Psychosociale ondersteuning na een ramp

Na een ramp worden er verschillende gecoördineerde protocollen in werking gesteld om de getroffen mensen en hun gemeenschappen te helpen. Psychosociale ondersteuning door getrainde professionals is er één van. In het artikel van vandaag zullen we het hebben over het belang van psychologie op dit gebied.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Isabel Monzonís Hinarejos.

Laatste update: 27 december, 2022

De vormgeving en het doel van psychosociale ondersteuning tijdens en na een ramp zijn bedoeld om de psychologische en sociale gevolgen van een catastrofale gebeurtenis voor mensen en hun gemeenschappen te minimaliseren.

Psychosociale interventieteams bestaan meestal uit coördinatoren, psychologen en vrijwilligers met specifieke soorten training. Ze werken op twee verschillende momenten, namelijk ná een ramp en vóórdat het gebeurt door preventief werk dat mogelijke kwetsbare punten in een gemeenschap probeert te verminderen. Maar wat is precies een ramp?

Definitie van een ramp

Rampen zijn zowel natuurlijke als door mensen veroorzaakte gebeurtenissen die leiden tot een algemene dreiging die zo groot is dat het het vermogen van een individu om erop te reageren en ermee om te gaan te boven gaat.

Wetenschappelijk bewijs geeft aan dat natuurrampen niet zoveel psychologische gevolgen met zich meebrengen als die welke door mensen worden veroorzaakt. Niettemin hebben beide veel gevolgen en kunnen ze een hele gemeenschap verwoesten, waardoor ze tot lijden kunnen leiden bij individuen.

Psychosociale ondersteuning na een ramp in een gemeenschap

Na een catastrofe kunnen verschillende variabelen de verbetering of verslechtering van een bepaalde noodsituatie beïnvloeden. De gemeenschap moet in staat zijn om opnieuw op te bouwen wat ze hebben verloren vanuit een psychosociaal perspectief. Ze moeten dus:

• Het gevoel hebben ergens bij te horen. De gemeenschap moet niet het gevoel hebben dat ze slachtoffers zijn, maar overlevenden.
• Toewerken naar een sociaal klimaat. Dit houdt verband met herkenning en validatie van het lijden dat een gemeenschap heeft meegemaakt. 
• De controle behouden over hun leven om zo hulpeloosheid en afhankelijkheid te vermijden.
• Hun oude routine herstellen om het gevoel van onzekerheid te verminderen.
• Instrumentele elementen ontwikkelen. Hier hebben we het over waardigheid en sociale steun.
• Weten dat ze toekomstperspectieven hebben.

Psychosociale ondersteuning na een ramp

Onmiddellijk na aankomst in een rampgebied, moeten psychosociale ondersteuningsteams daarom actie ondernemen om iedereen te helpen wiens psychologische middelen hen niet in staat stellen om te gaan met wat er net is gebeurd. Deze mensen hebben dus de prioriteit.

Dit staat algemeen bekend als psychologische eerste hulp. Het is vrij intens en van korte duur en hoeft geen reactie te zijn op een direct verzoek van de getroffen persoon. De teams kunnen hun eigen initiatief volgen en hulp bieden. Dergelijke acties moeten echter zeven principes volgen:

1. Veiligheid. Om te beginnen moeten de teams de fysieke integriteit van de getroffenen waarborgen.
2. Nabijheid. Ze moeten psychosociale ondersteuning verlenen in een omgeving dichtbij het rampgebied.
3. Onmiddellijkheid. Dit is een zeer belangrijke factor om chronische symptomen te voorkomen.
4. Normalisatie. Monitor de overlevende die normaal reageert op abnormale situaties.
5. Activatie. Implementeer de strategieën die elk individu heeft om situaties het hoofd te bieden. Het is ook belangrijk om hun sociale netwerken te activeren, zodat deze ondersteuning worden en de verslechtering van een situatie helpen voorkomen.
6. Eenvoud. Ze moeten informatie op een eenvoudige en korte manier geven, zodat de mensen het beter kunnen verwerken.
7. Flexibiliteit. Psychosociale zorg moet zich aanpassen aan specifieke situaties. Indien nodig moeten vooraf vastgestelde strategieën worden aangepast.

Wat te doen als je wilt helpen tijdens een ramp

Wanneer er een gebeurtenis van deze omvang plaatsvindt, kan het verzorgen van een overlevende zonder enige training en referenties een doel zijn waarvan je niet weet hoe je dit moet bereiken. Bijvoorbeeld wat is het juiste om te zeggen? Wat moet je doen? Wat is ongepast?

Hier zijn enkele van de belangrijkste aanbevelingen voor psychosociale ondersteuning:

• Beloof allereerst niets dat je niet waar kunt maken.
• Respecteer en waardeer stilte.
• Blijf zo kalm mogelijk.
• Sta alle emotionele uitingen van overlevenden toe en valideer deze.
• Respecteer de religieuze overtuigingen of het gebrek daarvan van elk individu.
• Dwing een getroffen persoon niet om iets te doen wat hij niet wil doen.
• Vermijd confrontaties met een getroffen persoon.
• Toon geen verwijten en geef niemand de les over wat er is gebeurd. Moedig ze in plaats daarvan aan om een dialoog op transcendentaal niveau aan te gaan.
• Luister of een overlevende wil praten.
• Tot slot, wijs dreigingen met zelfmoord of moord om welke reden dan ook nooit af.

Als laatste overweging, als je aan een ramp denkt, houd je meestal rekening met een gebeurtenis die binnen een beperkte tijdsruimte plaatsvindt.

Denk bijvoorbeeld aan een aardbeving, een vulkaanuitbarsting, een verkeersongeval, een zwaar bedrijfsongeval, enzovoort. Dit is echter niet altijd het geval. Een ramp kan ook een langdurige oorlog of hongersnood zijn, of een fenomeen dat een tijd aanhoudt.

Het werk van psychosociale ondersteuningsteams tijdens een ramp is dus niet alleen om op specifieke tijden ondersteuning te bieden. In veel gevallen moet dit soort interventie worden voortgezet totdat de gemeenschap terugkeert naar hetzelfde functionele niveau als vóór de ramp.