Hoe werkt de menselijke geest?

7 minuten

Hoe werkt de menselijke geest? Wie bepaalt wat wij denken? Is de geest hetzelfde als de hersenen? Deze tekst biedt alle informatie die je nodig hebt.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 08 november, 2023

Een van de grootste mysteries die de filosofie, psychologie en neurowetenschappen proberen op te lossen is hoe de menselijke geest werkt. De filosoof John Locke zei ooit dat de geest van een baby als een blanco lei is. Sigmund Freud vergeleek deze entiteit met een onzichtbaar mechanisme van hydraulische en elektromagnetische systemen.

Tegenwoordig vertellen cognitieve psychologen zoals Steven Pinker ons dat het verstand een neurale computer is. Door dit idee te bedenken kunnen we het loskoppelen van de hersenen en het zien als een entiteit die informatie laat stromen en op zijn beurt bepaalt wie je bent.

We zouden kunnen zeggen dat het de “energie” is die we uit de hersenen zelf, het lichaam en de omgeving halen om conclusies te trekken en te overleven.

We hebben het over een onderwerp dat even interessant als complex is en dat de moeite waard is om ons in te verdiepen. In dit artikel vind je alle informatie die je nodig hebt over dit onderwerp.

“De geest is als een ijsberg. Hij drijft met één zevende van zijn massa boven water.”
– Sigmund Freud –

De geest en de hersenen zijn niet hetzelfde

De geest is de entiteit die al onze psychologische processen uitvoert. Daarin stromen complexe en wonderbaarlijke motivatie-, emotionele, gedrags- en perceptuele systemen, om er maar een paar te noemen, die nodig zijn om te kunnen handelen, leren en begrijpen wat ons omringt.

Nu is het belangrijk om te verduidelijken dat de geest en de hersenen niet dezelfde entiteit zijn. De eerste zou echter niet kunnen bestaan zonder de tweede.

De geest ontstaat op het moment dat een brein voldoende biologische geavanceerdheid bereikt. Zoals een werk (Engelse link) gepubliceerd in Perspectieven op Psychologische Wetenschap wordt uitgelegd, heeft de toekomst van de psychologie deze visie nodig, waarin de geest en de hersenen worden gezien als verbonden, maar de geest zijn eigen functies uitvoert.

Wat zijn de subtiele verschillen?

De geest is een abstracte entiteit die bewustzijn en een oneindig aantal cognitieve processen omvat.
De hersenen zijn de biologische ondersteuning ervan, het deel van het centrale zenuwstelsel dat het resultaat is van onze evolutie.
De geest bevindt zich niet op een fysieke en concrete plaats, maar manifesteert zich via neurologische netwerken en ontwikkelt zich door onze ervaring en onderlinge relatie met de context die ons omringt.
De hersenen kunnen ziektes ontwikkelen en trauma’s oplopen; verstoringen van de geest kunnen niet worden waargenomen. Dit verklaart waarom we ze als “geestelijke stoornissen” bestempelen, en psychologie is het vakgebied dat zich met deze aandoeningen bezighoudt.
De geest verandert de hersenen. Wat we denken en voelen kan de anatomie en connectiviteit van de hersenen veranderen. Psychotherapie zelf is hier een voorbeeld van. In een artikel (Engelse link) in het Indiaas Tijdschrift voor Psychiatrie staat dat therapeutische processen het vermogen hebben om ons neurologische universum te veranderen, en dit komt vaak voor bij het verwerken van trauma’s.

Je bewuste geest en je onbewuste geest: Twee werkwijzen

Als je je ooit hebt afgevraagd hoe de menselijke geest werkt, zul je geïnteresseerd zijn om te weten dat dit in principe op twee manieren gebeurt: bewust en onbewust. En de onbewuste geest is het meest fascinerend, omdat veel van wat je elke dag doet automatisch door die geest wordt uitgevoerd.

The Tijdschrift van de Vereniging voor Psychologische Wetenschap (Engelse link) wijst erop dat dit je misschien een beetje zal verbazen, omdat we nog steeds een aantal vooroordelen hebben over dit psychologische construct. Als je aan de term “onbewust” denkt, denk je bijna meteen aan de theorieën van Sigmund Freud.

De waarheid is dat deze mentale laag al die automatische taken samenbrengt die we vaak uitvoeren en die geen actieve en bewuste informatieverwerking vereisen. Sterker nog, Neurowetenschappen van bewustzijn (Engelse link) erop dat we dankzij dit mechanisme zelfs heel eenvoudig leren. Hieronder vind je het onderscheid tussen je bewuste en onbewuste geest:

Functies van de bewuste geest:

Zelfbewustzijn
Werkgeheugen
Impulscontrole
Besluitvorming
Emotionele zelfbeheersing
Verbeelding en creativiteit
Problemen oplossen
Logisch redeneren en reflecteren

Intuïtie is een proces dat onze onbewuste geest uitvoert door al onze ervaringen op te slaan. Dankzij dit proces nemen we op bepaalde momenten snelle beslissingen.

Functies van de onbewuste geest

Intuïtie.
Geheugenopslag.
Bepaald leren, zoals leren dat gebaseerd is op de associatie van stimuli.
Automatische verwerking van informatie, zoals gezichts- en patroonherkenning en ontvangen prikkels.
Gewoonteverwerking en motorische vaardigheden. Een voorbeeld hiervan is leren schrijven of fietsen. Als we eenmaal genoeg oefenen, worden deze activiteiten automatisch en onbewust uitgevoerd.

Theorieën over hoe de menselijke geest werkt

De wetenschap weet nog steeds niet precies hoe de menselijke geest werkt. We blijven over deze kwestie debatteren met een grote verscheidenheid aan benaderingen en perspectieven, en deskundigen slagen er niet in om tot een duidelijke en rigoureuze consensus te komen. We kunnen ons bijvoorbeeld herinneren wat er gebeurde met het boek How the mind works van Stephen Pinker.

De stellingen van deze experimentele psycholoog, een cognitieve wetenschapper, hebben veel professionele collega’s in beroering gebracht. Er is geen eensgezindheid over wat het verstand is of hoe het werkt. Daarom zullen we, om een min of meer algemeen beeld van het onderwerp te krijgen, eens kijken naar de verschillende theorieën die erover bestaan.

De computationele theorie

Het computationele model van de geest begon met de theorie van Noam Chomsky en zijn generatieve grammatica. Volgens deze gerenommeerde taalkundige zijn er aangeboren regels die het gemak verklaren waarmee we allemaal vanaf jonge leeftijd taal leren. Die regels zouden uitgaan van ons natuurlijke en automatische vermogen om symbolen te herkennen.

In deze dimensie wordt de geest niet gezien als een computer, maar als een systeem dat complexe symbolen manipuleert. In feite is het vergelijkbaar met de machine die Alan Turing destijds bouwde.

Een computation is een verzameling regels die elke stimulus die we ontvangen verwoorden en verwerken, waardoor het betekenis krijgt.
Voor dit model is de werking van de menselijke geest vergelijkbaar met een apparaat dat voortdurend symbolen maakt. Dankzij deze symbolen begrijpen we de wereld en bewegen we ons er doorheen.

De informatieverwerkingstheorie en hoe de geest werkt

De informatieverwerkingstheorie beschrijft de menselijke geest als een computer waarin alle informatie wordt vastgelegd, gecodeerd en opgeslagen. Boeken zoals Human Information Processing (1972) van Peter H. Lindsay en Donald A. Norman legden de basis van de cognitieve psychologie door mensen te zien als wezens die in principe beperkt zijn tot het verwerken van informatie.

Volgens deze theorie is het verstand de software en zijn de hersenen de hardware.
Volgens dit perspectief ligt de meest beslissende fase tussen het moment dat we een stimulus ontvangen en het moment dat we een reactie geven. De manier waarop we elk stukje informatie, gewaarwording of ervaring verwerken is bepalend.

De modulaire theorie van de geest

Nog een hypothese over hoe de menselijke geest werkt is die welke Steven Pinker in zijn boek blootlegde en die een lange traditie heeft in de psychologie. Volgens de modulaire theorie is de geest georganiseerd in modules, in verschillende gespecialiseerde structuren.

Dit model is gebaseerd op de evolutionaire psychologie. Het zegt dat de geest, net als ons lichaam, het resultaat is van evolutie. In de loop van de tijd integreren we nieuwe verzamelingen mentale domeinen en vaardigheden om ons beter aan te passen aan de omgeving.

“Wat we denken bepaalt wat er met ons gebeurt. Daarom moeten we, als we ons leven willen veranderen, onze geest oprekken.”
– Wayne Dyer –

We weten meer over hoe de geest werkt, maar er valt nog meer te ontdekken

Hoewel wetenschappelijk onderzoek licht heeft geworpen op veel mysteries van de hersenen en de geest, is wat er nog bekend moet worden groter dan de antwoorden die voor ons beschikbaar zijn. In het mentale universum ontbreekt materie.

Dit is geen netwerk van neuronen in een schedelholte. Het is een dimensie die vormloos is, maar zo krachtig dat het bepaalt wie we zijn en hoe we de werkelijkheid verwerken.

Het is heel goed mogelijk dat er de komende jaren meer gegevens worden opgehelderd en dat de gemeenschap van experts meer harmonie zal vinden en ons preciezere verklaringen zal bieden.