Insomnie: een nachtmonster

Veel kinderen zijn bang in het donker. Dit is niet zo gek, kinderen hebben een hele levendige fantasie. Ze verbeelden zich monsters die verstopt zitten onder het bed, die hen ontvoeren tijdens hun slaap, of die tegen ze schreeuwen als ze ‘s nachts wakker worden. Gelukkig bestaan deze monsters uit onze kindertijd niet echt, maar er is wel een ander soort monster dat zich ‘s nachts zowel aan kinderen als volwassenen laat zien en dat wel degelijk ontzettend echt is: insomnie.

Insomnie (slapeloosheid) is een slaapstoornis. Er bestaan twee verschillende soorten slaapstoornissen: dyssomnie en parasomnie. Bij dyssomnie is er sprake van problemen met de kwaliteit en lengte van de slaap en de tijdstippen van inslapen en wakker worden. Bij parasomnie doen zich ongewenste verschijnselen voor tijdens de slaap, zoals nachtmerries, slaapwandelen etc. Insomnie zouden we daarom kunnen categoriseren als een dyssomnie.

Wat is insomnie en hoe manifesteert het zich?

Hoewel de meeste mensen bekend zijn met het idee van een ‘goede of slechte nachtrust’ en verschillende slaappatronen (een ochtend- of avondmens zijn), is insomnie heel duidelijk te onderscheiden. Het meest voorkomende en duidelijke teken is het dagelijkse ongemak dat de persoon ervaart als gevolg van het slaaptekort, dat zich voordoet vanwege verschillende factoren, die over het algemeen gerelateerd zijn aan de eigen gewoonten.

Insomnie is een slaapstoornis in de categorie dyssomnie, waarbij sprake is van aanhoudende moeilijkheden of een aanhoudend onvermogen om in slaap te vallen en door te slapen. Mensen met insomnie zijn tevens geneigd om vroeg wakker te worden als ze laat in slaap zijn gevallen.

Hoe maak je een onderscheid tussen insomnie en andere slaapstoornissen

Mensen met insomnie ervaren geen vreemde fenomenen tijdens de slaap, maar hebben last van een gestoorde slaap, dat wil zeggen, ze ervaren problemen met de hoeveelheid en de kwaliteit van de slaap en het slaapschema.

Om een onderscheid te kunnen maken tussen insomnie en andere vergelijkbare stoornissen, moet je eerst wat meer over de verschillende stoornissen weten. Hoewel alle slaapstoornissen te maken hebben met hetzelfde probleem, hebben ze niet allemaal dezelfde oorzaken en vragen ze elk om een andere behandeling. We hebben enkele slaapstoornissen voor je op een rijtje gezet:

• Stoornissen gerelateerd aan de ademhaling gedurende de slaap, waaronder slaapapneu en alveolaire hypoventilatie.
• Hypersomnie, zoals het syndroom van Kleine-Levin.
• Narcolepsie.
• Verstoorde biologische klok, bijvoorbeeld door het verschuiven van de tijd, een jetlag, nachtdiensten etc.
• Niet-gespecificeerde stoornissen, zoals het hebben van rusteloze benen en periodiek bewegende ledematen.
• Stoornissen gerelateerd aan de consumptie van stoffen die de kwantiteit en kwaliteit van de slaap beïnvloeden (cafeïne, medicatie, drugs, etc.).
• Bijkomstige slaapstoornissen gerelateerd aan andere stoornissen of ziekte.

De effecten van insomnie

Een tekort aan slaap kan om volledig gek van te worden zijn voor degene die eraan lijdt. Je bent niet alleen de godganse tijd moe, maar de vermoeidheid resulteert ook nog eens in apathie, een gebrek aan concentratie en geïrriteerdheid. Onvoldoende slaap krijgen heeft natuurlijk een directe impact op je energieniveau, wat jouw prestatie op je werk en jouw relaties negatief kan beïnvloeden.

Een gebrek aan slaap kan tevens je reactievermogen, leervermogen en geheugen aantasten. Hoewel veel bekende mensen zichzelf omschrijven als nachtmensen, moeten we ons hierdoor niet laten misleiden. Dat ze ‘s nachts niet slapen wil niet zeggen dat ze deze slaap overdag niet inhalen, hoewel de meeste mensen hier over het algemeen niet in slagen.

De beste behandelingen voor insomnie

Als jij dusdanig aan insomnie lijdt dat je soms wel dagen niet kunt slapen, kun je jouw huisarts vragen om benzodiazepinen of slaapmiddelen. Gebruik deze middelen verstandig om verslaving te vermijden, dat wil zeggen kortdurend en alleen in nood. Bij langer gebruik helpen ze steeds minder, waardoor je er steeds meer nodig zult hebben om te kunnen slapen, bovendien komen er nadelen en risico’s bij.

Dit soort middelen zijn slechts een pleister op de wond van insomnie, omdat het de oorzaak niet wegneemt. Om insomnie werkelijk te bestrijden moet worden gekeken naar de vele verschillende omgevings- en gedragsfactoren. Het beste is daarom om een klinisch psycholoog te raadplegen die gespecialiseerd is in een cognitief-gedragstherapeutische benadering van insomnie. De meest algemene technieken die deze gebruikt zijn:

• Stimulus controle: Dit omvat het controleren van de omstandigheden in de ruimte waar je slaapt, zodat het naar bed gaan weer kan worden geassocieerd met een rustgevende slaap en niet langer met het negatieve wakker liggen. Het bed zou alleen mogen worden gebruikt om in te vrijen en te slapen, dus niet om in te studeren of tv te kijken of andere activiteiten te doen. Lezen voor het slapengaan is overigens wel aangeraden, omdat het een activiteit is die slaap bevordert, ook dit zouden we echter niet in bed moeten doen.
• Slaaprestrictie: Deze techniek werd gecreëerd door Spielman en omvat het voor enkele dagen beperken van de slaapuren tot de persoon zo vermoeid raakt dat hij op betere tijdstippen in slaap valt. De slaap zou nooit tot minder dan vier uur mogen worden beperkt.