overkomt. Uiteindelijk zullen ze dan zichzelf haten en gevoelens ervaren zoals schaamte en angst.

Om jouw verhaal te herschrijven moet je jezelf opnieuw opbouwen

Wanneer je psychologisch misbruikt wordt, dan moet je jezelf heruitvinden. Dit misbruik kan jou immers aangetast, wegkwijnend of enorm kwetsbaar achterlaten. Daarom vind je het wellicht zo moeilijk om uit de relatie te stappen.

Om dit te doen zal je waarschijnlijk wat ondersteuning nodig hebben. Deskundigen bevelen aan dat je steunt op betrouwbare personen en beroepskrachten. Zij zijn namelijk de mensen die in staat zullen zijn om jou te helpen jouw verhaal te herschrijven en te helen.

Psychologisch misbruik laat misschien geen zichtbare littekens na. Toch kan het vele delen van je oude zelf uitwissen. Het veegt identiteiten weg en verandert jouw gevoel van eigenwaarde. Het breekt ook jouw zelfvertrouwen af en vernietigt jouw waarden.

Nadat je psychologisch misbruikt bent, kan je jezelf echter opnieuw opbouwen. Je moet vertrouwen op jouw veerkracht. Dan zal je in staat zijn om het te doen. Jouw doelstelling moet zijn dat je een sterkere persoon wordt die er klaar voor is om een voller leven te leiden.

Ook al kan je jouw verleden niet vergeten, toch is deze relatie slechts een klein deel van jouw verhaal. Het is iets wat niet bepalend hoeft te zijn voor jouw toekomst. Het hoeft jouw vermogen om in de toekomst gelukkigere herinneringen te scheppen niet te bepalen.