Gezinscultuur: wat het is en wat het beïnvloedt

Onze families vormen en beïnvloeden ons op veel manieren, in voor- en tegenspoed. Op hun beurt zijn deze kleine microkosmossen nauw verbonden met de samenleving en cultuur die hen omringt. Wil je weten wat de familiecultuur definieert en hoe deze is opgebouwd? Je kunt het hier lezen.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 17 juni, 2023

Hoe zou je jouw gezinscultuur omschrijven? Had jouw familie sterke en inspirerende waarden? Of, ontbraken ze waardoor je opgroeide zonder de gehechtheid en positieve invloed van hechte en verzorgende ouders? We zijn allemaal, tot op zekere hoogte, het resultaat van de dynamiek die zich in onze families voordoet. Deze worden gedomineerd door onze eigen gewoonten.

De arts en kinderarts Salvador Minuchin beweerde dat, wanneer we ter wereld komen, niets ons zo bepaalt als onze families. Hun interne dynamiek vertegenwoordigt onze specifieke manieren om de wereld te begrijpen en ermee om te gaan.

Op hun beurt worden deze kleine sociale microkosmossen sterk beïnvloed door de omgeving waarin ze worden omringd. Laten we hieronder meer te weten komen.

Familiecultuur

Hoewel je er misschien niet bij stilstaat, is je familiecultuur er altijd, die je conditioneert. Het is het geheel van codes, mandaten, gewoonten, overtuigingen en doelen die de eenheid van mensen die je thuis vormde hebben gedefinieerd. Het doel van deze dimensies is om een reeks normen en rollen te creëren die de familie versterken en betekenis geven.

Deze interne cultuur komt voort uit een geërfde erfenis (door uitgebreide familie en/of voorouders ) of is het product van initiatieven of aanpassingen van de huidige leden. Deze dynamiek probeert een soort coherent en stabiel microsysteem op te bouwen, waarin alle leden zijn geïntegreerd in een bepaald kader van betekenissen en processen (Galvin, Bylund, & Brommel, 2004).

De uitdrukking van familiecultuur

In 2017 voerde de Universiteit van Texas een studie uit (Engelse link) die benadrukt hoe het begrip familie en cultuur altijd samengaan. Daarom is het onmogelijk om de ene sfeer van de andere te scheiden. In feite is het gezin een socioculturele instelling die onze behoefte om erbij te horen omvat.

De manier waarop gezinscultuur in het dagelijks leven tot uitdrukking komt is heterogeen. We hebben het over vaak onbewuste dimensies die we voortdurend in de praktijk brengen. Ze zijn hieronder toegelicht.

1. Overtuigingen

Veel overtuigingen die onze familie aan ons doorgeeft, hebben de neiging zich te nestelen in ons onbewuste. Ze doordrenken bijna al onze gedachtestromen, vooral die welke betrekking hebben op het sociale domein. Het zijn ideeën, beoordelingen en zelfs cognitieve vooroordelen die we internaliseren en die onze gedragingen en gedachten sturen.

2. Mandaten

In alle gezinnen worden mandaten vastgesteld die geïntegreerde regels vormen. Op bepaalde manieren repliceren we ze in ons hele leven. Ze verwijzen vooral naar specifieke gedragscodes. Ze kunnen worden uitgedrukt in ideeën als “Ik moet sterk zijn en niet om hulp vragen,” “Ik moet mijn emoties verbergen” of “Ik mag niemand vertrouwen.”

3. Gewoonten, gebruiken en tradities

Gewoonten bepalen de gezinscultuur. Ze variëren van de meest basale handelingen (hoe laat je eet of naar bed gaat) tot iets complexere werkelijkheden. Bijvoorbeeld religieuze of spirituele praktijken.

Familietradities zijn interessante en belangrijke verschijnselen. Ze gaan verder dan overtuigingen. Familietradities proberen richtlijnen over te dragen die geladen zijn met symboliek die als positief wordt beschouwd, zodat kinderen ze kunnen bestendigen.

3. Waarden

Het gezin moet verrijkende waarden doorgeven aan kinderen. Ten eerste moet het gezin ze uitoefenen en als model dienen voor nieuwe generaties om ze over te nemen. In de regel zijn de belangrijkste waarden in het kader van de gezinscultuur de volgende:

• Liefde.
• Rechtvaardigheid.
• Goedheid.
• Respect.
• Dankbaarheid.
• Empathie.
• Vriendschap.
• Inspanning.
• Vrijgevigheid.
• Verantwoordelijkheid.

4. Doelen

Of het nu impliciet of direct is, een gezinsomgeving heeft altijd bepaalde doelen en doeleinden. Deze kunnen gericht zijn op dimensies als het bevorderen van een gelukkig samenleven en respect voor elk lid. Anderzijds kunnen ze juist het tegenovergestelde zijn. Zo zijn er vaak leden die autoritair optreden. In dat geval is hun doel controle en overheersing.

Soorten gezinscultuur en hun invloed

Gezinsmandaten, overtuigingen, tradities en waarden beïnvloeden ons rechtstreeks. Dat gezegd hebbende, moeten we in gedachten houden dat geen twee gezinsculturen precies hetzelfde zijn. Er zijn altijd bepaalde factoren die ze uniek maken. In sommige gevallen kunnen ze er bijvoorbeeld voor zorgen dat de leden zich meer vervuld, vrij en gelukkig voelen.

Maar hoewel er altijd bepaalde bijzonderheden zijn die gezinnen van elkaar onderscheiden, zijn er ook vergelijkbare patronen die verschillende typologieën vormen. Bijvoorbeeld:

Gezinnen met een traditionele cultuur

De traditionele cultuur is meestal gebaseerd op klassieke morele waarden, maar ook op een specifieke religieuze of spirituele ideologie. De voorouders en de sociaal-culturele omgeving waarin de leden opereren hebben daarbij een grote invloed. Uiteraard assimileren familieleden veel van de desbetreffende code.

Progressieve gezinscultuur

Progressieve gezinscultuur verwijdert zich van constructies die gebaseerd zijn op religie of andere ideeën. In feite heeft ze de neiging zich alleen te richten op waarden als verantwoordelijkheid en persoonlijke vrijheid. Als gevolg daarvan hebben tradities in deze gezinnen niet zoveel gewicht. De sociaal-culturele erfenis van de voorouders evenmin.

Bovendien staat de invloed die dit soort gezin op zijn leden heeft, ver af van het traditionele model. De ouders hechten bijvoorbeeld weinig belang aan het huwelijk en zijn geneigd de seksuele vrijheid van kinderen te respecteren.

Onafhankelijke of afzijdige gezinnen

Tot de meest problematische gezinsdynamieken behoort het soort dat de cultuur van non-interventie toepast. In deze gezinnen tonen of geven de ouders geen specifieke overtuigingen, mandaten of waarden door aan hun kinderen.

Het definieert de klassieke strategie van laissez-faire of ‘het laten voor wat het is’. Deze ouders zien gehechtheid niet als bijzonder relevant. Bovendien kunnen ze vermijdende of ambivalente hechtingsstijlen vertonen.

De invloed van de sociale structuur op de gezinscultuur

De cultuur en sociale structuur die het gezin omringen, fungeren als referentiekader voor de groep en zijn leden. We staan immers niet los van onze omringende context. We zijn geïntegreerd in een reeks externe dynamieken. Die conditioneren onze voorstellingen en gedragingen.

Daarom kan niet worden ontkend dat de gezinscultuur de constructie van identiteit beïnvloedt. We moeten er ook rekening mee houden hoe dit sociale scenario de gezinseenheid zelf vormt. Bijvoorbeeld:

• Sociale en economische crises kunnen de cultuur van een gezin op een bepaald moment veranderen.
• De geschiedenis en de culturele erfenis van een land kunnen de culturele en psychologische constructie van een familiekern bemiddelen. Denk bijvoorbeeld aan het Palestijns/Israëlisch conflict.
• Gezinnen worden geconditioneerd door de cultuur, politiek en religie van de context waarin ze zich ontwikkelen. Leven in Iran is bijvoorbeeld niet hetzelfde als leven in het Verenigd Koninkrijk.

Als je naar je eigen familie kijkt, zie je misschien gezichten en codes die op een bepaalde manier jouw geluk en gevoelens van vervulling bevorderen. Aan de andere kant zie je er misschien die schadelijk zijn. Maar, gedragingen en overtuigingen komen niet alleen voor. Ze zijn vaak het resultaat van geërfd gedrag dat kritiekloos is aangenomen.