Sociale perceptie: wat jij van anderen vindt en wat zij over jou denken

Wat vinden anderen van jou? Hoe goed denk je dat je bent in het beantwoorden van deze vraag? In dit artikel gaan we in op het concept van sociale perceptie.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 27 december, 2022

Veel van wat je over anderen gelooft, is niet waar. In feite zou je heel goed kunnen denken dat je een echte Sherlock Holmes bent in sociale perceptie, maar toch faal je in elke gevolgtrekking en lezing van het gedrag van anderen. Je faalt echter omdat in het echte leven niets zo ingewikkeld is als proberen mensen te begrijpen en een getrouw beeld te krijgen van hoe ze werkelijk zijn.

Ongetwijfeld heb je op een bepaald moment in je leven ontdekt waarom iemand zich op een bepaalde manier gedraagt. Als je bijvoorbeeld iemand ziet huilen bij een bushalte, zou je kunnen aannemen dat ze problemen hebben in hun liefdesleven. Of stel je voor dat de bezorgde vrouw die in haar auto op haar mobiele telefoon praat er zo uitziet omdat haar net slecht nieuws is verteld.

In feite zijn er duizenden voorbeelden van deze fantasierijke interpretaties die je geest maakt met betrekking tot veel van de situaties waarmee je in je dagelijkse leven wordt geconfronteerd. In bijna 80 procent van deze gevallen heb je het echter bij het verkeerde eind.

Dit is niet zomaar een aanname, de wetenschap bevestigt het. Bovendien blijkt uit een onderzoek dat de meesten van ons onnauwkeurige veronderstellingen maken over hoe anderen ons zien.

sociale perceptie

Sociale perceptie definieert die mentale processen die je in staat stellen om gevolgtrekkingen en indrukken te maken over andere mensen. Het zijn de overwegingen en interpretaties die je maakt als je getuige bent van het gedrag van anderen, hun uiterlijk en hun verbale en non-verbale taal.

Psychologisch onderzoek naar dit onderwerp begon eind jaren vijftig. Dit was te danken aan het werk van de Oostenrijkse psycholoog Fritz Heider. Hij was een leidende figuur in de Gestaltschool voor psychologie. Hij publiceerde een werk getiteld The Psychology of Interpersonal Relations. Dit legde de basis om te begrijpen hoe we anderen evalueren.

Later was Solomon Asch een pionier in het uitleggen hoe we die eerste indrukken opbouwen die we maken als we iemand ontmoeten. Volgens Asch kijken we naar enkele centrale kenmerken (uiterlijk) en leiden we daaruit andere randkenmerken af (persoonlijkheid).

Asch suggereerde ook dat sociale perceptie geen weerspiegeling is van de realiteit, maar voor ons, als mensen, is het onze waarheid. Natuurlijk kan dit soms problematisch zijn.

Je neemt de wereld waar door een vervormde lens

Sociale perceptie fungeert als een lens waardoor je naar de werkelijkheid kijkt. Je moet echter voorzichtig zijn, want deze lens is vervormd. Het is inderdaad geen exacte weerspiegeling, en toch ben je je niet bewust van dit feit. In feite bekijk je de wereld en de mensen erin door een slecht voorgeschreven bril.

Waarom is dit echter het geval? Het probleem ligt in het feit dat je de wereld analyseert door factoren als emoties, vooroordelen, opvoeding, genetische aanleg, stereotypen en eindeloze andere cognitieve vervormingen. De bekende psycholoog Daniel Kahneman, die de Nobelprijs voor economie ontving, is een expert op het gebied van deze verstorende factoren.

Je gebruikt trouwens tientallen cognitieve vervormingen. Deze creëren een subjectieve sociale realiteit die in niets lijkt op de objectieve sociale realiteit. Toch kun je je afvragen of er iets mis is met het leven in je eigen soort realiteit. Heb je tenslotte niet het recht om je eigen conclusies te trekken en ernaar te leven?

In feite moet je voorzichtig zijn, omdat sociale perceptie ertoe kan leiden dat je gevolgtrekkingen maakt vol vooroordelen. Bovendien zorgt deze psychologische constructie er ook voor dat je radicale opvattingen over dingen hebt en het je moeilijk maakt om afspraken te maken. Ten slotte zou je de interpretaties van anderen van jou kunnen accepteren die je potentieel en welzijn volledig beperken.

De manier waarop we denken dat we worden gezien en nutteloos lijden

Voor sommigen is de aarde plat. Voor anderen is het hebben van een bepaalde huidskleur gevaarlijk. Er zijn mensen die bang zijn en mensen die vertrouwen op de goedheid van de mens. Sociale perceptie betekent inderdaad dat ieder van ons een voorkeursrealiteit heeft waarin we ons daarin positioneren. Eerder als de kolonist die hun perceel van moreel en ideologisch land verovert om in te leven.

Sociale perceptie is ook gerelateerd aan de manier waarop je denkt dat anderen jou zien. Dit kan soms problematisch zijn. In feite evalueer je constant hoe de mensen om je heen je misschien zien. Vonden ze je leuk? Vonden ze je interessant of onwetend? Zwak of vastberaden? Saai of geestig?

De universiteiten van Harvard, Cornell, Essex en Yale hebben onderzoek (Engelse link) gedaan dat bevestigde dat we de neiging hebben de impact die we op anderen hebben te onderschatten. De studie beweerde dat het gebruikelijk is om na een gesprek met een vreemde te denken dat we geen goede indruk op hen hebben gemaakt. Dit is echter vaak een vergissing.

Sociale perceptie en de sympathie-kloof

Natuurlijk kun je niet door iedereen aardig gevonden worden. Je eigen sociale perceptie van de indruk die je op anderen maakt, is echter bijna altijd neutraal of negatief. Dit wordt de sympathie-kloof genoemd. Toch ben je in werkelijkheid meer geliefd dan je denkt.

Om deze reden moet je stoppen met twijfelen aan je waarde of je impact op de mensen om je heen, want het is veel gemakkelijker leuk te vinden dan niet leuk te vinden. Je hebt ook een slecht afgestelde lens om naar jezelf te kijken. Dit werkt bijna als een honkbalknuppel die je zelfvertrouwen raakt. Probeer het te vermijden.

Het is tijd om een sociale perceptie dichter bij de realiteit vorm te geven. Zo heb je er minder last van. Je bent ook minder vatbaar voor overhaaste oordelen, stereotypen en vooroordelen.