Verschillen tussen egocentrisme en narcisme, uitgelegd door een psychiater

In het dagelijks leven bestempelen we iemand als ‘narcistisch’ en een ander als ‘egocentrisch’, zonder duidelijk te zijn over de volledige betekenis van beide concepten. We spraken met Dr. Ana Isabel Sanz om ons duidelijkheid over deze kwestie te geven.

Geschreven en geverifieerd door de arts Leonardo Biolatto.

Laatste update: 16 september, 2024

De verschillen tussen narcisme en egocentrisme bestaan, maar zijn merkbaarder voor professionals in de geestelijke gezondheidszorg dan voor de algemene bevolking. En deze verwarring draagt bij aan het aanwakkeren van meer verwarring rond alledaagse vragen: “Ben ik egoïstisch, moet ik minder aan mezelf denken, heeft mijn partner geen empathie?”

Of we nu een introspectieoefening doen of een analyse van onze naasten, het identificeren van egocentrische houdingen en het onderscheiden ervan van eigenliefde is niet zo eenvoudig als het lijkt. En, veel minder, is het moeilijk om de grens te trekken tussen een manier van denken en een ziekte.

Egocentrisme is een cognitieve bias en narcisme is een persoonlijkheidsstoornis. Om dieper op beide in te gaan, interviewden we Dr. Ana Isabel Sanz, psychiater en psychotherapeut.

Hoe onderscheid je een egocentrisch persoon van een narcistisch persoon?

Het is noodzakelijk om duidelijk te maken dat “egocentrisme en narcisme deel uitmaken van hetzelfde spectrum,” zegt Sanz, directeur van het Ipsias Psychiatrisch Instituut (Spaanse link). Daarom vertegenwoordigen ze uitdrukkingen van een gemeenschappelijke manier om de wereld te zien, die gebaseerd is op het idee het centrum van alles te zijn.

Het probleem is dat deze visie in de loop van de tijd blijft bestaan. Egocentrische en narcistische mensen hebben ‘persoonlijkheidspatronen die niet erg flexibel zijn’, vult de specialist aan. Herhaaldelijk en dagelijks zijn zij van mening dat anderen tot hun dienst moeten staan en dat anderen hun leven moeten organiseren om aan hun eisen te voldoen.

“In dit spectrum impliceert praten over egocentrisme minder rigiditeit”, legt Ana Isabel Sanz uit. De egocentrische persoon is in staat de gevoelens van anderen te beseffen en hun gedrag te sturen, maar de narcist is minder geneigd om hun gedrag te veranderen.

Een egocentrisch persoon heeft een groter vermogen om empathisch te zijn. Soms kun je nadenken over je daden en de schade opmerken die je anderen toebrengt.

Integendeel, de narcist ziet niet gemakkelijk de mogelijkheid om de behoeften van de ander waar te nemen. “Zelfs als ze problemen hebben met voortdurende scheidingen en het verlies van banen en vrienden, zijn ze soms niet in staat hun gedrag te veranderen”, zegt de psychiater.

Daarom is het, volgens de ervaring van de specialist, moeilijk voor een narcist om hulp te vragen. Als hij een therapeutisch consult bijwoont, is het gebruikelijk dat hij vraagt wat anderen niet in hem zien, in plaats van te vragen of hij iets verkeerd doet.

Hoe weet ik of ik te maken heb met iemand met narcisme of egocentrisme?

De narcist is manipulatief. Hij zal altijd op zoek zijn naar iets terug. Aan de andere kant streeft de egocentrisch mens er alleen maar naar om gelijk te hebben, om zijn standpunt op te leggen.

Vanwege hun manipulatiepraktijk kunnen we tekenen van narcisme zien in de manier waarop ze de emoties van anderen gebruiken om controle uit te oefenen. Om deze reden kan een narcist aan het begin van een relatie vriendelijk en verleidelijk overkomen.

Van zijn kant is het egocentrische minder verfijnd. Hun gedrag lijkt misschien onvolwassen en zelfs kinderachtig. Wat we van hem zien is wat hij is: iemand die alleen rekening houdt met zijn perspectieven, zijn meningen en zijn behoeften.

Ben je als narcist geboren?

Er zijn veel factoren die samen een persoonlijkheidsstoornis veroorzaken. Tegelijkertijd zijn er momenten en levensfasen waarin de egocentrische neiging wordt verwacht.

Bijvoorbeeld in de kindertijd. Volgens Piaget en zijn theorie denkt een kind onder de 8 jaar egocentrisch, omdat hij de wereld zo interpreteert.

Nu kan een ouder, afgezien van het egoïsme dat op jonge leeftijd wordt verwacht, ‘bij een kind van drie of vier jaar opmerken dat er sprake is van een egocentrische neiging’, waarschuwt Ana Isabel Sanz.

Dit zou onderdeel kunnen zijn van een bepaalde aanleg, genetisch (Engelse link) of biologisch(Engelse link), die later de ontwikkeling van de narcistische persoonlijkheid zou vergemakkelijken.

“Of deze neiging groeit of niet, zal afhangen van de ouders”, zegt de psychiater. Welnu, het zijn de vroege banden, de relaties die zijn opgebouwd met ouderschapsfiguren, die de grootste invloed hebben. “Misbruik, nalatigheid in de zorg of overbescherming zijn elementen die een narcistische toekomst vormgeven,” besluit Sanz.

Kan een narcist functioneel zijn in de samenleving?

Misschien is Napoleon Bonaparte in de populaire cultuur het klassieke voorbeeld van een beroemde narcist. Er worden hem obsessies toegeschreven met het constante verlangen dat anderen zijn grootsheid erkennen en er zijn honderden verhalen die hem als zodanig portretteren.

In de Verenigde Staten bleek uit sommige onderzoeken (Engelse link) dat bij meer dan 7% van de mannen en bij bijna 5% van de vrouwen de diagnose narcistische persoonlijkheidsstoornis zou kunnen worden gesteld. Het is dus logisch om te vragen naar de manier waarop deze mensen leven, werken en zich verhouden in de sociale wereld.

Volgens Dr. Sanz, directeur van de afdeling Psychiatrie van het Dionisia Plaza Rehabilitation Center in Madrid, “ontwikkelen mensen met egocentrische en narcistische patronen zich in de samenleving en zijn ze zelfs succesvol.”

Tegelijkertijd zijn, zoals de specialist verduidelijkt, degenen die dichtbij zijn erg ongelukkig, omdat ze lijden onder de houding en acties zonder empathie die schade veroorzaken.

Hoe kan therapie egocentrische en narcistische mensen helpen?

Het is legitiem om egocentrisme te onderscheiden van narcisme, evenals egoïsme van een gezond ego. “We hebben allemaal een ego”, zegt de specialist , “maar dat kan evenwichtig of heel groot zijn.”

Als het ego in evenwicht is, zal het de noodzaak herkennen om voor zichzelf te zorgen en zichzelf genegenheid te schenken, en vervolgens om anderen te geven en empathie te hebben. Integendeel, een heel groot ego leidt tot ernstige problemen.

Het is duidelijk dat egocentrische neigingen professionele hulp nodig hebben. Door ze te ontdekken, is het mogelijk contact te leggen met specialisten om eraan te werken en ze door te sturen.

“Lange therapie is niet altijd nodig”, zegt Sanz. “Het kan gewoon een advies zijn,” voegt hij eraan toe. Een klein consult kan voldoende zijn om de lijn van onze relaties te veranderen.

Maar om te kunnen helpen hebben we de vorige stap nodig: stoppen met de wereld de schuld te geven van alles. In plaats van je af te vragen wat anderen verkeerd doen, is het handig om de vraag te verleggen naar onze verantwoordelijkheden.

Het kan echter zijn dat niet wij hulp nodig hebben, maar een familielid, een partner of een vriend die een egocentrische of narcistische persoonlijkheid heeft. “Je hoeft niet al te tolerant te zijn tegenover hun houding”, zegt Ana Isabel Sanz. Waar hij aan toevoegt: “Het is heel belangrijk dat het slachtoffer ook overlegt.”

Anders, maar met gemeenschappelijke punten

Narcisme kan een psychiatrische diagnose zijn of een minder ernstige stoornis, maar het gaat altijd gepaard met een grandioos zelfbeeld en een constante behoefte aan externe validatie. Het ergste dat je tegen een narcist kunt zeggen, is dat hij niet speciaal is of dat er mensen zijn die beter zijn dan hij.

In plaats daarvan is egocentrisme eerder een kenmerk van psychologische ontwikkeling. Het kan worden beschouwd als een cognitieve bias.

In beide omstandigheden hebben veel mensen last van attitudes. Daarom is professionele ondersteuning en therapie gericht op het bijsturen van acties belangrijk.

Natuurlijk is het niet gemakkelijk, noch voor de egocentrische mensen, noch voor de narcist, noch voor degenen die dicht bij ons staan. En dat is nog minder het geval in een samenleving die wordt gekenmerkt door de cultus en verheerlijking van het ego. Er zijn echter paden, methoden en therapieën beschikbaar om verandering te bewerkstelligen.