Helikopter-pappa's en agenda-mamma's: ouders die het leven van hun kinderen bé- en vérstieren

We gebruiken de term helikopter-vaders en agenda-moeders om te refereren aan ouders die het leven van hun kinderen volledig verwachten te controleren, en van A tot Z wensen te organiseren. Ze handelen in principe vanuit prima intenties, maar toch staat tegelijk buiten kijf dat ze ieder spoortje potentiële vrijheid van hun kroost in de kiem smoren.

Dit soort ouders vraagt voortdurend of het huiswerk al gemaakt, al af is, of zoon- en dochterlief zich wel goed genoeg voorbereid hebben op de aanstaande toets of spreekbeurt, of ze voldoende gerepeteerd hebben voor muziek- of dansles enz. Kortom: waar ze vandaan komen, wat ze nú aan het doen zijn, en wat ze straks gáán doen. Zowat iedere minuut, ieder moment, wordt volgepland met activiteiten, of anders op zijn minst bestemd, gereserveerd, en gemarkeerd als ‘vrije speeltijd’.

Ze waken als veredelde ouderlijke zaakwaarnemers stipt en strikt over het reilen en zeilen van het kind: van schoolprestaties via passies (en hobbies) naar sociale verplichtingen – en creëren zo een dynamiek van eenzijdige afhankelijkheid. Met als gegarandeerd gevolg dat het voor de ontvangers van zulke verstikkende zorgzaamheid – de kinderen – extra moeilijk wordt om zélf verantwoordelijkheid te leren nemen, voor hun tijdsindeling, hun afspraken en hun interesses.

Helikoper-vaders en agenda-moeders die hun kinderen leeg(gezogen) achterlaten

Door deze wellicht goedbedoelde maar benauwende overbescherming, door hen alles bij voorbaat uit handen te nemen, en zogenaamd een veilige ‘bubbel’ te bieden, of het ‘perfecte schema’ te fabriceren, stimuleren we weliswaar de educatieve, culturele, sportieve of sociale ontwikkeling van onze kinderen, maar ontnemen we hen óók de kans om zichzelf echt – van binnenuit, op eigen initiatief en beweging – te leren kennen, om hun emoties autonoom te leren reguleren, en om hun authentieke behoeften en unieke ambities te ontdekken.

De relatie tussen ouder en kind wordt verpest door deze claustrofobische ‘glazen stolp’, want het kind waant zich haast een leden pop, een marionet van de extreem dominante betrokkenheid van zijn ouders. In plaats van hen te behoeden voor alle kwaad en onheil, internaliseren kinderen deze beklemming en bekommernis áls, of tót, zelfondermijnende onzekerheid. Deze zwaar betuttelde kinderen worden bovendien stelselmatig óver-gestimuleerd; waardoor ze geen greintje frustratie of verveling meer kunnen tolereren. Ze zijn er immers aan gewend geraakt, en geconditioneerd, om standaard de passieve rol te spelen, als deelnemer aan het door hun ouders opgedrongen (dag)programma.

Deze ouders, als ‘architecten’ en non-stop motivatie-mentors van hun bloedeigen groeibriljantjes, registreren iedere millimeter vooruitgang, verbetering of voorbeeldig gedrag van hun (o zo getalenteerde) kind.

De term dateert uit het jaar 1969, toen Haim Ginnott, in zijn boek ‘Tussen ouder en tiener’, schreef: “mijn moeder zweefde boven me als ware ze een helikopter”. Dit fenomeen heeft zich intussen wijd verspreidt, tot een punt waarop een boel ouders bijna automatisch (en onterecht) docenten de schuld in de schoenen schuiven van de slechte cijfers van hun kind.

Helikopter- en agenda-ouders:

• Nemen in ieder domein de beslissingen vóór het kind: van school tot hobbies tot vriendjes en vriendinnetjes.
• Kijken continu over de schouder mee, en proberen hun kinderen op elke mogelijke manier te bevredigen, en bij voorbaat tot bedaren te brengen.
• Handelen hetzij de conflicten ván en vóór hun kinderen af, of reiken hen anders wel kant-en-klare oplossingen aan.
• Spreken standaard in het meervoud: ‘We zullen zó veel tijd moeten besteden aan het bestuderen van dit boek!, ‘Zie toch eens hoe veel huiswerk ze ons opgedragen hebben!’ etc.

Die obsessieve behoefte om alles voortdurend onder controle te houden, blijkt ook slopend voor de ouders, die zichzelf uiteindelijk uitputten. Ze staren zich helemaal scheel, of zelfs blind, op het ‘perfecte plaatje’, waarin hun oogappel overladen wordt met zorg, aandacht, liefde, en absoluut niets tekort komt. Waarmee ze hun kinderen – koste wat kost – willen en hopen te behoeden voor de fouten die zij zelf, op hún leeftijd, gemaakt hebben.

Vroeg of laat breekt de realiteit door het witte doek heen, en begint het luchtkasteel langzaam te vervagen, en te vervliegen. Deze wederzijdse wurggreep van een relatie, benauwd zowel ouder als kind. Allebei raken ze gefrustreerd en overspannen, met emotionele problemen en psychologische complexen als rampzalig gevolg.

Overbeschermend ouderschap ontaardt in depressies en angststoornissen

Volgens verschillende wetenschappelijke onderzoeken, heeft deze stijl – die van de (neurotisch) perfectionistische opvoeding – zeer schadelijke implicaties zowel op de korte, medium, als lange termijn: van chronische stress en depressie tot pathologische nervositeit. Dit is een prijs die niet alleen de kinderen betalen, maar ook de ouders zélf.

Deze innerlijke ineenstorting is een instinctieve reactie op schrijnende schaarste op het gebied van de volgende drie emotionele basisbehoeften: het gevoel of de ervaring van autonomie, van bekwaamheid, en van verbondenheid en uitwisseling met anderen (met leeftijdsgenoten – met name tijdens de formatieve tienerjaren). Alles wat de emotionele en psychosociale groei van het kind belemmert, heeft derhalve desastreuze consequenties, zowel op persoonlijk, als op ínterpersoonlijk vlak.

Kinderen dienen en vérdienen (het) – uiteraard – opgevoed te worden met oprechte betrokken- en genegenheid, maar zeker ook met gezond verstand, en alles in de juiste mate, en verhoudingen. We horen niet op íeder moment, en in íedere situatie, onze neus (ongevraagd) in hun privé-zaken te steken, en hoeven geen verantwoordelijkheid te nemen voor hun éigen verplichtingen. Want wie dat – als ouder – wél doet, zadelt zijn opgroeiende kinderen op met ontredderde gevoelens van afhankelijkheid, incompetentie en nutteloosheid; precies het tegenovergestelde van wat eigenlijk onze bedoeling was, toch?

Illustraties door Karin Taylor en Claudia Tremblay.