Je schuldig voelen na het eten: waarom het gebeurt en hoe je het stopt

Als eten bijna aanhoudende schuldgevoelens opwekt, lopen we het risico in vicieuze cirkels van onbehagen terecht te komen die kunnen leiden tot eetstoornissen.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 28 mei, 2023

In veel gevallen vormt schuldgevoel na het eten de basis van een eetstoornis. We hebben allemaal wel eens het gevoel ervaren van “ik zou dit eigenlijk niet moeten eten, want het is niet gezond en bevat veel te veel calorieën.” Maar ondanks dit feit doen we het vaak toch. Het is tenslotte vaak maar eenmalig en zelfs strenge diëten kunnen af en toe doorbroken worden.

Sommige mensen voeren het eten echter tot het uiterste door. In plaats van te eten om zichzelf te voeden, doen ze het in feite om hun emoties te bevredigen. Bijgevolg verandert eten in dwangmatig (en destructief) gedrag. Dit brengt hen ertoe te zoeken naar producten van lage voedingskwaliteit die een korte afgifte van endorfine en serotonine bieden.

Maar plotseling voelen ze zich uiterst schuldig na het eten. Inderdaad, wanneer de handeling van het eten schuldgevoel opwekt, ontstaat er een doodlopende dynamiek. Negatieve gevoelens leiden ertoe dat mensen dit gebrekkige en problematische eetgedrag blijven versterken. Bijna zonder het te beseffen, vervallen ze in uiterst gevaarlijke vicieuze gedragscirkels.

De redenen voor je schuldig voelen na het eten

Zowel kinderen, pubers als volwassenen kunnen zich schuldig voelen na het eten. Het is belangrijk om te begrijpen dat eten niet alleen een daad van overleven is. Het is niet alleen een gedrag dat wordt uitgevoerd voor voedingsdoeleinden. In feite is eten voor mensen vaak een vorm van sociaal gedrag waarin culturele, educatieve en zelfs media-aspecten zijn geïntegreerd.

Maar weinig handelingen die zo basaal (en noodzakelijk) zijn als eten worden in dezelfde mate vervormd door zoveel sferen om ons heen. En, schuldgevoelens na het eten kunnen door meerdere factoren worden ingegeven. Ze zijn de moeite waard om te kennen.

Opvoeding en familiedynamiek

Familie eetgewoonten zijn sterk conditionerende processen. Een onderzoek (Engelse link) van de George Washington Universiteit (VS) beweert dat veel ouders zich schuldig voelen over de manier waarop ze hun kinderen voeden. Bovendien kan dit gevoel geprojecteerd worden op de kinderen zelf.

Daarom kunnen ouders van jongs af aan aan hun kinderen doorgeven dat ze alleen gezonde producten moeten consumeren. Dit maakt het simpele feit van af en toe een pizza of donut eten tot een strafbare handeling. Het is geen verrassing dat dit het kind al op jonge leeftijd schuldgevoelens kan inboezemen.

Bovendien kunnen ze door de invloed van de familie ongezonde eetgewoonten aanhouden. Als ze volwassen zijn, kunnen ze proberen streng te zijn en een gezond dieet te volgen. Maar af en toe ervaren ze het verlangen om niet-zo-gezond voedsel te consumeren en als ze dat doen, voelen ze zich schuldig.

Voedsel heeft betekenissen die verder gaan dan voeding

Schuldgevoel na het eten kan ook het gevolg zijn van culturele invloeden. We weten immers allemaal dat voedsel betekenissen heeft die verder gaan dan voeding. We zien bijvoorbeeld snoep, gebak en chocolade als “slecht” en suikerhoudende frisdranken als “schadelijk.” Terwijl pizza’s, hamburgers en frietjes “junkfood” zijn en dus ook schadelijk.

We groeien op met deze ideeën. En hoewel ze misschien waar zijn, is het af en toe consumeren van deze producten niet schadelijk. Het is alleen de exclusieve of frequente consumptie ervan die gezondheidsproblemen veroorzaakt.

Een maatschappij die slankheid beloont

De huidige cultus van slankheid is waarschijnlijk de oorzaak van veel eetproblemen. Inderdaad, leven in een wereld waarin schoonheid en sculpturale lichamen synoniem zijn met succes en sociale acceptatie is genoeg om ieders psychologisch evenwicht te bedreigen.

Tegenwoordig is er een impliciete canon die ‘het normatieve lichaam’ dicteert. Velen streven naar zo’n onmogelijk figuur. En, om dit doel te bereiken moeten ze hun eten beperken of begrenzen. Daarom ervaren ze in deze gevallen niet alleen schuldgevoelens na het eten van ongezond voedsel.

In feite voelen ze zich schuldig na het eten van welk voedsel dan ook. Het simpele feit van eten genereert ongemak. Bij veel eetstoornissen is dit slechts het topje van de ijsberg.

Stress, angst en schuldgevoelens na het eten

We eten niet altijd uit fysiologische honger. Emotionele honger bemiddelt veel van ons eetgedrag. Het gaat zelfs zo ver dat het een kanaal is voor stress en angst.

Bijvoorbeeld, veel mensen komen thuis na een stressvolle tijd op het werk en willen maar één ding: het soort voedsel eten dat hun gevoelens van stress en angst stilt. Ze zijn op zoek naar snel, stimulerend en belonend voedsel dat hun ongemak verzacht. Hun gevoelens van genot bij het eten van een zak chips of een pizza zijn echter kort en bijna vluchtig. Bijgevolg voelen ze zich na een tijdje schuldig.

Hoe kun je je schuldig voelen in verband met eten beheersen?

Als je al een tijdje last hebt van schuldgevoelens in verband met eten, moet je een psycholoog raadplegen die hierin gespecialiseerd is. Het is immers bijzonder gemakkelijk om ten prooi te vallen aan aandoeningen als dwangmatig eten, eetbuien, boulimia of anorexia. Bovendien zorgt leven met schuldgevoelens, zoals schuldbewust eten, ervoor dat je lijdt. Hier volgen enkele richtlijnen:

• Onthoud dat er geen goede of slechte voedingsmiddelen zijn. Alles is geoorloofd zolang je het met mate consumeert binnen een evenwichtig dieet.
• Leer eten vanwege fysiologische honger en niet vanwege emotionele honger.
• Geniet van je eten, rustig en zonder je te haasten. Eet een gevarieerd dieet, waarin je met mate kunt opnemen wat je wilt.
• Integreer passende strategieën voor het beheersen van je stress en angst in je dagelijks leven. Zie voedsel niet langer als een kanaal om je ingewikkelde emoties te verdrinken.

Ten slotte is goed eten synoniem met goed leven. Zet dus die sociale determinismen, schoonheidscanons en reclamecampagnes opzij. Bedenk dat schuldgevoel een kwellende emotie is. Het is het niet waard om de gevangene ervan te zijn.