Het leven is niet hetzelfde na het verlies van een vriend

Na het overlijden van een dierbare is ook jouw eigen leven nooit meer hetzelfde. Het leed waar je innerlijk mee geconfronteerd wordt, kan je alleen geleidelijk verwerken. Voor de meeste mensen is zo’n rouwproces emotioneel ontzettend intens, overweldigend en sowieso zeer pijnlijk. Misschien was de overleden vriend of geliefde de enige persoon waar je echt openlijk je diepste gevoelens mee kon delen, en degene die jouw bestaan kleur gaf, verrijkte, en compleet maakte.

Ieder sterfgeval dat je tijdens je leven onder ogen moet komen is uitzonderlijk, en totaal onvergelijkbaar. Je weet bijvoorbeeld dat je ouders je op een dag zullen verlaten, en dat de leegte die zij achterlaten een hartverscheurend effect kan hebben. Toch is bijna niemand erop voorbereid, of weigert daar überhaupt maar over na te denken, toe te geven dat de schaduwzijde van het lot ook mijn beste vriend, mijn metgezel, fataal kan worden. Degene nota bene die jou als geen ander kent, aan wie je je stoutste dromen en idealen hebt geopenbaard.

Harold Ivan Smith is een auteur die zich gespecialiseerd heeft in de psychologie en de praktijk van de rouwverwerking: het leren dragen,  en uiteindelijk herstellen, van het voorgoed wegvallen van de mensen waar je het meeste van houdt. Een van zijn bekendste boeken heet ”Grieving the Death of a Friend” (rouwen om de dood van een vriend), waarin hij onder andere ingaat op het feit dat dit onherroepelijke verlies de nabestaande noopt afscheid te nemen van een authentieke, gekoesterde en bevredigende relatie.

We weten allemaal dat we in wezen slechts vluchtige voorbijgangers zijn in deze wonderbaarlijke, onvoorspelbare en soms verschrikkelijk wrede wereld. Alles wat we voor lief nemen, letterlijk en figuurlijk, kan binnen een dag als een kaartenhuis in elkaar storten. Want zulke dingen gebeuren – of we het nu leuk vinden of niet. Het kan een ongeluk zijn, of een ongeneeslijke ziekte, die je ertoe dwingt om een geliefde – dag na dag – langzaam, en steeds verder te zien wegkwijnen, zelfs al blijven ze tot hun laatste snik strijdvaardig.

Nagenoeg niemand is er – geestelijk en qua gevoel – klaar voor om definitief gedag te zeggen tegen hun beminde. Het is alsof je een deel van jezelf verliest, of verweesd wordt. Je ploetert verblind voort, wetende dat er geen (gezamenlijke) telefoontjes, etentjes, uitjes of koffiepauzes meer komen, dat er geen boeken, films of problemen meer – met een lach en een traan – besproken en gedeeld zullen worden.

De kwetsbaarste bevolkingsgroep, degenen die het sterkst door de dood van een vriend aangegrepen worden, zijn adolescenten. Volgens een artikel gepubliceerd op de educatieve website ‘All Psychology Careers‘ (carrières in de psychologie en psychiatrische hulpverlening), heeft bijna 40% van alle jongeren reeds een goede vriend of familielid verloren.

En het meest gecompliceerde aan deze hele situatie is nog wel dat zulke sterfgevallen, over het algemeen, in sociale zin, een zwaar traumatische impact hebben. Let alleen al op het ontluisterend hoge zelfmoordpercentage onder tieners en jongvolwassenen – die als groep bovendien het meest vat- en kwetsbaar zijn om zulk verschrikkelijk ‘nieuws’ uit hun omgeving, of in de media, zelf impulsief te kopiëren. Geconfronteerd met deze cijfers – en harde realiteit –  dienen we deze hulpbehoevende individuen op basis van onze intuïtie, tact en empathie zo veel mogelijk steun te geven.

Strategieën om de dood van een vriend onder ogen te komen

In het eerdergenoemde boek van Harold Ivan Smith – ‘Grieving the Death of a Friend’  – wordt ook uitgelegd dat, na het overlijden van een vriend, partner of familielid, nabestaanden eerder en beter in staat zijn tot acceptatie wanneer zij in beweging komen. Dat wil zeggen: in plaats van je totaal te laten verlammen door het verlies, en die open wond als het ware te bevriezen, is het juist zaak om hardop te durven huilen,  je verdriet te uiten via je lijf en leden. Keer terug naar de plekken waar je samen gelachen hebt en gelukkig was. Herstel oude gewoonten in ere – al is het voor even. Zó integreer je die bitterzoet geworden goede herinneringen in je eigen geest en beleving, ook nádat de persoon in kwestie is weggevallen. En door die uit liefde geboren pijn grootmoedig te verwelkomen, en verwerken, kun je jezelf vroeg of laat weer openstellen naar de wereld, naar het leven, en naar anderen toe.

Verder moet vermeld worden dat we kommer en kwel – van welke aard dan ook – allemaal op onze eigen manier incasseren. Sommige mensen zijn verhoudingsgewijs sneller, bijvoorbeeld omdat actieve expressie geen probleem is en ze hun emoties de vrije loop kunnen laten. Terwijl anderen daar langer voor nodig hebben en eerst een periode voornamelijk stil en alleen wensen te zijn. De ‘naald’ des tijds naait deze uiteengereten kleerscheuren van je leven in haar eigen tempo weer naadloos aan elkaar.

Methoden om smart en verslagenheid het hoofd te bieden

De intense psychologische pijn inherent aan het verliezen van een vriend, kun je als volgt benaderen:

• Erken allereerst dat je in rouw bent, en hoe ongelofelijk veel pijn dat doet. Dit bewustzijn – gaan beseffen wat dit verlies eigenlijk inhoudt, dat je enige tijd nodig zal hebben om je innerlijke evenwicht terug te vinden, en te begrijpen wat er precies gebeurt en verandert is – is essentieel. Inclusief de leegte en het acute gemis. Zoek troost en soelaas bij je overgebleven vrienden en verwanten, blijf in contact met de familie van je overleden partner of voormalige kameraad en herinner hen eraan hoeveel hij of zij voor je betekende. Daarmee breng je jezelf, en elkaar, enige verlichting.
• Concentreer je op de positieve herinneringen, en zorg ervoor dat je traumatisch getinte geheugen-mijmeringen niet versterkt, bijvoorbeeld door ze steeds opnieuw, en steeds sterker, in gedachten af te spelen. Behandel de vriendschap, en je recollectie daarvan, als een dierbaar geschenk waar je iedere dag nog dankbaar voor bent. Denk terug aan alle momenten die jullie samen gedeeld en beleefd hebben, en weet dat je gestorven vriend zo voortleeft in jou, met jou, als een deel van jou. Dát is ook hoe je je weer met je eigen bestaan verbindt, en de veerkracht vindt om door te gaan.
• Hervat je verplichtingen en verantwoordelijkheden, maar introduceer tegelijk kersverse routines. Want of je het nu wilt of niet, een nieuwe fase is onherroepelijk aangebroken. Kom alle sociale en professionele toezeggingen na waaraan je je reeds had gecommitteerd, maar investeer evengoed tijd, energie en aandacht in het ontwikkelen van nieuwe gewoontes, die je zullen helpen om meer mensen te leren kennen, je weer hoopvol te voelen, terwijl de oude vriendschap zich diep in je hart nestelt, en daar voor altijd een warme gloed uitstraalt.

Die overleden vriend en zielsverwant is jouw zuurstof en geheugen – je gewaardeerde wederhelft die, vanaf een serenere dimensie, naar je blijft glimlachen en jou al het goede gunt.