Begeleiding bij rouw

Rouw is geen stoornis en vereist geen genezing. Begeleiding bij rouw kan de nabestaanden echter helpen hun verlies beter te verwerken.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Elena Sanz.

Laatste update: 06 mei, 2023

Zonder twijfel kan het lijden van een aanzienlijk verlies verwoestend zijn. In feite zet het tal van psychologische en emotionele processen in werking voor de nabestaanden, die een tijdlang een fase van heraanpassing zullen doormaken. Maar ondanks deze pijnlijke en verontrustende momenten is het goed om te weten dat ze geen stoornis suggereren. Sterker nog, ze zijn gewoon een natuurlijke reactie. Daarom is psychotherapie niet nodig, maar begeleiding bij rouw kan heilzaam zijn.

Dit proces wordt niet noodzakelijkerwijs uitgevoerd door professionals, maar het ondersteunende netwerk in de omgeving van de nabestaanden speelt vaak een fundamentele rol.

Begeleiding bij rouw betekent een veilige ruimte creëren voor de emoties van de nabestaanden, hun gevoelens van wanorde en verwarring respecteren, en er gewoon voor hen zijn. Dat gezegd hebbende, is het geen gemakkelijke taak. In feite weten we misschien vaak niet hoe we een rouwende moeten helpen. Er zijn enkele nuttige richtlijnen.

Begeleiding bij rouw of psychotherapeutische interventie?

Zoals we al eerder zeiden, is rouw een natuurlijke reactie van het lichaam op het proces van verlies. Het helpt de nabestaanden de pijn te verwerken, het gebeurde te integreren in hun geschiedenis, en verder te gaan.

De emoties die ermee gepaard gaan kunnen onaangenaam zijn, maar ze zijn niet pathologisch. Daarom kunnen rouwenden onder normale omstandigheden met hun verdriet omgaan zonder professionele hulp nodig te hebben.

Dat gezegd hebbende, verschijnt in bepaalde gevallen pathologische rouw. Dit gebeurt wanneer de aanpassing van de nabestaanden aan het verlies veranderd en buitensporig intens is. Ook kunnen ze last hebben van langdurige emoties of van emoties die verdrongen en gemaskeerd worden. In zulke gevallen raakt het rouwproces geblokkeerd en kan het individu niet verder. Dan hebben ze psychotherapie nodig.

Aan de andere kant, als hun verdriet niet-pathologisch is, hoeven ze er niet alleen mee om te gaan. In feite zijn de aanwezigheid, het gezelschap en de steun van anderen essentieel voor de nabestaanden om hun verlies te boven te komen en verder te gaan. Het proces van rouwbegeleiding moet echter een aantal kenmerken en elementen hebben, wil het passend zijn.

Begeleiding bij rouw

In de omgang met een rouwende is het vaak moeilijk om te weten wat je moet doen of zeggen. In feite komen je eigen angsten naar boven en worden ze een obstakel voor je optreden als steun. Om een effectieve begeleiding bij rouw uit te voeren, moet je ervoor zorgen dat je rekening houdt met de volgende factoren:

Respecteer het rouwproces

De meesten van ons zijn niet geleerd om met emoties om te gaan. Daarom is het uiterst ongemakkelijk en verontrustend om een ander te zien lijden. Zo erg zelfs, dat je misschien alles probeert te doen om hun pijn te laten verdwijnen.

Begeleiding bij rouw betekent echter dat je begrijpt dat je de pijn van anderen niet kunt wegnemen. Niet door oplossingen te geven of door te proberen hun situatie te beredeneren of te intellectualiseren. In deze gevallen houdt de grootste steun niet in dat je ze uit de duisternis haalt, maar dat je ze begeleidt, met empathie en respect, terwijl ze er doorheen gaan.

Toon interesse en richt je op de nabestaanden

In dezelfde lijn moet je weten hoe je aan je eigen werkelijkheid kunt ontsnappen, wil je je richten op de nabestaanden. Belangrijk is wat zij voelen en nodig hebben, niet wat jij het beste acht.

Daarom moet je begrijpen wanneer ze willen spreken en wanneer ze stilte nodig hebben. Of, wanneer ze op zoek zijn naar een knuffel en wanneer ze liever alleen zijn. Het betekent weten hoe je ze moet lezen, zodat je ze kunt geven wat ze nodig hebben, zelfs als dat niet is wat je instinct voorstelt.

Veroordeel ze niet

Als je ermee hebt ingestemd om een ander in zijn rouwproces te begeleiden, stem je ermee in om het pad met hem te bewandelen, maar niet om hem erlangs te leiden. We zijn tenslotte allemaal verschillend en we gaan allemaal op verschillende manieren met verlies om.

Hoewel het een menselijke eigenschap is om anderen te evalueren en te beoordelen, draagt dit niets positiefs bij. Ieder mens is een expert op het gebied van zichzelf en zij weten wat voor hen het beste werkt. Je moet hen nooit opleggen hoe ze zich moeten voelen of handelen. Daarom moet je kritiek uit je gedragsrepertoire weren.

Geef ze de ruimte voor emotionele expressie

Het ventileren van emoties is een fundamentele taak in de rouw. Hiervoor is een veilige ruimte nodig. Het is inderdaad niet gemakkelijk voor de nabestaanden om zich open te stellen voor andere mensen, en zich kwetsbaar en verwoest te tonen. Maar als anderen hun gevoelens met openheid en empathie verwelkomen, wordt het gemakkelijker voor hen.

Begeleiding bij rouw bestaat ook uit het bieden van een veilige ruimte waarin de rouwende zich zonder angst kan uiten. Tevens kan hij zijn woede, verdriet of schuldgevoelens tonen.

Ze hebben een ruimte nodig waar ze hun verhaal kunnen doen en over hun geliefde kunnen praten zoveel als ze nodig hebben. Dit kan vooral positief zijn als ze aangemoedigd worden om zich te herinneren hoe die persoon hun leven heeft verrijkt en welke erfenissen en leringen ze hen hebben gegeven.

Geef concrete en specifieke steun

Als je iemand in zijn rouw begeleidt, kun je vage zinnen uitspreken als “Ik ben er voor je, wat je ook nodig hebt” of “Je kunt op me rekenen.” Het kan echter gunstiger zijn om concrete en specifieke hulp te bieden. Bijvoorbeeld door hen te helpen met het organiseren van noodzakelijk papierwerk, procedures of documenten of door eten klaar te maken om ervoor te zorgen dat ze goed eten.

Het is ook een goed idee om het initiatief te nemen en hen op te roepen om te praten of een aantal activiteiten voor te stellen om hen af te leiden.

In feite is het essentieel dat ze de pijn voelen, maar ze moeten ook manieren vinden om die tijdelijk te vergeten. Het is als een dans die schommelt tussen dichter en verder weg van de pijn komen. Het helpt hen de situatie te verwerken en verder te gaan. Daarom moet je hen, zonder te forceren of opdringerig of invasief te zijn, kleine activiteiten aanbieden die hen helpen actief te worden.

Professionele begeleiding bij rouw

Als de behoeften van de nabestaanden eenmaal zijn vastgesteld, moet daarin worden voorzien. Dit betekent het hebben van sociale steun. Soms voeren familieleden en naasten dit werk op een goede manier uit. Aan de andere kant hebben ze misschien niet de gevoeligheid, beschikbaarheid of hulpmiddelen om er een correct vervolg aan te geven.

In deze gevallen kan het nuttig zijn om de steun van een professional te zoeken. Niet strikt omdat de pijn pathologisch is geworden, maar omdat de rouwende een veilige ruimte en een empathisch luisterend oor nodig heeft die ze misschien niet in hun omgeving vinden.

In dit soort scenario zal de professional zich niet zo bezig houden met het opstellen van richtlijnen. In plaats daarvan zal hun rol zijn om het natuurlijke menselijke proces van rouw te begeleiden.

Sommige rouwenden vinden het nuttig om zich aan te sluiten bij steungroepen (Spaanse link). Daar kunnen ze zich gemakkelijker uiten omdat ze weten dat de anderen in de groep hun pijn begrijpen en delen. Bijgevolg voelen ze zich geïdentificeerd en gesteund.

Kortom, rouwbegeleiding is een proces dat door verschillende mensen en in verschillende omstandigheden kan worden uitgevoerd. Tenminste, zolang de principes ervan worden overgenomen. Respect, empathie, aanwezigheid en gevoeligheid voor de behoeften van de nabestaanden zijn vaak de balsem die ze nodig hebben in deze moeilijke situaties.