Het proces van de ziekte van Alzheimer in de hersenen

Het is spijtig, maar hoewel we ons allemaal wel bewust zijn van de verschillende soorten dementie, hebben we vaak geen enkel begrip van wat er gebeurt in de hersenen van iemand die eraan lijdt. Daarom is het het doel van dit artikel om, zo eenvoudig mogelijk, uit te leggen wat er gebeurt in de hersenen van iemand die gediagnosticeerd is met de ziekte van Alzheimer.

Bovendien zal ik een van de meest recente en meest hoopvolle doorbraken bespreken in de behandeling van Alzheimer. Deze doorbraak, die recent gepubliceerd werd in het tijdschrift Nature, is dusdanig belangrijk dat de resultaten ervan het verloop van de ziekte van Alzheimer zoals wij die kennen voorgoed zouden kunnen veranderen.

De hersenen met de ziekte van Alzheimer

Wanneer iemand getroffen wordt door de ziekte van Alzheimer, vindt er een ernstige verslechtering van de hersenen plaats, in het bijzonder in de hippocampus, de entorinale schors, de neocortex (vooral de associatie cortex in de frontale en temporale kwabben), de basale ganglia, de locus caeruleus, en de nuclei raphe.

Maar wat is dit allemaal? Dit zijn verschillende hersengebieden die, op zijn eenvoudigst uitgelegd, te maken hebben met het leerproces, het geheugenproces en het proces van emotieregulatie. Zoals bekend is, zijn al deze functies bij patiënten met Alzheimer sterk aangetast.

De aantasting van deze hersengebieden begint met de vorming van amyloïde plaques en neurofibrillaire tangles (neurofibrillaire knopen). Voordat we echter uitleggen wat deze plaques en tangles zijn, moeten we weten waar een zenuwcel uit bestaat:

• Het soma: dit is het verbrede uiteinde waar de celkern zich in bevindt en waar de informatie die elke zenuwcel ontvangt van de andere zenuwcellen om zich heen is opgeslagen.
• Het axon: dit is de uitloper van de zenuwcel die elektrische impulsen geleidt en dient om informatie te versturen van de ene zenuwcel naar de andere zenuwcellen.
• Dendrieten: dit zijn de kleine uitlopers die elektrische impulsen afkomstig van andere zenuwcellen geleiden van en naar het cellichaam van de zenuwcel waar ze zelf toe behoren.

De amyloïde plaques zijn structuren die zich tussen de zenuwcellen ophopen en bestaan uit een eiwit genaamd bèta-amyloïd. Deze structuren worden omringd door axonen en dendrieten die degenereren. Dit degeneratieproces is natuurlijk in elk menselijk brein; het is niet pathologisch.

Naast axonen en dendrieten worden de structuren omringd door geactiveerde microgliacellen en reactieve astrocieten, cellen die een rol spelen in de vernietiging van beschadigde cellen. De zogeheten fagocytische gliacellen spelen tevens een rol. Deze zijn verantwoordelijk voor het vernietigen van de beschadigde axonen en dendrieten, waarbij ze alleen een nucleus van bèta-amyloïd achterlaten.

De neurofibrillaire tangles bestaan uit zenuwcellen die op uitsterven staan en die onoplosbare ineengestrengelde vezels bevatten die voornamelijk bestaan uit het tau-eiwit. Tau-eiwitten zijn een component van microtubuli, het neuroskelet van zenuwcellen.

Gedurende de ontwikkeling van de ziekte van Alzheimer, wordt het tau-eiwit gefosforyleerd, dit is een proces waarbij fosfaatgroepen zich binden aan het tau-eiwit, waardoor de moleculaire structuur verandert. Deze structuur verandert in een reeks abnormale vezels die gevonden kunnen worden in het soma en de dendrieten die zich het dichtst bij de cellen van de hersenschors bevinden.

Ionen zorgen ervoor dat het transport van neurotransmitters door de cel stil komt te liggen, waardoor de tau-eiwitten opkrullen en de zenuwcel afsterft. Wat achterblijft zijn opgekrulde eiwitten in de hersenen, de zogeheten tangles.

De hersenen met Alzheimer en normale hersenen

Heel even, zei je zojuist niet dat de zenuwcellen degenereren? Ja, en dit is iets dat gebeurt tijdens het normale verouderingsproces. Maar in het geval van de ziekte van Alzheimer, is de vorming van amyloïde plaque het gevolg van de productie van een giftigere vorm van bèta-amyloïd, die het afsterven van cellen activeert, waardoor we dus niet van normale veroudering kunnen spreken.

Met andere woorden, ieders hersenen hebben een mate van plasticiteit; zenuwcellen die degenereren zonder dat dit schade veroorzaakt. Deze zenuwcellen worden vervangen door andere, zonder dat wij ook maar doorhebben dat ze er niet meer zijn.

Het belang van de nieuwe behandeling voor de ziekte van Alzheimer

Het gerenommeerde Britse wetenschappelijk tijdschrift Nature publiceerde onlangs een artikel genaamd Alzheimer’s disease: Attack on amyloid-β protein. Eric M. Reiman, hoofdauteur van dit artikel, treedt in detail over de ontdekking van nieuwe doorbraken in de behandeling van de ziekte van Alzheimer, of concreet gezegd, het bèta-amyloïd eiwit.

Reiman en zijn collega’s deden onderzoek naar een nieuw medicijn dat de vernietiging van de zenuwcellen en de opeenhoping van amyloide plaques vermijdt, wat, zoals we hierboven uitlegde, beschouwd wordt als een van de belangrijkste oorzaken van de cognitieve achteruitgang die geassocieerd wordt met Alzheimer.

Félix Viñuela, neuroloog en onderzoeker aan het Hospital Virgen Macarena in Seville, zegt dat “dit medicijn naar de hersenen reist, zichzelf bindt aan de structuur van die giftige stof en deze begint te verwijderen.” Bovendien, “hebben we bewezen dat hoe hoger de dosering is die we van deze drug toedienen, hoe beter onze patiënten herstellen.”

De onderzoekers zelf benadrukken echter dat, op dit moment, dit een onderzoek is dat wordt uitgevoerd in 300 ziekenhuizen in Noord-Amerika, Europa en Azië, in het bijzonder onder patiënten die lijden aan milde cognitieve stoornis (MCI) en dat hoewel dit een ontzettend hoopgevende doorbraak is, er nog altijd een lange weg te gaan is voordat het medicijn in de praktijk kan worden toegepast en voordat de effecten ervan op de lange termijn kunnen worden bewezen.