Het valse zelf: de theorie van Donald Winnicott

Donald Winnicott was een beroemde psychiater, psychoanalyticus en Engelse kinderarts die een interessante benadering van de menselijke persoonlijkheid ontwikkelde. Vanwege zijn opleiding tot kinderarts richtte hij zijn gedachten, reflecties en theorieën op kinderen. En vooral op de relatie tussen moeder en baby en de gevolgen van deze relatie. Afgezien hiervan ontwikkelde hij ook de interessante theorie van het valse zelf.

Hij werkte samen met de beroemde psychoanalyticus Melanie Klein en behandelde zelfs een van zijn eigen kinderen samen met haar. Hij was ook voorzitter van de British Psychoanalytic Society en een zeer beroemd denker van de twintigste eeuw.

Tijdens zijn leven presenteerde hij ook de begrippen ‘good enough mother’ en ‘ordinary devoted mother’. Op dezelfde manier presenteerde hij ook zijn concept van het ‘transitieobject’, iets dat veel psychologische scholen hebben overgenomen.

De relatie tussen moeder en baby volgens Winnicott

In overeenstemming met andere psychoanalytici stelt Winnicott dat moeder en kind gedurende het eerste levensjaar een eenheid vormen. Je kunt niet over de baby praten als een entiteit die gescheiden is van hun moeder, zegt hij. De twee vormen een ondeelbare psychische eenheid.

Winnicott ontwikkelt zijn concept van de ‘good enough mother’. Zij zorgt voor de nodige zorg voor de baby, spontaan en oprecht. Ze is bereid alles te zijn wat het kind nodig heeft. Als moeder is ze niet perfect, maar ze verwaarloost de baby niet, en ze beschermt hem ook niet overmatig. Dit helpt om het ware zelf te creëren.

De ‘ordinary devoted mother’ is iemand die overdreven gehecht is aan of overbeschermend is voor haar kind. Ze is niet in staat om adequaat te reageren op de spontane behoeften van het kind. Dit geeft aanleiding tot de ontwikkeling van wat Winnicott het valse zelf noemt.

Winnicott en het valse zelf

De moeder is als een spiegel voor het kind. De kleine ziet zichzelf zoals zijn moeder naar hem kijkt. Het kind leert zich door haar te identificeren met het menselijke ras. Beetje bij beetje wordt de baby gescheiden van zijn moeder en moet hij zich aanpassen aan deze verandering.

Het kind maakt spontane gebaren die deel uitmaken van zijn ontwikkeling als individu. Als de moeder deze verwelkomt, ervaart hij het gevoel echt te zijn. Als ze dat niet doet, ontstaat er een gevoel van onwerkelijkheid.

Winnicott wijst erop dat in deze omstandigheden de baby ‘zijn eigen moeder’ wordt. Dit betekent dat hij zichzelf begint te verbergen om zichzelf te beschermen. Hij leert alleen te laten zien wat zijn moeder wil zien. Hij wordt iets dat hij niet is.

De effecten van het valse zelf

Er zijn verschillende niveaus van ‘valsheid’ in ons zelf. Volgens Winnicott zijn op het meest basale niveau diegenen die een hoffelijke houding aannemen maar ook voldoen aan alle regels en voorschriften.

Aan het andere uiterste staat schizofrenie, een mentale toestand waarin de persoon van zichzelf is gescheiden tot het punt waarop zijn werkelijke zelf praktisch verdwijnt.

Voor Winnicott overheerst in alle ernstige psychische aandoeningen het valse zelf. In deze gevallen gebruikt de persoon alle bronnen die voor hem beschikbaar zijn om dat valse zelf te bouwen en te onderhouden. Het doel hiervan is dat hij in staat is om een ​​wereld onder ogen te zien die als onvoorspelbaar of onbetrouwbaar wordt beschouwd.

Winnicott zegt dat de meeste inspanningen van een persoon met een zeer sterke valse zelf gericht zijn op de intellectualisering van de realiteit. Dit betekent dat ze proberen de werkelijkheid te veranderen in een redenering, maar zonder emoties, genegenheden of creatieve handelingen.

Wanneer zo’n intellectualisering slaagt, wordt het individu als normaal ervaren. Hij ervaart echter niet dat hij leeft als iets dat hij echt is, maar eerder als iets dat hem vreemd is.

Dit creëert gewoonlijk een breuk met zichzelf en met de wereld. Zijn ware zelf zit in de val, fantaseert over en ervaart een wanhoop die hij nooit zelf kan begrijpen.