Vertrouwen is de 'lijm' van het leven en in elke relatie
Vertrouwen is de ‘lijm’ die elke betekenisvolle relatie bij elkaar houdt. Vertrouwen, samen met integriteit en coherentie, is wat een relatie een goede relatie maakt. Erg weinig psychische aspecten zijn zo belangrijk en complex als iemand in vertrouwen nemen. Het is alsof je een deel van jezelf weggeeft.
Als we er even bij stilstaan, realiseren we dat vertrouwen een grote rol speelt bij allerlei soorten dingen die we elke dag doen. Een taxi nemen, bijvoorbeeld, betekent dat we de persoon die de auto bestuurt vertrouwen. Naar de dokter gaan, of een operatie ondergaan betekent dat we vertrouwen hebben in de vaardigheden van die dokter.
“Want het is wederzijds vertrouwen, nog meer zelfs dan wederzijdse interesse, dat menselijke associaties bij elkaar houdt.”
– H. L. Mencken –
Het is waar. Elke keer dat we de straat op gaan, vertrouwen we erop dat niemand ons pijn zal doen. Vertrouwen is de overtuiging dat onze vrienden onze vrienden zullen blijven. Dat het leven door zal gaan. Met dezelfde regels, met stukjes vrede te midden van chaos, balans in de dingen van alledag.
Maar in plaats daarvan zien we onze realiteit wellicht vanuit een perspectief van permanent wantrouwen. Als ons perspectief bestaat uit onzekerheid en angst, zullen we in een verschrikkelijke neurose vallen. Wantrouwen werkt verlammend. Het maakt elk soort gezonde relatie onmogelijk.
Wantrouwen ‘koppelt ons los’ van het leven en zet ons in een donkere, bedreigende hoek. Dit komt door één eenvoudige reden. Mensen zijn van nature sociale wezens en we zijn ontworpen om onszelf te verbinden met anderen. Soms gebeurt dit niet, of nog erger, ervaren we teleurstelling of bedrog. En wanneer dit gebeurt, ziet het brein dit als een echte diepe en pijnlijke wond.
De (neuro)wetenschap achter vertrouwen
Santiago ervoer het ergste verraad van zijn leven een paar jaar geleden. Zijn beste vriend, klasgenoot en collega ging er met de eer vandoor voor een project dat ze samen hebben gedaan.
Sindsdien hebben veel mensen hem verteld om een manier te vinden om zijn vriend te vergeven en verder te gaan, de bitterheid te laten gaan. Maar Santiago heeft niet het idee dat hij dat kan. En sindsdien is zijn persoonlijkheid gereserveerder geworden, voorzichtig en bovenal wantrouwend.
Santiago beschrijft die vriendschap als twee trapeze-artiesten die een dans in de lucht doen. Samen namen ze risico’s en gingen ze uitdagingen aan. Maar bang was hij nooit. De handen van zijn vriend waren er altijd om hem op te vangen in de lucht. Totdat hij hem op een dag liet vallen. De pijn van die val is nooit meer weggegaan.
We kunnen al deze gevoelens op een neurologisch niveau uitleggen met een aantal interessante processen.
Oxytocine
Er zijn verschillende experts die ons iets te vertellen hebben over dit onderwerp. Volgens hen zou oxytocine zomaar eens de echte ‘lijm’ van onze sociale relaties kunnen zijn. Wat het doet is banden van vertrouwen vormen. Die banden die ons genereus maken en die we interpreteren als positief en belonend.
Dus wanneer we precies het tegenovergestelde van dit soort processen ervaren, interpreteert ons brein het als een bedreiging. Dan scheidt het cortisol uit: het stress- en angsthormoon.
Prefrontale mediale cortex
Elk sociaal proces dat we als positief ervaren stimuleert een zeer specifiek gedeelte van de hersenen: de prefrontale mediale cortex. Dit gedeelte van ons brein houdt zich bezig met beloningen en positieve emoties. Dit is ook het gebied waar we herinneringen verzamelen die geassocieerd zijn met onze relaties. Het helpt ons beslissingen te maken gebaseerd op deze herinneringen.
Dus iets wat we zien is dat positieve sociale processen een sterker brein vormen. Een brein met minder angst, onzekerheid en angst. Maar soms is een verraad zoals waar Santiago doorheen ging genoeg om dit te beïnvloeden. In zijn geval kan de activiteit in dat gedeelte van zijn brein volledig veranderen.
Emotionele teleurstellingen stimuleren zelfs dezelfde pijncentra als wanneer we een echte brandwond voelen, bijvoorbeeld. Dit alles leidt tot de conclusie dat oprecht sociaal en vertrouwend gedrag en relaties vitaal zijn voor onze gezondheid. Ervaren we het tegenovergestelde, dan voelen we ons niet op onze plaats, een tijdje ontkoppeld van het leven…
“Je moet vertrouwen hebben en geloven in mensen of het leven wordt onmogelijk.”
– Anton Chekhov –
Vertrouwen is de ‘lijm’, een levenshouding
We hebben ons allemaal wel eens teleurgesteld gevoeld. We weten hoe het smaakt en waarom ons brein het interpreteert als een fysieke verbranding. Waarom het het ziet als de ineenstorting van iets waarvan we dachten dat het onbreekbaar en langdurig was. We voelen ons wellicht vernederd. En, nog erger, denken dat het onze eigen schuld is dat we die persoon hebben vertrouwd.
Niets is minder waar. De verkeerde keuze ligt nooit bij de persoon die vertrouwt. Want het is ons instinct, elkaar vertrouwen is de natuur van de mens.
De fout ligt bij de persoon die bedriegt. Want niets is zo offensief als een sociale band verbreken uit eigenbelang. Niets is zo onlogisch als tegen het meest elementaire principe ingaan van de mensheid: respect voor de mensen die ons vertrouwen.
Maar er ligt iets elementairs in dit alles verborgen dat we niet moeten vergeten. We moeten in staat zijn verder te kijken dan hoe sommige mensen ons behandelen. Vertrouwen is de houding in het leven die algemeen is, dat moeten we inzien. Het is geen houding naar specifieke mensen die ons in het verleden hebben gekwetst. Leven, doorgaan en groeien betekent ervan uitgaan dat er een risico is.
Vertrouwen is de houding die ons kan helpen naar een gelukkigere, vrijere en oprechtere toekomst.
Met dank aan Tomasz Alen Kopera voor de afbeeldingen
