Psychologische continuïteit en persoonlijke identiteit volgens Derek Parfit

Welke elementen vormen onze persoonlijke identiteit? Waarom denken we dat we dezelfde zijn als gisteren? In hoeverre zijn we dat niet? Vandaag gaan we het hebben over onze persoonlijke identiteit door een klein gedachte-experiment te doen.

Geschreven en geverifieerd door de filosoof Matías Rizzuto.

Laatste update: 23 oktober, 2024

Persoonlijke identiteit is een transversaal thema in de geschiedenis van de hedendaagse filosofie en psychologie. De vraag wat persoonlijke identiteit is en hoe die in de loop der tijd behouden blijft, is vanuit verschillende perspectieven onderzocht. Met name de filosoof Derek Parfit heeft een van de meest creatieve ontwikkelingen van de afgelopen eeuw voorgesteld.

In zijn werk Reasons and Persons presenteert Parfit een theorie over persoonlijke identiteit. Die staat bekend als de theorie van psychologische continuïteit. Deze theorie stelt dat de identiteit van een persoon in de loop van de tijd in stand wordt gehouden door de continuïteit van bepaalde psychologische aspecten, zoals herinneringen, persoonlijkheidskenmerken en verlangens.

Zijn beschouwingen vormen een belangrijke bijdrage aan het debat over persoonlijke identiteit en bieden een unieke en diepgaande kijk op het onderwerp. Persoonlijke identiteit is een continuïteit van psychologische aspecten.

Teleportatie en persoonlijke identiteit

Parfit begint zijn benadering met een gedachte-experiment dat is geïnspireerd door sciencefiction. Laten we ons voorstellen dat er een teleporter bestaat die ons naar Mars kan brengen. De teleportatie zou worden bereikt door ons lichaam te scannen, vervolgens op de plaats van bestemming een identieke kopie te maken en vervolgens het oorspronkelijke model te vernietigen.

Zo zouden zowel onze neuronen als hun verbindingen foutloos worden gerepliceerd op de bestemming. Stel je nu voor dat de machine faalt en na ons op Mars te hebben gecreëerd, ons lichaam op Aarde niet verwijdert.

Een assistent informeert ons dat het proces is mislukt, maar maak je geen zorgen: het lichaam op aarde zal in de komende 5 minuten worden vernietigd. Hoe moeten we op dit feit reageren?

Bedenk dat er een kopie zal voortleven. Een kopie die net zoveel van ons gezin zal houden en ervoor zal zorgen als wij, die onze carrière zal voortzetten en zelfs dat artikel zal afmaken dat we in het midden hebben laten liggen.

Een geest die zal blijven functioneren als de onze…

Twee soorten identiteit

Maar hoe zit het met onze persoonlijke identiteit in deze mislukte poging om ons te teleporteren? Volgens Parfit zijn er twee soorten identiteit:

• Kwalitatieve identiteit.
• Numerieke identiteit.

Hoewel de kopie die door de teleporter is gemaakt kwalitatief identiek is, is hij niet numeriek identiek. Op dezelfde manier, als ik twee witte biljartballen heb, zijn ze niet numeriek identiek, maar ze zijn kwalitatief identiek.

Aan de andere kant, als ik een genummerde bal heb en hem verf, zal hij niet langer kwalitatief identiek zijn aan zijn vorige staat, hoewel hij numeriek identiek zal blijven. Als we ons zorgen maken over onze toekomst, maken we ons meestal zorgen over onze numerieke identiteit. Maar kwalitatieve veranderingen in onze persoonlijkheid kunnen onze identiteit veranderen.

Iemand kan bijvoorbeeld veranderen na een traumatische gebeurtenis of kan een deel van zijn of haar geheugen verliezen. Dat zou een beslissende invloed hebben op zijn of haar persoonlijke identiteit.

De theorie van psychologische continuïteit van Parfit

Volgens Parfit wordt persoonlijke identiteit niet bepaald door een bepaald criterium of een reeks criteria, maar door een reeks overlappende mentale en psychologische toestanden. Deze toestanden omvatten herinneringen, overtuigingen, verlangens, persoonlijkheidskenmerken en ervaringen, die een continue keten vormen die zich uitstrekt in de tijd.

Deze keten weerspiegelt de veranderingen in de loop van de tijd in onze persoonlijkheid, moraal en manier van denken. In de visie van Parfit is het idee van een vast en onveranderlijk zelf een illusie. In plaats daarvan is onze identiteit een verzameling van voortdurend evoluerende en veranderende psychologische toestanden en eigenschappen.

Wat onze persoonlijke identiteit bepaalt, is de continuïteit van onze herinneringen. Deze visie is een uitdaging voor de traditionele opvattingen over persoonlijke identiteit in de filosofie, die stellen dat onze identiteit wordt bepaald door een of ander essentieel aspect van ons wezen, zoals onze ziel of ons lichaam.

Het fysieke criterium van persoonlijke identiteit

Volgens sommige theorieën wordt onze persoonlijke identiteit bepaald door een fysiek criterium. We zijn door de tijd heen hetzelfde omdat er continuïteit is in ons lichaam. Deze continuïteit zou gegarandeerd worden door het behoud van onze hersenen.

Sommige experimenten ondersteunen echter het idee dat er twee afzonderlijke bewustzijnssferen naast elkaar kunnen bestaan in onszelf.

In het begin van de jaren zestig werd een reeks chirurgische ingrepen (Engelse link) uitgevoerd in een poging om epilepsie te genezen. De operatie bestond uit het doorsnijden van het corpus callosum dat de linker- en rechterhersenhelft met elkaar verbindt.

Hoewel de symptomen van epilepsie aanzienlijk verminderden of zelfs verdwenen, begonnen patiënten verward en onaangepast gedrag te vertonen. Parfit veronderstelt dat als een chirurg met succes een hemisfeer zou kunnen transplanteren in een lichaam zonder hersenen, fysieke criteria hun geldigheid zouden verliezen om persoonlijke identiteit te verklaren.

Als elke hersenhelft onafhankelijk zou kunnen functioneren in een ander lichaam, zouden we niet kunnen spreken van een persoonlijke identiteit. Dit omdat er geen psychologische continuïteit kan zijn tussen de twee lichamen.

Beide zouden functioneren als afzonderlijke identiteiten, ook al delen ze een gemeenschappelijk geheugen.

Aan de andere kant zouden nieuwe ervaringen nieuwe herinneringen vormen die ze niet zouden delen, zodat we twee verschillende identiteiten zouden hebben; na het bovenstaande experiment zouden de persoon op aarde en de geteleporteerde persoon verschillende ervaringen beginnen op te doen.

Onze persoonlijke identiteit is een product van die verbindingen die in de loop van de tijd blijven bestaan.

De psychologische continuïteit van persoonlijke identiteit

De implicaties van Parfit’s theorie van psychologische continuïteit zijn verstrekkend. De theorie is niet verenigbaar met het idee van een vast en onveranderlijk zelf. Het werkt in plaats daarvan met een dynamisch idee van identiteit, gevormd door ervaringen, overtuigingen en waarden, naast andere veranderende elementen.

Hoewel Parfit’s benadering vergelijkbaar is met die van empiristische filosofen zoals Hume, worden er nieuwe criteria geïntroduceerd als het gaat om het opsommen van elementen die ons identificeren als individuen.

Dus, om psychologische continuïteit te hebben tussen onze 4-jarige zelf en onze huidige zelf, moeten er sterke verbanden zijn tussen tussenliggende instanties. Ik heb bijvoorbeeld een “sterke verbinding” met mijn ik van gisteren. Zo herinner ik me mijn algemene activiteiten, lunch, gesprekken die ik had met andere mensen.

Ik kan me echter niet in hetzelfde detail herinneren wat ik 10 jaar geleden deed, dus moet ik geloven dat ik toen een heel ander persoon was? Volgens Parfit is psychologische continuïteit het product van een keten van overlappende sterke verbindingen, die onze identiteit in de loop van de tijd met elkaar verbinden.

Omdat we verschillende directe en concrete psychologische verbindingen hebben, kunnen we aanspraak maken op psychologische continuïteit.

Concluderend biedt Derek Parfit’s psychologische continuïteitstheorie van persoonlijke identiteit een uniek en interessant perspectief op de aard van het zelf en persoonlijke identiteit. Deze theorie daagt meer idealistische stromingen uit. Het biedt een diep en complex begrip van hoe identiteit zich ontwikkelt en verandert in de loop van de tijd.