Gestalttherapie: stop met verbeelden en begin met ervaren

Verbeelding opent de deur naar fantasie, maar zo ontstaat er ook een afstand van de werkelijkheid en worden we uit het huidige moment gehaald. De ontwikkelaar van de gestalttherapie, Fritz Perls, vertelt hoe deze therapie ons uitnodigt om in het heden te leven. Dat kunnen we doen door onze aannames over de toekomst te schrappen.

Alleen met onze voeten op de grond kunnen we verbinding maken met het heden. Andere dingen, hoe belangrijk de gevolgen ook kunnen zijn, gebeuren op dit moment niet.

Gestalttherapie valt binnen de humanistische psychologie, die de mens ziet als een globaal wezen. Iemand met een geest, emoties en lichaam, die samen een geheel vormen. Dit soort therapie helpt mensen verantwoordelijkheid te nemen voor wat er met hen gebeurt en stimuleert hun persoonlijke groei. Het is psychotherapie die verder gaat dan de kliniek, en het echte leven in gaat.

De invloeden van gestalttherapie

Deze stijl van psychotherapie werd in de jaren vijftig ontwikkeld door Fritz Perls, psychiater en arts. Hij combineerde zijn benadering met die van zijn vrouw, psycholoog Laura Perls. Het omvatte de principes van gestaltpsychologie, met concepten als figuur en achtergrond, om een specifieke therapie te creëren.

Gestalttherapie legt grote nadruk op de conceptie van het individu als geheel. Volgens Perls heeft de mens de natuurlijke neiging om zijn bestaan te completeren, hoewel de gestalt (uit het Duits vertaald, vorm) incompleet kan blijven en problemen uit het verleden kan herhalen zonder nieuwe problemen te laten ontstaan.

Enkele van de invloeden die in de Gestalttherapie werden opgenomen waren: psychoanalyse, met zijn studie van verdedigingsmechanismen; oosterse filosofieën zoals het boeddhisme; existentiële filosofie; fenomenologie; theater; en psychodrama, en nog vele anderen. Auteurs zoals Paul Goodman en Isadore From hebben ook een bijdrage geleverd. Ze hebben zich gericht op het verder gaan dan therapie en het uitbreiden ervan naar verschillende sociale en persoonlijke gebieden.

Wat is gestalttherapie?

Gestalttherapie is een aanpak die zich richt op het potentieel van elke persoon. Het ziet het individu met zijn eigen middelen en zelfregulerend vermogen. Het is een therapeutische benadering die zich meer richt op vooruitgang dan op inhoud. De therapeut zal meestal niet vragen ‘waarom?’ en in plaats daarvan vragen ‘hoe?’. Het idee is om het proces te begrijpen en niet noodzakelijk de oorzaken van het gedrag.

Gestalttheorie legt veel nadruk op subjectieve fysieke gewaarwordingen en emoties, in een poging om de problemen waar de cliënt mee bezig is te ontrafelen. Deze benadering is vergelijkbaar met mindfulness, omdat het mensen vraagt om te accepteren wat er gebeurt in plaats van ertegenaan te duwen.

Daarnaast is een van de basisbegrippen realisatie of ‘bewustzijn’. Dat wil zeggen, jouw bewustzijn van het huidige moment. Het plaatst spontaniteit boven controle. Leven wat je doormaakt in plaats van te vermijden en je te verzetten. Als je bijvoorbeeld een emotie voelt, kan gestalttherapie je aanmoedigen om deze te uiten in plaats van vast te houden.

De basisbegrippen van gestalttherapie

Het belangrijkste doel van gestalttherapie is mensen te helpen zichzelf beter te steunen en zich meer bewust te zijn van de verantwoordelijkheid die ze hebben voor hun eigen psychologische welzijn. Daartoe worden een aantal belangrijke begrippen gebruikt. Dit zijn ze:

Realisatie

Bewustwording is een fundamentele stap. De persoon moet zien hoe hij of zij denkt, voelt en handelt onder specifieke omstandigheden. Als deze drie assen niet zijn uitgelijnd, is er veel onrust. Omstandigheden kunnen in het heden alleen worden veranderd als er bewustwording is.

Het ‘hier en nu’

Bij gestalttherapie wordt het heden gezien als het enige mogelijke scenario, aangezien het als een ‘geheel’ wordt geleefd. Daarom, als een therapeut en cliënt aan iets werken dat in het verleden heeft plaatsgevonden, benaderen ze het dan ook alsof het in het heden gebeurt.

Als iemand bijvoorbeeld in het verleden werd gepest, zal de therapeut hem vragen om de ervaring uit te leggen alsof het op dat moment gebeurt. Door dit te doen geeft de therapeut hem de mogelijkheid om emoties uit het verleden te herinneren en eraan te werken in het hier en nu.

Verantwoordelijkheid

De therapeut nodigt de cliënt uit om verantwoordelijkheid te nemen voor zijn gedrag, gedachten en emoties, zelfs als die negatief zijn. Verantwoordelijkheid nemen geeft meer vrijheid en autonomie. Op die manier is de cliënt beter in staat om zijn fouten te accepteren en er lering uit te trekken. Een voorbeeld dat veel gebruikt wordt is om de persoon in de eerste persoon te laten spreken en zijn eigen woorden te laten spreken.

Wat is de rol van een gestalttherapeut?

Gestaltpsychotherapeuten staan naast de persoon of cliënt (ze gebruiken het woord patiënt meestal niet omdat ze de persoon als actieve deelnemer zien). Zij maken het groeiproces makkelijker. In deze benadering is de therapeutische relatie horizontaal, wat betekent dat de therapeut niet meer weet dan de cliënt.

De psychotherapeut faciliteert alleen maar. Hij geeft geen advies, maar helpt de persoon de vaardigheden te vinden die hij of zij nodig heeft om zichzelf te managen en sterker te worden. Zo wordt de persoon de ‘expert’ van zijn eigen leven, en het is aan niemand anders om hem te vertellen wat hij moet doen. De verantwoordelijkheid wordt op die manier teruggegeven aan de cliënt en de persoonlijke autonomie wordt zo gerespecteerd.

Kortom, het doel van gestalttherapie is om een proces te faciliteren waarbij de cliënt de verantwoordelijkheid kan nemen voor zijn of haar emoties en de overeenkomstige kosten van het leven kan accepteren. Eerlijkheid, openheid en het heden zijn fundamentele waarden in gestalttherapie.

Bibliografie:

Martorell, JL. (2008). Psicoterapias. Ediciones Pirámide.

Latner, Joel (1994). Fundamentos de la Gestalt. Cuatro Vientos.