De zorg: een vorm van liefde die niet altijd voldoende erkenning krijgt

Het werk van zorgverleners is niet alleen een van de grootste getuigenissen van de liefde voor onze medemens, maar ook ten diepste een daad van rechtvaardigheid. Want hoe ongeneeslijk ziek ook, er  bestaat niemand die onze hulp en aandacht niet waard is. Iedereen verdient goede verzorging en de primaire verantwoordelijkheid daarvoor ligt bij onze maatschappij als geheel. Helaas proberen overheden hier vaak juist op te bezuinigen.

Zorg draait in essentie erom iemand een goede kwaliteit van leven te bieden. Dat zijn doorgaans oudere of (chronisch) zieke mensen die afhankelijk zijn geworden van een zogeheten zorgverlener. Zorgveleners zelf krijgen dikwijls te maken met gevoelens van stress, eenzaamheid en sociale isolatie. De genegenheid en toewijding die zij in een hulpbehoevende patiënt of familielid investeren, hoort echter niet te leiden tot emotionele uitputting of verwaarlozing van hun overige relaties in het leven.

We hebben als samenleving nog een hoop te leren en verbeteren wat betreft het ondersteunen en erkennen van zorgverleners. De zorgsector spant zich bovendien behalve voor bejaarden en dementerenden ook in voor mensen met ruggegraatletsel, hersenverlammingen, psychische stoornissen en nog een hele batterij aan zeldzamere aandoeningen.

Zorgverleners en de rol van vrouwen

De zorg voor een zieke, oudere of gehandicapte werd traditiegetrouw toebedeeld aan vrouwen. De zorgverlening is bijna altijd voornamelijk een ‘vrouwelijke aangelegenheid’ geweest. En om het nog ingewikkelder te maken: tot voor kort ontvingen vrouwen vrijwel nooit bijstand, advies of praktische hulpmiddelen om beter voor anderen – of zichzelf – te kunnen zorgen.

Gelukkig is deze eeuwenoude rolverdeling aan verandering onderhevig. Hoewel de belangrijkste verzorger over het algemeen nog steeds vaker vrouw dan man is, heeft deze tegenwoordig meer middelen tot zijn/haar beschikking, zoals dagopvangcentra, wooncentra en een team van ondersteunende trainers en professionals.

Toch komen de volgende gezondheidsproblemen nog veel voor onder zorgveleners:

• Verhoogde kans op depressie, angststoornissymptomen en pathologische stresslevels.
• Terugkerende frustratie omdat dingen niet goed genoeg gedaan kunnen worden of vanwege een chronisch tijdgebrek om patiënten helemaal tevreden te stellen.
• Een gevoel van eenzaamheid
• Veel voorkomende vermoeidheid
• Spierpijn
• Aanhoudende hoofdpijn
• Maag- en darmkwalen
• De stellige overtuiging dat de eigen gezondheid beneden peil is en zelfs nog slechter dan medische tests uitwijzen.
• Zeer vatbaar voor infecties
• Hoge bloeddruk
• Diabetes

Een daad vol liefde, een daad van rechtvaardigheid: strategieën om op een gezonde manier zorg te verlenen

Omdat we al weten dat hulpbehoevende mensen hun zorg hoofdzakelijk ontvangen in een vertrouwde omgeving van familie en vrienden, moeten we ons ook afvragen: wie ontfermt er zich over de primaire zorgverlener? Wie zorgt er eigenlijk voor hem of haar?

We dienen te beseffen dat degene die voor de patiënt zorgt, mogelijkerwijs zelf een punt bereikt waarop zijn of haar fysieke en psychologische integriteit op instorten staat. Maar omdat de mantelzorger vaak totaal gericht is op het welzijn van diens naaste, wordt vergeten pauzes te nemen, de verantwoordelijkheid te delen, of tijd en aandacht aan zichzelf te besteden. Dit tezamen heet ook wel het ‘zorgverlenerssyndroom‘.

Enkele suggesties om zorgverleners zelf sterk en gezond te houden:

Niet iedereen is van nature voorbestemd om een geboren zorgverlener te worden. Meestal zijn het eenvoudigweg onvermijdelijke ‘levensomstandigheden’ die ons ertoe dwingen onze rol te accepteren.

• De eerste stap is om, begeleid door een dokter, raad en informatie in te winnen over het ziektebeeld, -proces en de benodigde zorg (hoe, wat, waar) voor je verwante.
• Het tweede ijkpunt is het voorkomen van sociale isolatie. Bepaalde taken en verantwoordelijkheden delegeren aan andere familieleden of aan professionals is noodzakelijk, nuttig én verstandig.
• Zo goed en zo kwaad als maar gaat, moeten we de patiënt motiveren tot behoud van zo veel mogelijk zelfstandigheid. Bijvoorbeeld op eigen kracht naar het toilet of zonder hulp eten en drinken. Dit draagt namelijk ook bij aan een gezond gevoel van eigenwaarde.
• Mantelzorgers gaan vaak gebukt onder het gewicht van het hele gezin, of de hele familie. Zij dienen dan ook getraind te worden in het ontwikkelen van zowel de praktische zorggerelateerde vaardigheden als in het waarborgen van hun eigen mentale en lichamelijke balans en stabiliteit.
• Een evenwichtig voedingspatroon en vrije tijd. Gezond en gevarieerd eten en geen tekorten oplopen, is essentieel. Enorm belangrijk is ook om af en toe je hobby’s en passies uit te blijven oefenen of buiten gewoon even lekker een wandeling te maken.
• Communicatiecompetenties. Ten slotte kunnen wij een mantelzorger of zorgverlener in emotionele zin een positieve opkikker geven, door aandachtig naar zijn of haar angsten en ervaringen te luisteren…

Anonieme mantelzorgers die in de privésfeer deze gigantische en onmisbare taak op zich nemen, worden door onze regering en instituties niet altijd voldoende gewaardeerd. Binnen de familiekring is en blijft het echter van fundamenteel belang. Verzorgen is liefhebben, en de ander zien en koesteren als deel van jezelf.