Wat is cognitie en hoe werkt het?

Cognitie omvat alle mentale activiteiten die ons in staat stellen de wereld te begrijpen en erop te reageren. Leer meer over dit fascinerende aspect van het menselijk functioneren.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Sharon Laura Capeluto.

Laatste update: 22 oktober, 2024

Een van de meest fundamentele en tegelijkertijd geavanceerde mentale processen in het menselijk leven is cognitie. Meestal voeren we het uit zonder het te beseffen. En zonder dat is er geen leren, geen groei, geen verbindingen, geen ervaringen. In dit artikel bieden we het concept aan, verkennen we de fasen ervan en presenteren we voorbeelden van de dagelijkse toepassing ervan.

Cognitie definiëren

Het woord ‘cognitie’ komt van het Latijnse cognitio, wat ‘kennis’ of ‘begrip’ betekent. Volgens de RAE wordt het gedefinieerd als de ‘actie van het weten’. Het is dus het vermogen om informatie te verwerven, analyseren, opslaan, interpreteren en gebruiken.

In essentie omvat het alle mentale activiteiten die ons in staat stellen de wereld om ons heen te begrijpen en erop te reageren. Het verwijst niet alleen naar kennis zelf, maar ook naar hoe deze wordt omgezet in acties en reacties op verschillende situaties.

Het is een cruciaal concept op meerdere gebieden, te beginnen met de psychologie. In de neurowetenschappen onderzoeken we hoe cognitieve processen verband houden met hersenactiviteit. Aan de andere kant stelt het begrip ervan ons op het gebied van onderwijs in staat onderwijsmethoden te ontwikkelen die zijn afgestemd op de behoeften van studenten.

Eerste studies

Mentale functies zijn al sinds de oudheid onderwerp van onderzoek. Filosofen als Aristoteles en Plato dachten na over de aard van kennis en denken.

De cognitieve psychologie – als formele discipline – begon zich echter in de jaren vijftig te ontwikkelen als reactie op de behavioristische benadering die destijds de boventoon voerde. Een van de grootste referenties was Ulric Neisser, die zich concentreerde op de manier waarop mensen informatie verwerken, onthouden, beslissingen nemen en problemen oplossen.

Van daaruit zijn verschillende methodologieën gebruikt, zoals gedragsobservatie, casestudies en, meer recentelijk, neurologische studies.

Cognitieve neurowetenschappen

Onder leiding van figuren als George A. Miller en Michael Gazzaniga probeert de cognitieve neurowetenschap de biologische basis van cognitie te begrijpen. Hierin wordt onderzocht hoe hersenstructuren en -functies verband houden met cognitieve processen zoals geheugen, aandacht en taal.

Via neuroimaging-technieken zoals functionele magnetische resonantiebeeldvorming (fMRI) is het mogelijk geweest om specifieke gebieden van de hersenen die betrokken zijn bij verschillende cognitieve functies in kaart te brengen, waardoor een dieper inzicht ontstaat in hoe we denken, leren en beslissen. Tot de meest relevante bevindingen van deze discipline behoren de volgende:

• Het menselijk brein is plastisch (Engelse link), het verandert en reorganiseert zichzelf als reactie op nieuwe ervaringen en leren.
• Het gebied van Broca is belangrijk voor de taalproductie, en het gebied van Wernicke is verantwoordelijk voor het begrip.
• De hippocampus is essentieel voor het opslaan en consolideren van herinneringen, terwijl de thalamus sensorische informatie filtert voordat deze wordt verwerkt.
• De amygdala evalueert de emotionele betekenis van situaties, terwijl de prefrontale cortex helpt bij het reguleren van die emoties bij het nemen van beslissingen.

Dit zijn slechts enkele van de ontdekkingen die de complexiteit van de menselijke geest onthullen en ons helpen beter te begrijpen hoe deze werkt.

Cognitieve processen: de sleutel tot ons functioneren

Ken je de analogie die vaak wordt gemaakt tussen de menselijke geest en computers? Het mechanistische perspectief van cognitie (Engelse link) suggereert dat cognitie op een vergelijkbare manier werkt als een machine, waarbij verschillende componenten op een georganiseerde manier samenwerken om informatie te verwerken.

Maar het valt niet te ontkennen dat de menselijke geest veel complexer en rijker aan nuances is dan welk technologisch apparaat dan ook, wat grenzen stelt aan deze vergelijking.

Vervolgens noemen we de soorten cognitie, ook wel cognitieve processen genoemd:

• Geheugen : het vermogen om informatie op te slaan, vast te houden en terug te halen.
• Metacognitie : het vermogen om na te denken over ons eigen denken.
• Aandacht : het vermogen om zich op bepaalde stimuli te concentreren en andere te negeren.
• Redeneren: het vermogen om informatie te analyseren en er logische conclusies uit te trekken.
• Perceptie: het proces waarmee we de zintuiglijke informatie die we ontvangen interpreteren en betekenis geven.
• Taal: het vermogen om mondelinge en schriftelijke taal te begrijpen en te produceren. Het stelt ons ook in staat ons denken te ordenen.
• Executieve functies : de reeks mentale processen waarmee we kunnen plannen, de tijd kunnen beheren, problemen kunnen oplossen en ons gedrag en onze emoties kunnen reguleren.

Cognitie in actie

Je hebt niet alleen te maken met een abstract concept, maar met een integraal onderdeel van je dagelijkse werkzaamheden. Het is aanwezig op elk moment van je leven, ook al merk je het vaak niet eens. Hier zijn enkele alledaagse voorbeelden die illustreren hoe deze processen in alledaagse situaties werken.

Doe de aankoop

Wanneer je naar de supermarkt gaat, helpt je perceptie je de producten te identificeren die je nodig hebt. Je aandacht concentreert zich op het boodschappenlijstje en je besluit de verleidingen in de gangpaden te negeren.

Bij het kiezen van een product gebruik je je geheugen om te onthouden of je het al in huis hebt en misschien vergelijk je ook prijzen en kwaliteiten, waarbij je praktische redeneringen toepast.

Fietsen

Wanneer je op de fiets stapt, registreren je zintuigen informatie uit de omgeving. Je houdt je aandacht bij balans en verkeer. Dankzij het procedurele geheugen trap je zonder na te denken over elke beweging. Bovendien evalueren je hersenen situaties, zoals remmen of van richting veranderen, en gebruiken ze redenering om snelle en effectieve beslissingen te nemen.

Lees een roman

Je ogen vangen de woorden op en je hersenen interpreteren ze. Aandacht is essentieel om de plot te volgen zonder de draad van het verhaal te verliezen. Taal stelt je in staat de ideeën van de auteur te begrijpen, erover na te denken en je eigen mening te formuleren.

Plan een reis

Je gebruikt aandacht om relevante informatie en geheugen te filteren om plaatsen te onthouden die je zijn aanbevolen. Je gebruikt je verbeeldingskracht om te anticiperen op hoe de reis zal zijn en je kritische beoordelingsvermogen om te beslissen wat het beste voor je is.

Een concept dat ons verbindt met de wereld en met onszelf

Het is een feit dat cognitie het verhaal van ons leven weeft. We merken het belang ervan vaak niet eens op, maar het vormt de kern van alles wat we doen en voelen.

Van de beslissingen die we nemen tot de herinneringen die we koesteren: dit mentale proces verenigt ons met onze omgeving, de mensen van wie we houden en onze eigen identiteit. Dus hoewel we het soms over het hoofd zien, is het goed om te onthouden dat het ons leven vormgeeft en uniek maakt.