Overgevoeligheid voor prikkels van buitenaf
Geluiden of sterke geuren, felle lichten, massa’s mensen… Dit zijn voorbeelden van dingen waar mensen met een overgevoeligheid voor prikkels van buitenaf vaak problemen mee hebben.
De mensen die hier last van hebben worden gekenmerkt door een hoog stressniveau als gevolg van bepaalde sociale, fysieke en emotionele stimuli die aanwezig zijn in hun directe omgeving.
Dit is absoluut niet iets dat gewoon “tussen de oren zit.” Overgevoeligheid voor prikkels van buitenaf kan werkelijk invloed hebben op iemands productiviteit en zelfs psychologische stabiliteit.
John Dewey, een bekende Amerikaanse leraar en psycholoog, is van mening dat ons welzijn afhangt van hoe goed we ons kunnen aanpassen aan sociale situaties. Elke verandering, kleine onregelmatigheid of wrijving veroorzaakt direct een psychologische en fysiologische instabiliteit.
“We hebben onze omgeving zo ingrijpend aangepast dat we nu onszelf moeten aanpassen om in deze nieuwe omgeving te bestaan.”
-Norbert Wiener-
Het is bijvoorbeeld niet prettig om in een erg warme kamer te moeten zitten, als gevolg passen we de temperatuur aan aan onze behoeften. Nog een voorbeeld: als je ‘s nachts alleen door een donkere, lege straat loopt en iemand achter je hoort, voel je je bedreigd.
Deze prikkel geeft je hersenen een seintje om te reageren: rennen, om hulp roepen of je omdraaien om de persoon achter je te confronteren.
Voorbeeld
Als je last hebt van een overgevoeligheid voor prikkels van buitenaf, reageer je echter nog heftiger op je omgeving. Denk bijvoorbeeld aan een situatie met een grote groep mensen (bijvoorbeeld in de werkomgeving) die zich eigenlijk allemaal op hun gemak voelen, behalve één persoon.
Deze persoon heeft een lagere drempel als het gaat om geluiden. Deze persoon is gevoeliger voor gesprekken, voor de kantoorverlichting, voor de geuren uit de keuken of eetruimte.
Het is voor deze persoon moeilijker om zich sociaal of fysiek op zijn gemak te voelen in een werkomgeving die voor de rest volkomen comfortabel is.
Waarom lijden sommige mensen aan overgevoeligheid voor prikkels van buitenaf?
Overgevoeligheid voor prikkels van buitenaf is absoluut geen nieuw probleem. Binnen de ecologische psychologie wordt er al tientallen jaren onderzoek gedaan naar hoe we ons verhouden tot onze directe omgeving. Er wordt gekeken naar de effecten van onze omgeving op ons lichaam, onze geest en onze cultuur.
Auteurs zoals Lazarus, Folkman en Cohen ontwikkelden zelfs een theoretisch model waarin ze uitlegden dat deze gevoeligheid is gebaseerd op een reeks zeer specifieke omstandigheden.
Iedereen heeft zijn eigen tolerantiedrempel voor bepaalde stimuli. Dit zijn vooral stimuli die we niet kunnen controleren. Ook hebben we vaak nog geen persoonlijke strategieën ontwikkeld om ermee om te gaan.
Introversie en overgevoeligheid voor prikkels
Er zijn echter ook benaderingen die rekening houden met iemands persoonlijkheid. Als gevolg hiervan, en als een voorbeeld, kon de Harvard-universiteit aantonen dat de hersenen van introverte mensen vaak gevoeliger zijn voor prikkels van buitenaf.
Gemiddeld heeft iemand met een introvert persoonlijkheidstype meer aandacht voor de dagelijkse details. Deze aandacht genereert vaak een overbelasting wanneer er sprake is van veel prikkels uit de omgeving.
Deze overdaad aan prikkels, of het nu gaat om geluiden, beelden of tastbare dingen, veroorzaakt vervolgens een hoger stressniveau en uitputting bij deze mensen.
Daarnaast zijn mensen met een overgevoeligheid voor prikkels van buitenaf, vaak ook gevoeliger voor de emoties van anderen, en hebben ze vaker last van angst, zorgen en zenuwachtigheid.
Ze zijn in staat om de emoties van anderen snel op te pikken en kunnen ze niet filteren. Je zou dit ook wel emotionele besmetting kunnen noemen.
Wat zijn enkele kenmerken van een overgevoeligheid voor prikkels van buitenaf?
Eén ding dat je moet onthouden is dat niet iedereen die lijdt aan een overgevoeligheid voor prikkels van buitenaf er in dezelfde mate last van heeft.
Sommige mensen zullen gevoeliger zijn dan anderen. Sommige mensen zullen iets beter bestand zijn tegen de psychosociale stimuli van hun omgeving. Laten we eens een paar van de meestvoorkomende kenmerken bekijken:
- Niet op hun gemak als het gaat om felle lichten, harde geluiden en bepaalde geuren.
- Snel schrikken door plotselinge geluiden, zoals een auto die remt, een deur die dichtgaat of een glas dat breekt.
- Niet op hun gemak in situaties met veel mensen. Ze kunnen gestrest zijn op plaatsen waar veel dingen tegelijk gebeuren (de televisie staat aan, veel gesprekken, spelende kinderen, een telefoon gaat af…)
- Zeer gevoelige mensen worden vaak erg getroffen wanneer ze slecht nieuws zien of horen.
- Het komt ook vaak voor dat deze mensen boos, verdrietig of teleurgesteld worden als ze zien of lezen hoe oneerlijk of gewelddadig de mensheid kan zijn.
- Al deze emoties kunnen gepaard gaan met fysieke problemen zoals hoofdpijn, vermoeidheid of huidproblemen.
Manieren om met een overgevoeligheid voor prikkels van buitenaf om te gaan
Inmiddels weten we wat een overgevoeligheid voor prikkels van buitenaf inhoudt. Hoe gaan we er echter mee om? De beste manier om erop te reageren is niet door de bronnen van stress te vermijden.
We hebben namelijk niet over alles in onze omgeving controle. We hebben bijvoorbeeld geen invloed op het geluid van het verkeer. Ook kunnen we mensen niet vragen om te stoppen met praten of weg te gaan.
Het is dus onmogelijk om de ideale omgeving te creëren waarin we nooit last hebben van onze overgevoeligheid. Met name omdat de meeste omgevingen tegenwoordig worden gekenmerkt door enorm veel prikkels en onvoorspelbaarheid.
In plaats van ons te richten op externe factoren, moeten we ons dus concentreren op onszelf. Er zijn namelijk manieren om de impact die deze stimuli op onze geest en ons lichaam hebben te minimaliseren.
De beste manier om met overgevoeligheid om te gaan, is door te werken aan onze emotionele en zintuiglijke verdediging tegen stimuli.
Technieken om je overgevoeligheid te beheersen
- Identificeer wat voor jou bronnen van stress zijn. Overweeg hoe je jezelf ertegen kunt verdedigen. (Als het licht te fel is, zet dan een zonnebril op. Als het geluid te hard is, overweeg dan om een koptelefoon te dragen of oordopjes in te doen).
- Werk aan ontspanningstechnieken of probeer je aandacht ergens anders op te richten. Als je bijvoorbeeld te veel geprikkeld wordt door grote groepen mensen, leer jezelf dan om naar een vast voorwerp te kijken als je je ongemakkelijk gaat voelen.
- Of het nu gaat om een plafond, een raam, een schilderij of een advertentie op straat, kijk alleen nog maar naar dit voorwerp. Terwijl je focust, werk je aan je ademhaling en probeer je te ontspannen.
- Geef jezelf gedurende de dag vaste tijden voor een pauze. Soms heb je maar vijf minuten per uur nodig om je geest te ontspannen. Sta op en loop wat rond. Ga ergens zitten of geef jezelf een paar minuten om te mediteren.
- Om tot slot emotionele besmetting te voorkomen, moet je leren om je minder bezig te houden met anderen. Begin je in plaats daarvan meer bewust te worden van wat er in jou gaande is. Richt je meer op je eigen emoties en leer jezelf te beschermen tegen de emoties van anderen.
- Laat de emoties van anderen niet veranderen hoe jij je voelt. Doe je best om rustig te blijven, wat er ook om je heen gebeurt. En richt je op je eigen mentale toestand.
Dus…
Kortom, iedereen is op een of andere manier wel gevoelig voor zijn omgeving. Het doel is echter om je zo min mogelijk door deze prikkels te laten beïnvloeden.
Door manieren te vinden om de prikkels te filteren en je te beschermen tegen sociale besmetting, kun je voorkomen dat deze overgevoeligheid je productiviteit, efficiëntie en emotionele toestand beïnvloedt. Het gaat allemaal om het vinden van de technieken die werken voor jou.
